Archief
Titel
3.03.15.01 Inventaris van het archief van de Arrondissementsrechtbank te 's-Gravenhage, 1838-1939 (1940)
Auteur
C. VenemaVersie
30-06-2022
Copyright
Nationaal Archief, Den Haag
1992 cc0Beschrijving van het archief
Naam archiefblok
Arrondissementsrechtbank te 's-Gravenhage Rechtbank 's-Gravenhage tot 1939
Periodisering
archiefvorming: 1838-1939 oudste stuk - jongste stuk: 1838-1940
Archiefbloknummer
3494Omvang
; 1166 inventarisnummer(s) 100,20 meterTaal van het archiefmateriaal
Het merendeel der stukken is in het
Nederlands
Archiefdienst
Nationaal ArchiefLocatie
Den HaagArchiefvormers
Arrondissementsrechtbank te 's-Gravenhage, , 1838-1939 (1940)Samenvatting van de inhoud van het archief
Het archief bevat de rolregisters met klappers, de vonnissen en de procesdossiers van de strafzaken. Strafzaken die bij de officier van Jusititie worden aangemeld krijgen een parketnummer, als de zaken voor de rechtbank komen krijgen ze ook een rolnummer. Het deel-archief van de Politierechter bevat een serie 'fiscale vonnissen' in belastingzaken. Van de rechtspraak in burgerlijke zaken is vrijwel niets bewaard gebleven (als gevolg van het bombardement van maart 1945 op het Bezuidenhout). Tot de stukken betreffende buitengerechtelijke zaken behoort een serie dubbelen van repertoria van notarissen in het arrondissement.Archiefvorming
Geschiedenis van de archiefvormer
Geschiedenis
Het arrondissement 's-Gravenhage was op 1 oktober 1838 verdeeld in vier kantons:
's-Gravenhage, Delft, Voorburg en Naaldwijk.
( Wet van 22 december 1828, Stb. 74. ) Per 15 mei 1877 gingen de kantons Voorburg en Naaldwijk op in 's-Gravenhage en Delft, en door opheffing van de arrondissementsrechtbank werden de kantons Leiden en Alphen toegevoegd. ( Wet van 9 april 1877, Stb. 76. ) Per 1 januari 1934 bleef deze indeling nagenoeg ongewijzigd; slechts de grenzen van de kantons werden enigszins veranderd. ( Wet van 17 november 1933, Stb. 603. ) Zo kwam Bodegraven, dat van 1877 tot 1934 in het kanton Woerden van het arrondissement Utrecht lag, in het kanton Alphen te liggen. De arrondissementsrechtbank was in 1838 gevestigd aan de Prinsegracht. ( J.F. van West de Veer, De rechtbank te 's-Gravenhage van 1811-1966. ) In 1846 werd het gebouw van de voormalige Nieuwe Doelen betrokken. Dit gebouw, gelegen aan de Korte Vijverberg op de hoek van het Tournooiveld, was eigendom van de gemeente 's-Gravenhage, die per 1 januari 1880 zelf over het gebouw wilde beschikken. ( Kort overzicht van de geschiedenis der gebouwen bij het Departement van Justitie in gebruik, met vermelding van de nummers der dossiers waarin de stukken zijn opgenomen, p. 4. ) Omdat het aanvankelijk niet lukte vervangende ruimte te vinden werd de huur met twee jaar en daarna nog met zes weken verlengd. Op 11 februari 1882 nam de arrondissementsrechtbank haar intrek in het vroegere woonhuis van Groen van Prinsterer aan de Korte Vijverberg 3. Deze huisvesting was bepaald niet ideaal - veel te klein, zoals in een rapport van 1880 (!) alreeds was geconstateerd ( Algemeen Rijksarchief, Archief Ministerie van Justitie, Gebouwen, dossier 2. ) - maar het zou tot 1902 duren voordat een beter onderkomen werd gerealiseerd. In 1900 was het paleis aan de Korte Voorhout, dat Koning Willem I in 1828 had laten bouwen voor zijn zoon prins Frederik, voor driehondervijftigduizend gulden gekocht van de Prinses von Wied, Prinses der Nederlanden. Het werd verbouwd tot een Paleis van Justitie, waarin het Gerechtshof en de arrondissementsrechtbank werden gehuisvest. In 1912 werd het pand nogmaals verbouwd, waarbij onder andere de archiefruimte werd vergroot. Bij het bombardement op het Bezuidenhout op 3 maart 1945 is het gebouw geheel verwoest.Bijlagen
