Voogdij en ondertoezichtstelling in Zuid-Holland tot 1989

Hoe u te werk gaat is afhankelijk van de periode waarin de voogdijzaak speelde. Hieronder vindt u de stappenplannen voor de periodes vóór 1811, van 1811 tot 1838, van 1838 tot 1909 en na 1909.

Het is belangrijk dat u de geboortedatum en de geboorteplaats weet van het onder voogdij-geplaatste kind.

H#et Nationaal Archief heeft de voogdijregisterkaarten van geborenen in de periode rond 1909 tot 1971 in de provincie Zuid-Holland. Deze voogdijregisterkaarten zijn opgeborgen in de archieven van de kantongerechten op jaar van meerderjarigheid.

Stappen:

• Bepaal het jaar van meerderjarigheid van de persoon die u zoekt. Vóór 1988 was iemand met 21 jaar meerderjarig. Vanaf 1988 is dat 18 jaar. De inventarissen van de archiefjaren 1980-1989 vermelden ook de geboortejaren.

Voorbeelden:

• Onder welk kanton valt de geboorteplaats van de persoon die u zoekt? Raadpleeg hiervoor de website van advocatenkantoor Goossens. Niet alle plaatsen staan hierop vermeld. Probeer in dat geval de dichtstbijzijnde grotere plaats. In ons informatiecentrum (S14 B1-14) kunt u het Aardrijkskundig Woordenboek der Nederlanden van A.J. van der Aa uit 1839-1851 bekijken.
• Raadpleeg het overzicht Kantongerechtarchieven Zuid-Holland vanaf 1930 in het Nationaal Archief. Er zijn meerdere kantongerechtarchieven van elke plaats. 
• Zoek het archief van het kanton, waaronder de geboorteplaats van de persoon die u zoekt valt (kolom 1).
• Zoek het juiste geboortejaar (een-na-laatste kolom)
• Schrijf de inventarisnummers met de voogdijregisterkaarten die bij dit geboortejaar horen op (kolom 4).
• Klik de juiste archiefinventaris aan (kolom 2) en zoek hierin het inventarisnummer, met het jaar van meerderjarigheid van de persoon die u zoekt.   
• Klik op het juiste inventarisnummer en vervolgens op de knop 'reserveer' om het stuk te reserveren voor inzage in onze studiezaal. 

Overzicht kantongerechtarchieven Zuid-Holland vanaf 1930

De inventarisnummers verwijzen naar stukken over voogdijregisterkaarten in het betreffende archief.

• naam, voornamen, geboorteplaats en geboortedatum van het kind; achternamen bij geboorte; een eventuele nieuwe achternaam (door erkenning/wettiging/adoptie of een naamsverandering bij Koninklijk Besluit); en eventuele verandering van een voornaam
• jaar van meerderjarigheid van het kind
• naam, voornamen en woonplaats van de ouders (of alleen van de moeder), vaak het adres
• indien van toepassing: plaats en datum van overlijden van de ouder
• namen en woonadressen van voogden, toeziend voogden, gezinsvoogden
• een opsomming van beslissingen, met de beslissingsbevoegde instantie (autoriteit),  datum en (vaak) het nummer van de beslissing
• de reden van de onder voogdijstelling

De naam van het tehuis waar het kind woonde, staat zelden op een voogdijregisterkaart. Namen van pleegouders worden niet als zodanig vermeld. Als een echtpaar genoemd wordt als voogd en toeziend voogd gaat het in veel gevallen om pleegouders waar het kind in huis was.

De persoon van wie u de voogdijregisterkaart zoekt is geboren buiten Zuid-Holland of in het buitenland.

Het Nationaal Archief heeft alleen voogdijregisterkaarten van kinderen geboren in de provincie Zuid-Holland.
Geboren in een andere provincie? Voor deze voogdijregisterkaarten kunt u contact opnemen met de archiefinstelling in die provincie (het RHC).
Geboren in het buitenland voor 1972? Het Noord-Hollands Archief in Haarlem info@noord-hollandsarchief.nl bewaart het Amsterdams kantongerechtarchief, waarin voogdijregisterkaarten zitten van kinderen geboren in het buitenland.  
Geboren in het buitenland in 1972 of daarna?  Neem voor een voogdijregisterkaart contact op met het team familie- en jeugdzaken van de rechtbank Amsterdam.

