Indonesië, 1602-1962

Delen van het huidige Indonesië vielen eeuwenlang onder het koloniale bewind van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC). Daarna kwam het gebied in handen van de Nederlandse overheid. De Tweede Wereldoorlog maakte een einde aan het Nederlandse koloniale bestuur toen Japan het gebied veroverde. Na de Japanse bezetting probeerde Nederland het koloniale bestuur te herstellen, maar er volgde een onafhankelijkheidsoorlog. In 1949 werd Indonesië door Nederland als onafhankelijke republiek erkend.

Het Nationaal Archief bewaart ruim 700 archieven over Nederlands-Indië (het latere Indonesië). Maar ook bij het Arsip Nasional Republik Indonesia (ANRI) - het Nationale Archief van Indonesië in Jakarta - ligt nog 17 kilometer archief uit de periode 1610-1949.

Koloniale archieven zitten vaak boordevol termen en denkbeelden die we nu als bijzonder kwetsend beschouwen, zoals beledigende omschrijvingen van personen uit bepaalde etnische en culturele groepen.

Het Nationaal Archief is slechts de bewaarplaats van archieven. Wij kunnen de teksten van de archiefstukken niet aanpassen, omdat dan de historische werkelijkheid wordt aangetast.

Wel kunnen én willen wij u waarschuwen dat u beledigend taalgebruik kunt aantreffen in archiefstukken, maar ook in oudere inventarissen. Bekijk voor meer informatie de themapagina Kwetsend taalgebruik en terminologie.

Na de opheffing van de VOC kwam Nederlands-Indië (de koloniale naam van het huidige Indonesië) onder het Nederlandse koloniale bewind. Bekijk onderstaande zoekhulpen om te ontdekken hoe u in bepaalde delen van het koloniale archief over Nederlands-Indië kunt zoeken.

• Overzicht van archieven over Nederlands-Indië
• Ambtenaren in Nederlands-Indië, 1814-1952
• Slavernij en slavenhandel in Nederlands-Indië,  1820-1900
• Militairen Nederlands-Indië (KNIL) 1815-1950: onderofficieren en soldaten
• Militairen Nederlands-Indië (KNIL) 1815-1950: officieren
• Oost-Indië: Militaire pensioenen, 1821 - 1844

Japan bezette Nederlands-Indië in 1942 en regeerde het land met strenge hand. Na het einde van de Tweede Wereldoorlog en de Japanse capitulatie, probeerde Nederland eerst het koloniale bewind te herstellen, maar stuitte op veel weerstand. Een onafhankelijkheidsoorlog volgde (die vroeger in Nederland met de term 'Politionele acties' werd omschreven). In 1949 werd Indonesië onafhankelijk en de oude machthebbers moesten vertrekken. Ook veel Molukkers die in dienst waren getreden van het Koninklijk-Nederlandsch Indisch Leger (KNIL) zagen zich genoodzaakt de biezen te pakken. Onderstaande zoekhulpen hebben betrekking op de periode van de Tweede Wereldoorlog en de onafhankelijkheidsoorlog die er op volgde.

• Burgers en militairen in Nederlands-Indië en Indonesië, 1940-1962
• Japanse interneringskaarten: KNIL en marine, 1942-1945
• Molukkers naar Nederland, 1951
• Transportschepen (Molukken), 1951