Lijsten van gemeenten in het arrondissement 's-Gravenhage
1. Volgens de wet van 22 december 1828, Staatsblad nr. 74, in werking getreden per 1 oktober 1838.
KANTON 'S GRAVENHAGE
- Wassenaar
- Scheveningen
- Zuidwijk
KANTON DELFT
- Ruijven
- Vrijeban
- Tempel
- Pijnacker
- Biesland
- Ackersdijk en Vrouwenregt
- Schipluiden
- Abtsregt
- Hodenpijl
- 't Hof van Delft
KANTON VOORBURG
- Zegwaard
- Rijswijk
- Zoetermeer
- Veur en noordzijde van den Leydschendam
- Nootdorp
- Nieuweveen
- Stompwijk, Wilsveen, zuidzijde van den Leydschendam en Tedingerbroek
- Hoogeveen
KANTON NAALDWIJK
- 's Maartensregt en Dorppolder
- Wateringen
- Hoog en het Woud-Harnasch
- Loosduinen
- Groeneveld
- Monster, Terheijde, Poeldijk en Quintsheul
- De Lier
- 's Gravezande en Zand-Ambacht
2. Volgens de wet van 9 april 1877, Staatsblad nr. 76, in werking getreden per 15 mei 1877.
KANTON 'S GRAVENHAGE
- Voorburg
- Wassenaar
- Rijswijk
- Veur
- Loosduinen
KANTON DELFT
- Vrijenban
- Stompwijk
- Schipluiden
- Zegwaard
- de Lier
- Zoetermeer
- Monster
- Nootdorp
- Naaldwijk
- Pijnacker
- Wateringen
- Berkel en Rodenrijs
- Hof van Delft
KANTON LEIDEN
- Katwijk
- Leiderdorp
- Oegstgeest
- Zoeterwoude
- Warmond
- Voorschoten
- Noordwijkerhout
- Valkenburg
- Noordwijk
- Rijnsburg
- Voorhout
- Sassenheim
KANTON ALPHEN
- Nieuwveen
- Hazerswoude
- Rijnsaterwoude
- Benthuizen
- Ter Aar
- Boskoop
- Woubrugge
- Zwammerdam
- Koudekerk
- Aarlanderveen
- Oudshoorn
3. Volgens de wet van 17 november 1933, Staatsblad nr. 603, in werking getreden
per 1 januari 1934.