Het kantongerechtarchief dat u nodig heeft ligt nog niet bij het Nationaal Archief

De Zuid-Hollandse kantongerechtarchieven van de jaren 1990-1999 zijn nog niet aan het Nationaal Archief overgedragen. Voor de voogdijregisterkaarten van kinderen die in de jaren 90 of daarna meerderjarig zijn geworden, kunt u contact opnemen met de rechtbank van de geboorteplaats. Zie hiervoor www.rechtspraak.nl.

Het geboortejaar 1969 kan ontbreken in het kantongerechtarchief

In 1988 is de meerderjarigheid verlaagd van 21 naar 18 jaar. Hierdoor ontbreken de voogdijregisterkaarten van kinderen geboren in 1969 in de kantongerechtarchieven 1980-1989 van Den Haag, Leiden, Gouda en in Gorinchem (op een klein aantal kaarten na). Hiervoor kunt u dus niet terecht bij het Nationaal Archief. Sommige kantongerechten hebben er voor gekozen om deze kaarten toe te voegen aan het archiefblok 1990-1999. Om deze te bekijken, neemt u contact op met het kantongerecht.

Ontbrekende kaarten van de jaren 30

De serie voogdijregisterkaarten begint niet in alle kantongerechtarchieven in 1930/1931 of is soms niet compleet, met name in de jaren 30 (jaar van meerderjarigheid). Ook komt het wel voor dat er meerdere kinderen uit één gezin staan geregistreerd op een losse kaart. De kaart is dan opgeborgen op het jaar van geboorte van het jongste kind.

Kinderen geboren in Brielle, Schiedam en Sommelsdijk, meerderjarig geworden in 1980-1989

Zoekt u een voogdijregisterkaart 1980-1989 uit de kantongerechtarchieven van Brielle, Schiedam en Sommelsdijk? Neem dan contact met ons op via info@nationaalarchief.nl. Wij sturen u dan een kopie van de kaart.

Vindt u geen kaart uit de jaren 30? Kijk dan in de archiefinventaris van het kantongerecht bij het voogdijregister. Hierin vindt u alle voogdij-uitspraken over kinderen geboren binnen de grenzen van het kanton. Vaak is er een klapper (index) op naam van de kinderen aanwezig. In de voogdijregisters staan de data van de beschikkingen over het onder voogdij gestelde kind. Het gaat dus NIET om de jaren van meerderjarigheid.

Ook komt het wel voor dat meerdere kinderen uit één gezin op een losse kaart geregistreerd staan. De kaart is dan opgeborgen op het jaar van geboorte van het jongste kind.

Ja, dat kan. Op de kaart staat o.a.: de datum en inhoud van de beslissing en welke rechtbank deze beslissing nam. Op de kaart kunnen beslissingen van kantongerechten en arrondissementsrechtbanken staan. Kantongerechten benoemen voogden. Arrondissementsrechtbanken beslissen over de ontzetting en ontheffing uit de ouderlijke macht en over de ondertoezichtstelling van kinderen.  

Let op: Rechtbankdossiers jonger dan 75 jaar (behalve de voogdijregisterkaarten) zijn beperkt openbaar vanwege de privacybescherming. Voor inzage in uw eigen voogdijdossier jonger dan 75 jaar, dient u via info@nationaalarchief.nl of per post een verzoek in met:

• uw naam, volledige voornamen, geboorteplaats, geboortedatum en een kopie van uw geldige legitimatiebewijs
• namen, volledige voornamen, geboorteplaats en geboortedatum van uw ouders
• bij voorkeur een kopie van uw voogdijregisterkaart; bent u opgegroeid maar niet geboren in Zuid-Holland, dan moet u een kopie van uw voogdijregisterkaart meesturen
• gaat het u niet om inzage in de studiezaal maar om kopieën van de stukken, geef dit aan in uw verzoek. Kopieën zijn alléén mogelijk als u kunt aantonen dat u ze nodig heeft als juridisch bewijsdocument, bijvoorbeeld voor het Schadefonds Geweldsmisdrijven
• stuurt u uw verzoek in per brief, vermeld dan uw telefoonnummer of e-mailadres

Postadres:
Nationaal Archief
Afdeling Dienstverlening
Postbus 90520
2509 LM Den Haag

We laten u binnen zes weken weten of, en zo ja welke dossiers we hebben gevonden en hoe u inzage kunt krijgen.  

