Indonesië, 1602-1962

Het Nationaal Archief bewaart ruim 700 archieven over Indonesië. Deze pagina geeft een overzicht van de zoekhulpen die uitleg geven over hoe u in een aantal van deze archieven kunt zoeken. Ook vindt u een overzicht van de archieven over Indonesië en links naar andere websites die handig kunnen zijn.

Terras rijstvelden in Bali, 1971 (foto: Joost Everts/Anefo)

Nederland en Indonesië

Delen van het huidige Indonesië vielen eeuwenlang onder het koloniale bewind van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC). Daarna kwam het gebied in handen van de Nederlandse overheid. De Tweede Wereldoorlog maakte een einde aan het Nederlandse koloniale bestuur toen Japan het gebied veroverde. Na de Japanse bezetting probeerde Nederland het koloniale bestuur te herstellen, maar er volgde een onafhankelijkheidsoorlog. In 1949 werd Indonesië door Nederland als onafhankelijke republiek erkend.

Het Nationaal Archief bewaart ruim 700 archieven over Nederlands-Indië (het latere Indonesië). Maar ook bij het Arsip Nasional Republik Indonesia (ANRI) - het Nationale Archief van Indonesië in Jakarta - ligt nog 17 kilometer archief uit de periode 1610-1949.

Kwetsend taalgebruik en terminologie

Koloniale archieven zitten vaak boordevol termen en denkbeelden die we nu als bijzonder kwetsend beschouwen, zoals beledigende omschrijvingen van personen uit bepaalde etnische en culturele groepen.

Het Nationaal Archief is slechts de bewaarplaats van archieven. Wij kunnen de teksten van de archiefstukken niet aanpassen, omdat dan de historische werkelijkheid wordt aangetast.

Wel kunnen én willen wij u waarschuwen dat u beledigend taalgebruik kunt aantreffen in archiefstukken, maar ook in oudere inventarissen. Bekijk voor meer informatie de themapagina Kwetsend taalgebruik en terminologie.

VOC-archieven

De band tussen Indonesië en Nederland gaat terug tot in de zestiende eeuw, toen de handel tussen de twee gebiedsdelen op gang kwam. In 1602 werd de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) opgericht, die de handel met Indië tot eind achttiende eeuw zou domineren. Het Nationaal Archief bewaart een groot deel van het VOC-archief. Bekijk onderstaande zoekhulpen om te ontdekken hoe u hier in zoekt en wat u kunt aantreffen.

Zoeken door transcripties van het VOC-archief

Een deel van de VOC-archieven die het Nationaal Archief bewaart kunt u ook rechtstreeks doorzoeken. Het Nationaal Archief werkt namelijk aan automatische handschriftherkenning (htr) met behulp van artificial intelligence (AI). Op de website Zoeken in transcripties kunt u transcripties van handgeschreven archiefstukken van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) uit de 17e en 18e eeuw bekijken en doorzoeken.

Bekijk de pagina over handschriftherkenning voor meer informatie.

Het koloniale bewind in Nederlands Indië

Na de opheffing van de VOC kwam Nederlands-Indië (de koloniale naam van het huidige Indonesië) onder het Nederlandse koloniale bewind. Bekijk onderstaande zoekhulpen om te ontdekken hoe u in bepaalde delen van het koloniale archief over Nederlands-Indië kunt zoeken.

Tweede Wereldoorlog en de onafhankelijkheid

Japan bezette Nederlands-Indië in 1942 en regeerde het land met strenge hand. Na het einde van de Tweede Wereldoorlog en de Japanse capitulatie, probeerde Nederland eerst het koloniale bewind te herstellen, maar stuitte op veel weerstand. Een onafhankelijkheidsoorlog volgde (die vroeger in Nederland met de term 'Politionele acties' werd omschreven). In 1949 werd Indonesië onafhankelijk en de oude machthebbers moesten vertrekken. Ook veel Molukkers die in dienst waren getreden van het Koninklijk-Nederlandsch Indisch Leger (KNIL) zagen zich genoodzaakt de biezen te pakken. Onderstaande zoekhulpen hebben betrekking op de periode van de Tweede Wereldoorlog en de onafhankelijkheidsoorlog die er op volgde.