KANTON 'S GRAVENHAGE
- Voorburg
- Wassenaar
- Rijswijk
- Veur
KANTON DELFT
- Schipluiden
- Stompwijk
- de Lier
- Zegwaard
- Monster
- Zoetermeer
- 's Gravenzande
- Nootdorp
- Naaldwijk
- Pijnacker
- Wateringen
- Berkel
KANTON LEIDEN
- Warmond
- Leiderdorp
- Noordwijkerhout
- Zoeterwoude
- Noordwijk
- Voorschoten
- Voorhout
- Valkenburg
- Sassenheim
- Rijnsburg
- Alkemade
- Katwijk
- Leimuiden
- Oegstgeest
KANTON ALPHEN
- Rijnsaterwoude
- Hazerswoude
- Ter Aar
- Benthuizen
- Woubrugge
- Boskoop
- Koudekerk
- Zwammerdam
- Zevenhoven
- Bodegraven
- Nieuwkoop
- Nieuwveen
Geschiedenis van het archiefbeheer
Het archief
Ondanks de vele verhuizingen zijn de bewaard gebleven archiefstukken in een behoorlijke materiële staat. Van de eerste drie behuizingen is weinig bekend omtrent de bergplaatsen van het archief, maar van het Paleis van Justitie weten we dat de kelder diende tot archiefberging. ( Algemeen Rijksarchief, Archief Ministerie van Justitie, Gebouwen, dossier 7. ) In 1928 werd een bijgebouwtje, dat als extra archiefruimte werd benut, afgebroken en werd een nieuw archiefgebouw opgetrokken. Ook de kelder bleef in gebruik, en kennelijk werden de archiefstukken betreffende strafzaken separaat van die betreffende burgerlijke zaken bewaard, waardoor bij het bombardement in 1945 de stukken betreffende strafzaken grotendeels gespaard zijn gebleven. In een supplement wordt een aanvulling uit het jaar 2000 gegeven op de inventaris van het archief van de Arrondissementsrechtbank 's Gravenhage voor de jaren 1838-1939. Het gaat om de inventarisnummers 1160 t/m 1164.
In 2010 werd inv.nr. 1165 toegevoegd. Het deel werd overgedragen door een ex-medewerker van het Bureau voor Rechtshulp te Den Haag
De verwerving van het archief
Het archief is krachtens bepalingen van de Archiefwet overgebracht.
Inhoud en structuur van het archief
Selectie en vernietiging
Alle stukken betreffende burgerlijke zaken zijn verloren gegaan (op een ongedateerde klapper na) bij het bombardement in 1945. Alle stukken vallende in de categorie 'buitengerechtelijke zaken' zijn eveneens verloren gegaan (met uitzondering van de dubbelen der repertoria van notarissen). Bij de strafzaken ontbreken de rolregisters 1838 - 1858 en 1938 - 1939; klappers op deze rolregisters worden over de periode 1913 - 1939 (node) gemist. Ook procesdossiers van vòòr 1931 zijn op één na niet meer aanwezig. Tenslotte ontbreekt ook een - bij andere rechtbanken wel aanwezige - serie processen-verbaal van terechtzittingen.
Verantwoording van de bewerking
In de oude situatie was het archief verdeeld in drie blokken: 1838 - 1920, toegankelijk via een plaatsingslijst uit 1979; 1921 - 1930, met plaatsingslijst; 1931 - 1939, met dubbelen van notariële repertoria vanaf 1878, zonder lijst. Bij de inventarisatie zijn deze blokken samengevoegd zodat de doorlopende series weer konden worden hersteld.
De plaatsingslijst 1838 - 1920 was niet al te nauwkeurig: ontdekt werd dat de nrs. 105 en 106 rolboeken van strafzaken van de arrondissementsrechtbank te Leiden ( Overgebracht naar het archief van de arrondissementsrechtbank te Leiden. ) waren en dat nr. 497 een klapper op de burgerlijke rol was. De dubbelen der repertoria van notarissen, die van 1878 - 1939 per jaar waren geborgen, zijn eerst op plaatsnaam en daarbinnen op notarisnaam geordend, zoals over 1839 - 1877 alreeds het geval was. De repertoria over 1838, die op de arrondissementsrechtbank zijn ingeleverd in het begin van 1839, alsmede enkele repertoria over 1839 - 1842 werden gevonden in het archief van de rechtbank van eerste aanleg te 's-Gravenhage, inventarisnummer 178.