Volg hiervoor de volgende stappen:

• U kijkt op de voogdijregisterkaart welke rechtbanken uitspraken hebben gedaan over de voogdij. De archieven van rechtbanken in Zuid-Holland liggen in het Nationaal Archief. Voor de archieven van een andere provincie, neemt u contact op met het regionale archief in deze provincie. Bijvoorbeeld: voor een beschikking van de rechtbank Amsterdam is dat het Noord-Hollands Archief.
• Is de beslissing genomen door een rechtbank in Zuid-Holland? Zoek dan de juiste archiefinventaris op in het overzicht van rechtbankarchieven bij het Nationaal Archief.
• In de verschillende rechtbankarchieven vallen voogdijzaken onder burgerlijke rekestzaken of specifiek onder de kinderrechter. De dossiers van de kinderrechter staan onder ‘burgerlijke zaken’ en dan onder ‘enkelvoudige kamer’. Zoek eerst het zaaknummer. Dat vindt u op achternaam in de namenklappers of rolkaarten. Zoek vervolgens dit nummer op in de zaakdossiers. De relevante inventarisnummers per archief vindt u hieronder.

Rechtbank Dordrecht 1838-1939

Arrondissementsrechtbank Dordrecht 1838-1939 (toegang 3.03.12.01)

Kinderrechter (strafzaken):

• inventarisnummers 372-378: Processen-verbaal van terechtzittingen, waarin vonnis is gewezen, 1922-1934
• inventarisnummers 379-384: Dossiers van strafzaken, waarin ondertoezichtstelling is opgelegd, 1930-1938

Burgerlijke zaken bij rekest:

• inventarisnummer 793: Klapper op de rekesten, 1928-1937 (klapper op achternaam)
• inventarisnummers 794-929:  "Burgerlijke en Handelszaken, Requesten en vonnissen op dezelve", rekesten met vonnissen/beschikkingen, 1838-1896, 1898 - 1939.

Rechtbank Dordrecht 1940-1949

Arrondissementsrechtbank Dordrecht, 1940-1949 (toegang 3.03.12.03)

Let op (naamklappers en dossiers die korter dan 75 jaar geleden zijn opgemaakt zijn beperkt openbaar. Voor inzage in deze dossiers kunt u een verzoek indienen via info@nationaalarchief.nl)

Burgerlijke Zaken:

• inventarisnummers 110-116: Rolkaarten civiel 1940-1949
• inventarisnummers 118-188: Dossiers burgerlijke en handelszaken 1940-1946
• inventarisnummers 195-196: Klappers van rekesten op namen van partijen 1941-1949
• inventarisnummers 199-216: Rekesten
• inventarisnummers 221-243: Audiëntiebladen met vonnissen van de zittingen in civiele en handelszaken waarbij eindvonnis is gewezen 1940-1949

Strafzaken:

• inventarisnummer 84: Register ondertoezichtstelling 1942-1943
• inventarisnummers 85-99: Dossiers met betrekking tot personen aan wie ondertoezichtstelling is opgelegd 1940-1949
• inventarisnummers 5-8 Rolboeken betreffende zaken behandeld door de meervoudige kamer, politierechter en kinderrechter 1942-1949
• inventarisnummers 12-69: Processen-verbaal van zittingen waarbij eindvonnis is gewezen 1940-1949

Rechtbank Rotterdam tot 1939

Arrondissementsrechtbank Rotterdam tot 1939 (toegang 3.03.17.01)

Kinderrechter:

• inventarisnummers 920-927: Rolkaarten op de burgerlijke en strafzaken, 1922 - 1939 (op achternaam)
• inventarisnummers 929-950: Processen-verbaal van terechtzittingen, waarin door de kinderrechter vonnis is gewezen, 1922-1939
• inventarisnummers 951-1035: Dossiers van burgerlijke en strafzaken, welke zijn behandeld door de kinderrechter, 1922-1930
• inventarisnummers 1036-1088: Dossiers van strafzaken, welke zijn behandeld door de kinderrechter, 1930-1939
• inventarisnummers 3331-3430: Dossiers van burgerlijke zaken, welke zijn behandeld door de kinderrechter (en waarin ondertoezichtstelling is opgelegd), 1931-1939

