De plantages in Suriname waren kapitaalintensieve landbouwondernemingen, die producten voor de wereldmarkt verbouwden. Het winststreven stond voorop. De plantages specialiseerden zich meestal in één product om het rendement zo groot mogelijk te maken. Ze werden doorgaans gefinancierd door Nederlandse handelshuizen. Deze handelshuizen zorgden voor de verkoop van de producten aan de consumenten in Nederland of daarbuiten.
Onderzoek naar plantages in Suriname
Online bronnen
Op internet zijn diverse bronnen te vinden waar u met uw onderzoek kunt starten:
- Op de website www.surinaamsegenealogie.nl vindt u onder het kopje 'genealogisch zoeken' een link naar plantagelijsten. Voor deze pagina is gebruik gemaakt van vele kaarten, de Surinaamsche Almanak en de plantagelijsten van Bijlsma over de periode 1713-1742. De voor deze lijsten gebruikte notariële akten, bevinden zich allemaal in het Nationaal Archief.
- Genealogische websites van families, van wie voorouders op de plantages gewoond en gewerkt hebben. Een voorbeeld hiervan is de website www.pinasroots.nl/plantages.
- Op www.suriname-heritage-guide.com staan beschrijvingen van plantages.
- http://www.surinameplantages.com
- https://nl.wikipedia.org/wiki/Gebruiker:Spinster/Plantages_in_Suriname
Almanakken
Daarnaast zijn er diverse reeksen almanakken die informatie over plantages bevatten. Tussen 1793 en 1928 wordt in Suriname jaarlijks een almanak uitgegeven, die onder andere informatie bevat over plantages. De almanakken hebben in de loop der jaren verschillende namen gehad, zoals de Surinaamsche Staatkundige Almanach, de Surinaamsche Almanak en De Vraagbaak. In deze almanakken vindt u lijsten met namen van plantages, eigenaren, bestuurders en administrateurs. Ook staat er soms informatie in over de grootte van de plantage en over de producten die er worden verbouwd.
Bij het Nationaal Archief zijn de volgende Surinaamse almanakken aanwezig:
- Surinaamsche Staatkundige Almanach, jaargangen 1793 en 1795,
Bibliotheek Nationaal Archief 53 A 9
Hierin is het 'Naam-boek der plantagien en gronden dezer colonie' opgenomen, waarin de plantages alfabetisch zijn gerangschikt. De volgende zaken worden vermeld: De rivier/kreek waar de plantage aan ligt, de eigenaars, de administrateurs of huurders, de directeuren en het product dat wordt verbouwd. - Surinaamsche Almanak voor het jaar…, uitgegeven over de jaren 1820-1913. Het Nationaal Archief beschikt over de jaargangen 1820, 1825, 1827, 1830, 1831, 1834-1837, 1841-1846.
Bibliotheek Nationaal Archief 53 A 10
Hierin is de 'Naamlijst der plantaadjes en gronden aanwijzende de grootte des concessiën en dezelver produkt' opgenomen. Ook staan de namen van de eigenaars, de directeuren en de administrateurs vermeld. De plantages zijn opgesomd per rivier. - Almanak voor de Nederlandsche West-Indische bezittingen. Het Nationaal Archief beschikt over de jaargangen 1856, 1859 en 1860.
Bibliotheek Nationaal Archief 53 A 12
In de almanak over het jaar 1856 staat een alfabetische lijst van plantages in Suriname. Hier vindt u verwijzingen naar informatie over de plantage in de rubriek ‘Staat der Plantaadjen’. De gegevens over de plantages zijn per divisie of provincie te vinden. Daarbij wordt van iedere plantage vermeld hoeveel slaven er zijn, hoeveel er geschikt zijn tot werken, de oppervlakte van de plantage, welke producten er verbouwd worden, hoeveel vrije personen er werken en wie de eigenaars, de beheerders en de directeuren zijn. -
De Vraagbaak – Almanak voor Suriname 1912-1928. Het Nationaal Archief beschikt over de jaargangen 1925, 1928 en 1955.
Bibliotheek Nationaal Archief 53 A 11
In deze publicatie is een ‘Lijst van produceerde Grote Landbouwondernemingen’ opgenomen, met een alfabetische lijst van plantages, het district, de grootte, de producten, de opbrengsten, namen van eigenaren met hun woonplaats, de beheerders en de gezagvoerder en het aantal arbeiders (onderverdeeld in immigranten en vrijen).
Plantages in Suriname
Notariële archieven en archieven, waarin informatie te vinden is over belastinginning op plantages zijn belangrijke bronnen.
- Notariële archieven van Suriname 1699-1828 (1.05.11.14) en Notariële archieven van Suriname 1828-1845 (1.05.11.15)
- Administratie van Financiën 1751-1828 (1.05.10.07)
- Controleur-Generaal van Financiën 1828-1903 (1.05.11.07)
- De Nieuwe Wees-, Curatele- en Onbeheerde Boedelkamer 1788-1828 (1.05.11.12)
- Commissie tot de zaken van de Nieuwe Wees-, Curatele- en Onbeheerde Boedelkamer 1828-1876 (1.05.11.13)
Veel van de originele stukken verkeren in een slechte materiële staat. Het is dan ook beter om eerst onderzoek te doen op internetsites, in publicaties en in de alfabetische indexen op onze website, voordat u begint aan het archiefonderzoek.