Ordening van het archief
Aanwijzingen voor gebruikers
Strafzaken
Meervoudige kamers
De normale gang van zaken bij het opzoeken van gegevens over strafzaken is de volgende: zoek in de klappers op de rolregisters (inv.nrs. 78-85) de naam van de verdachte op. Daarachter staat het rolnummer van de zaak. In het rol register (inv.nrs. 2-77) kunnen de gegevens betreffende de zaak in het kort worden gevonden. Tevens staat in het rolregister het vonnisnummer vermeld, met welk nummer in de serie vonnissen in strafzaken (inv.nrs. 130-742) in het desbetreffende jaar het vonnis kan worden opgezocht.
Helaas zijn niet alle bescheiden over de gehele periode 1838 - 1939 aanwezig. Bij gebrek aan rolregisters 1838 - 1858 moet men met het in de klappers gevonden rolnummer het betreffende jaar opzoeken op het lijstje, dat bij deze klappers is gevoegd. In de alfabetische index, die elk jaar na de vonnissen van december werd opgenomen (inv.nrs. 131-169), kan men dan het vonnisnummer vinden. Na 1912 zijn er geen klappers op de rolregisters meer, zodat de rolregisters zelf doorgewerkt zullen moeten worden. Van 1938 - 1939 zijn uitsluitend de vonnissen bewaard gebleven
Enkelvoudige kamers
De zaken voor de kinderrechter en de politierechter zijn - op een hieronder vermelde uitzondering na - gewoon tussen de andere strafzaken geregistreerd en ingebonden, zodat de bovenvermelde werkwijze gebruikt kan worden. In de rolregisters is aangegeven of het een zaak voor de kinderrechter (K.R.) of voor de politierechter (P.R.) betrof.
Een uitzondering vormen de vonnissen in belastingzaken (vooral rijwiel- en hondenbelasting), die door de politierechter werden gewezen. Deze vormen onder de titel 'Fiscale vonnissen' een aparte serie, helaas zonder enige toegang erop.
Aanwijzingen voor de gebruiker
Openbaarheidsbeperkingen
Deels openbaar, deels beperkt openbaar (B). Archiefbescheiden betreffende nog levende personen zijn niet openbaar, behoudens voor wetenschappelijk onderzoek.
Beperkingen aan het gebruik
Reproductie van bescheiden uit dit archief is, behoudens de algemene regels die gelden voor het kopiëren van stukken, niet aan beperkingen onderhevig. Er zijn geen beperkingen krachtens het auteursrecht.
Materiële beperkingen
Het archief kent beperkingen voor het raadplegen van stukken als gevolg van slechte materiële staat.
Andere toegang
3.03.15.02: Archief van het Parket van de Officier van Justitie te 's-Gravenhage, 1840-1841.
Aanvraaginstructie
Openbare archiefstukken kunnen online worden aangevraagd en gereserveerd. U kunt dit ook via de terminals in de studiezaal van het Nationaal Archief doen. Om te kunnen reserveren dient u de volgende stappen te volgen:
- Creëer een account of log in.
- Selecteer in de archiefinventaris een archiefstuk.
- Klik op ‘Reserveer’ en kies een tijdstip van inzage.
Citeerinstructie
Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.
VOLLEDIG:
Nationaal Archief, Den Haag, Arrondissementsrechtbank te 's-Gravenhage, nummer toegang 3.03.15.01, inventarisnummer ...
VERKORT:
NL-HaNA, Rechtbank 's-Gravenhage tot 1939, 3.03.15.01, inv.nr. ...
Verwant materiaal
Inventarisnummers van dit archief zijn niet in kopievorm beschikbaar
Inventarisnummers 841 tot en met 1159 zijn dubbelen van de repertoria van de notarissen in het arrondissement 's-Gravenhage over de jaren 1838 - 1939, 1839 - 1940. 11 stukken, 15 katernen, 92 omslagen en 211 pakken
N.B. Voor de indeling van het arrondissement, zie onderdeel 'Geschiedenis van de archiefvormer'.
3.03.15.02 - Inventaris van het archief van het Parket van de Officier van Justitie te 's-Gravenhage, 1840-1841
Bijlagen