Burgerlijke zaken bij rekest:

• inventarisnummer 2933: Klappers op de namen van personen die ontzet zijn uit, ontheven van of hersteld in de ouderlijke macht, 1903-1937
• inventarisnummers 2891-2932: Dossiers van rekestprocedures in zaken betreffende voogdij en ouderlijke macht (ontzetting, schorsing, herstel e.d.), 1905-1939

Rechtbank Rotterdam 1940-1949

Arrondissementsrechtbank Rotterdam 1940-1949 (toegang 3.03.77)

Let op: (de namenklappers en de dossiers die korter dan 75 jaar geleden zijn opgemaakt zijn beperkt openbaar. U kunt hier niet zelf in zoeken. Neemt u voor inzage contact op met info@nationaalarchief.nl)

Kinderrechter:

• inventarisnummers 1532-1546: Rekesten tot ontheffing en ontzetting uit de ouderlijke macht, ingediend door de Voogdijraad of derden, 1940-1949
• inventarisnummers 1378-1525: Dossiers inzake civiele en strafrechtelijke ondertoezichtstelling, 1940-1949

Burgerlijke zaken bij rekest:

• inventarisnummers 1164-1201 Rekesten en beschikkingen betreffende burgerlijke en handelszaken, 1940-1949

Rechtbank Den Haag tot 1939

Arrondissementsrechtbank Den Haag tot 1939 (toegang 3.03.15.01)

Alle stukken betreffende burgerlijke zaken zijn bij het bombardement van 3 maart 1945 verloren gegaan

Kinderrechter, strafzaken: alle zaken, behandeld door de kinderrechter, zijn te vinden tussen de zaken van de meervoudige kamer(s).

• inventarisnummers 78-85: Klappers op de rolregisters, 1838-1912
• inventarisnummers 2-77: Rolregisters van strafzaken, 1858-1937
• inventarisnummers 130-742: Vonnissen in strafzaken, 1838-1939

Rechtbank Den Haag 1940-1949

Arrondissementsrechtbank 's-Gravenhage 1940-1949 (toegang 3.03.15.03)

Alle relevante inventarisnummers zijn beperkt openbaar met uitzondering van inventarisnummer 336: "Ouderverhoren" processen-verbaal van de zittingen die het ouderlijk gezag cq. in voogdij voorzien bij scheiding van echtelieden van minderjarige kinderen (1935 - 1943).

Vred#egerechten

Kantongerechten 

 Arrondissementsrechtbanken

Wettelijk gezag en voogdij

Minderjarigen staan onder gezag, meestal van de ouders. Als ouders niet meer voor hun kinderen kunnen zorgen, worden de kinderen onder voogdij gesteld. De ouders hebben dan geen wettelijk gezag over de kinderen meer. Het wettelijk gezag komt bij een voogd te liggen. De voogd is door een rechter of bij testament aangewezen.

Er zijn situaties waarbij kinderen niet onder voogdij worden gesteld, maar er wel beslist moet worden over het gezag. Als een van de ouders overlijdt bijvoorbeeld. De overgebleven ouder heeft dan van rechtswege het ouderlijk gezag over het kind. Tot 2 november 1995 werd ook een toeziend voogd benoemd om toezicht te houden op het vermogensbewind van het kind. Bij echtscheidingen wordt het wettelijk gezag over de kinderen vastgelegd bij de rechtbank.

Uitspraken hierover van rechtbanken in Zuid-Holland vindt u bij het Nationaal Archief. Voor andere provincies kunt u contact opnemen met het rijksarchief in die provincie (het regionaal historische centrum/RHC).

Voorlopige toevertrouwing, OTS en ontheffing/ontzetting ouderlijke macht

De rechter kan ingrijpen in de juridische verhouding tussen ouders en minderjarige kinderen. Het Burgerlijk Wetboek kent vier maatregelen van kinderbescherming: de voorlopige toevertrouwing (voorlopige voogdij), de ondertoezichtstelling (OTS) en de ontheffing of ontzetting uit de ouderlijke macht.