Administratie van Financiën 1751-1828
In het archief van de Administratie van Financiën 1751-1828 (1.05.10.07) is informatie over plantages te vinden in de administratie van het 'hoofdgeld', de belasting op het houden van slaven. Deze administratie vindt u vanaf inventarisnummer 274. Van daaruit kunt u verder zoeken in de registers die gewijd zijn aan plantages. De serie kohieren geven de meeste informatie.
Controleur-Generaal van Financiën 1828-1903
Controleur-Generaal van Financiën 1828-1903 (1.05.11.07). In dit bestand levert vooral de administratie van het hoofdgeld (de belasting op het houden van slaven) de meeste informatie op:
- inventarisnummer 74: Kohier van het hoofdgeld, 1828 (met alfabetische naamwijzer op plantages)
- inventarisnummer 75: Register van betalingen van het hoofdgeld, 1828 (met alfabetische naamwijzer, A-E)
- inventarisnummers 92-94: Kohier van het hoofdgeld voor plantages, 1829-1832
- inventarisnummers 146-148: Opgaven van familie en slaven ten behoeve van de hoofdgeldbelasting, 1848-1853
Daarnaast is in dit archief informatie te vinden over individuele plantages en dan met name over Hasard en Broederschap:
- inventarisnummers 132-134: Register van uitgaande brieven van de beheerder van de plantage 'Broederschap', 1895-1911
- inventarisnummer 131: Inventaris van de plantage Hasard aan de Boven-Commewijne, toebehorende aan het fonds van negotiatie, waarvan de directie te Amsterdam is gevestigd, 1862
De Nieuwe Wees-, Curatele- en Onbeheerde Boedelkamer 1788-1828
In het archief van de Nieuwe Wees-, Curatele- en Onbeheerde Boedelkamer 1788-1828 (1.05.11.12) is informatie te vinden over boedels waartoe slaven en plantages behoren. Houd er rekening mee dat dit archief verre van compleet en bovendien slecht toegankelijk is.
Commissie tot de zaken van de Nieuwe Wees-, Curatele- en Onbeheerde Boedelkamer 1828-1876
- inventarisnummers 754-3025: Stukken betreffende zowel onbeheerde boedels als wezen, 1828 - 1876. De inventarisnummers zijn min of meer alfabetisch op persoonsnaam beschreven;
- inventarisnummers 3026-3050: Stukken betreffende plantages of houtgronden tot boedels in verband staande, 19e eeuw. De stukken zijn ingedeeld op de naam van de plantage.
Het Nationaal Archief bewaart de archieven of losse archiefstukken van de volgende plantages:
- Plantage Spieringshoek aan de Commewijne 1819-1955 (2.20.28);
- Plantage La Prosperité 1823-1909 (2.20.37.05);
- Particuliere West Indische bank 1829-1870 (1.05.11.07). Hierin vindt u stukken over de plantages Catharina Sophia 1846-1864, Mijn Vermaak 1846-1850, Rustenburg 1844-1862, Sporksgift 1850-1851 en Lodewijksburg 1850-1851
- Aanwinsten van de Eerste Afdeling (1.11.01.01), inventarisnummer 1716. Hierin treft u stukken aan over de plantage Aurora;
- Verspreide West-Indische stukken 1624-1875 (1.05.06), inventarisnummer 1153. Hier vindt u gegevens over de plantage Misgunst in de Motkreek. In inventarisnummer 1388 zitten gegevens over de plantage Corneliasburg aan de Warappakreek.
Bij het Nationaal Archief vindt u - afgezien van de notariële akten - geen bewijzen van grondeigendom. Akten van grondeigendom hebben wij niet. Mochten die er (nog) zijn, dan bevinden die zich in Suriname.
Bij het Nederlandse Economische Historisch Archief (NEHA), ondergebracht bij het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis, is een aantal bedrijfsarchieven van Surinaamse Plantages te vinden, zoals van de plantages Vossenburg, Wayampibo en Vredesteyn. Deze administratie is online beschikbaar. Als u op deze website zoekt op de naam van een plantage, dan komt u terecht bij de juiste collectie.
Kijkt u ook op de website van het Nationaal Archief van Suriname voor meer informatie.
Suriname
- Ruud Beeldsnijder, Om werk van jullie te hebben; Plantageslaven in Suriname 1730-1750 (Utrecht 1994). Informatiecentrum Nationaal Archief: S 35 56.
- Okke ten Hove, Surinaamse emancipatie 1863; familienamen en plantages, Bronnen voor de studie van Suriname deel 24 (Amsterdam en Utrecht 2003). Informatiecentrum Nationaal archief: S 12 C 22.
- Gerrit Jan Oostindië, Roosenburg en Mon Bijou: twee Surinaamse plantages 1720-1870, KITLV Caribbean series nr. 11. Bibliotheek Nationaal Archief V 763.11.
- Okke ten Hove en René Janssen ed., Historisch-geografisch woordenboek van Suriname naar A.J. van der Aa 1839-1851, Bronnen voor de studie van Afro-Surinaamse samenlevingen deel 14 (Utrecht 1993). Informatiecentrum Nationaal archief: S 35 54.
In de het informatiecentrum van het Nationaal Archief ligt een facsimile-atlas van Suriname:
- F.C. Bubberman en C. Koeman, Schakels met het verleden: de geschiedenis van de kartografie van Suriname 1500-1971 (Amsterdam 1973). Informatiecentrum Nationaal Archief: S 50 62.