Arrondissementsrechtbank

De arrondissementsrechtbank neemt hierover de beslissingen. Het Nationaal Archief beheert de archieven van de arrondissementsrechtbanken in de provincie Zuid-Holland tot en met 1989. Voor recenter materiaal kunt u contact opnemen met de rechtbank zelf. Gaat het om een andere provincie? Neem dan contact op met het rijksarchief in die provincie (het Regionaal Historisch Centrum,  RHC). Zie de pagina Archieven in Nederland voor een overzicht van de RHC's.

De dossiers in de archieven van de rechtbank rond uithuisplaatsing zijn niet altijd even uitgebreid. In de dossiers zitten wel altijd de beschikkingen van de rechtbank. 

De Raad voor de Kinderbescherming adviseert de rechter in voogdijzaken en vangt kinderen op. Vanaf de oprichting van de Voogdijraad (voorloper van de Raad voor de Kinderbescherming) is er sprake van dossiervorming. De meeste dossiers zijn echter vernietigd. De archieven van de voogdijraden en de kinderbescherming Zuid-Holland tot uiterlijk 2002 zijn overgedragen aan het Nationaal Archief. Hierin zitten dossiers over kinderen die door de voogdijraden of de Raad voor de Kinderbescherming in Zuid-Holland zijn opgevangen of waarover advies is uitgebracht aan de rechtbank.

Houdt u er rekening mee dat de meeste dossiers zijn vernietigd. De archieven die nog bestaan, bevatten slechts een anonieme steekproef bedoeld voor wetenschappelijk onderzoek. Tot 1956 is 1 op de 5 dossiers bewaard gebleven. Voor de meer recente periode is slechts 1 op de 10 dossiers bewaard gebleven. 

De dossiers in de archieven van de Voogdijraad en de Raad van de Kinderbescherming zijn beperkt openbaar vanwege de privacybescherming. U kunt zelf geen onderzoek in deze archieven doen. U kunt wel een verzoek voor inzage indienen via info@nationaalarchief.nl, met uw achternaam, volledige voornamen, geboortedatum en een kopie van uw identiteitsbewijs. Voeg indien mogelijk een kopie van uw voogdijregisterkaart toe. Een van onze medewerkers laat binnen zes weken weten of een dossier op uw naam bewaard is gebleven.

Bij het Nationaal Archief zijn de volgende Zuid-Hollandse archieven te vinden:

Voogdijraden

• Den Haag dossiers 1935-1950 archiefinventaris 3.05.18.01
• Den Haag A-dossiers 1935-1950 archiefinventaris 3.05.18.02
• Dordrecht 1930-1949 archiefinventaris 3.05.19
• Rotterdam 1906-1950(1980) archiefinventaris 3.05.17

Raden voor de Kinderbescherming

• Den Haag 1963-2003 archiefinventaris 3.05.32
• Rotterdam 1983-2002 archiefinventaris 3.05.31 
• Dordrecht 2001-2002 archiefinventaris 3.05.33

Het is mogelijk dat de Raad voor de Kinderbescherming zelf ook nog informatie heeft over uw uithuisplaatsing. Wij raden u daarom aan om ook contact op te nemen met de afdeling van de Raad in uw regio. Contactgegevens van de verschillende Raden vindt u op de website  van de kinderbescherming. De adressen van arrondissementsrechtbanken vindt u op rechtspraak.nl.

De noodzaak voor de zorg voor oorlogswezen leidde tot de oprichting op 8 mei 1945 van de Commissie voor Oorlogspleegkinderen; Commissie OPK, Voogdijcommissie voor Oorlogspleegkinderen, ressorterende onder de 7e afdeling van het ministerie van Justitie. De commissie bracht advies uit over de voogdijregeling van ieder oorlogspleegkind aan de arrondissementsrechtbank. 
Oorlogspleegkinderen waren niet per se wezen. Het waren minderjarigen over wie, door oorlogsomstandigheden, de ouderlijke macht of voogdij gedurende tenminste drie maanden niet was uitgeoefend en minderjarigen van wie de identiteit niet vaststond. Het ging vooral om joodse kinderen, maar ook om kinderen van wie de ouders waren omgekomen bij een bombardement of in Nederlands-Indië.

Bij het Noord-Hollands Archief in Haarlem zijn de persoonsdossiers van oorlogspleegkinderen van het archief Commissie voor Oorlogspleegkinderen aanwezig. Het betreft kinderen uit heel Nederland.