Terug naar zoekresultaten

1.05.12.02 Inventaris van de archieven van Curaçao, Bonaire en Aruba, (1771) 1828-1845 (1914)

Download inventaris als PDFDownload inventaris als XML

Bekijk de zoekhulp bij dit archief

Voer een zoekterm in
VorigeVolgende

Beschrijving

ArchiefBeschrijving van het archiefArchiefvormingInhoud en structuur van het archiefAanwijzingen voor de gebruikerVerwant materiaalBijlagen

Archief

Titel

1.05.12.02
Inventaris van de archieven van Curaçao, Bonaire en Aruba, (1771) 1828-1845 (1914)

Auteur

E. Hoogendijk, T. van der Lee

Versie

27-07-2021

Copyright

Nationaal Archief, Den Haag
(c) 1995 cc0

Beschrijving van het archief

Naam archiefblok

Curaçao, Archieven na 1828
Curaçao, Bonaire en Aruba na 1828

Periodisering

archiefvorming: 1828-1845
oudste stuk - jongste stuk: 1771-1914

Archiefbloknummer

154

Omvang

1371 inventarisnummer(s) 85,20 meter

Taal van het archiefmateriaal

Het merendeel der stukken is in het.
Nederlands

Soort archiefmateriaal

Normale geschreven, getypte en gedrukte documenten, geen bijzondere handschriften.

Archiefdienst

Nationaal Archief

Locatie

Den Haag

Archiefvormers

Administrateur van Financiën van Curaçao, Bonaire en Aruba College van de Wees-, Onbeheerde- en Desolate Boedelkamer van Curaçao, Bonaire en Aruba College voor Commercie en Zeevaart van Curaçao, Bonaire en Aruba College voor de Kleine Zaken van Curaçao, Bonaire en Aruba Commandeur van Aruba Commandeur van Bonaire Commissarissen tot de Kleine Zaken van Curaçao, Bonaire en Aruba Controleur der Financiën van Curaçao, Bonaire en Aruba Directeur van Curaçao, Bonaire en Aruba Gemeentebestuur van Curaçao, Bonaire en Aruba Gezaghebber van Curaçao, Bonaire en Aruba Gouverneur van Curaçao, Bonaire, Aruba, St. Eustatius, Saba en St. Maarten Gouverneur-Generaal van Curaçao, Bonaire en Aruba Grote Raad van Curaçao, Bonaire en Aruba Hof van Justitie van Curaçao, Bonaire en Aruba Hypotheekbank van Curaçao Koloniale Raad van Curaçao, Bonaire en Aruba Landstorm van Curaçao Loods van Curaçao, Bonaire en Aruba Magazijnmeester van alle Magazijnen op Curaçao, Bonaire en Aruba Militaire Commandant van Curaçao, Bonaire en Aruba Ontvanger van 's-Rijks Koloniale Middelen op Curaçao Procureur des Konings van Curaçao, Bonaire en Aruba Publiek Ministerie van Curaçao, Bonaire en Aruba Raad van Civiele en Criminele Justitie van Curaçao, Bonaire en Aruba Raad van Politie van Curaçao, Bonaire en Aruba Raad voor Administratie van het Pensioenfonds voor Ambtenaren in de Nederlandse Westindische Koloniën te Curaçao Rechtbank van Curaçao, Bonaire en Aruba Schutterij van Curaçao Vendumeester en Ontvanger der Recognities van Curaçao, Bonaire en Aruba Vendumeester van Curaçao, Bonaire en Aruba Weeskamer van Curaçao, Bonaire en Aruba

Samenvatting van de inhoud van het archief

In de archieven van Curaçao zitten stukken over een aantal bestuurlijke instellingen in de West-Indische Koloniën voor de periode 1828-1845. Van deze instellingen zijn notulen en correspondentie bewaard en financiële administratie, zoals grootboeken en journalen. Voor diverse gerechtelijke instanties geldt dat er rechtsrollen, processtukken en sententies zijn. Daarnaast hebben veel stukken betrekking op de verkoop van roerend- en onroerend goed: notariële- en secretariële akten, akten van hypotheken en belastingregisters. Met betrekking tot het militair commandement zijn er stukken over het hospitaal, het materieel en het garnizoen. Voor de schutterij en de landstorm zijn er ingekomen stukken, bataljonorders, sterktestaten, en wachtroosters. Ook zijn er een aantal jaargangen van "De Curaçaosche Courant" (1818-1846). Verder zijn er vrijbrieven (van slaven); opgaven van plantages; instructies, reglementen en publicaties (gedrukt) (met bijlagen); ingekomen gouvernementsaanschrijvingen (met bijlagen). Van de Weeskamer zijn er, behalve veel financiële administratie als journalen, grootboeken, kasboeken e.d., tevens boedelrekeningen. Ook zijn er stukken over het pensioenfonds voor ambtenaren

Archiefvorming

Geschiedenis van het archiefbeheer
In de periode 1917 tot 1931 kwamen de archieven van Curaçao en de onderhorige eilanden Bonaire en Aruba tot 1828 naar Nederland, op grond van de Koninklijke Besluiten van 22 december 1915 en 7 juli 1919 (Stb 519, 469).
Bij deze overgebrachte archieven tot 1828 werden echter ook archiefbescheiden uit de periode ná 1828 aangetroffen.
In het begin van het jaar 1924 waren namelijk reeds twintig kisten met archieven van Curaçao en de onderhorige eilanden Bonaire en Aruba tot "1828" uit Curaçao in Nederland aangekomen. Tot niet geringe verwondering van de Algemene Rijksarchivaris mr. R. Fruin bleek bij het sorteren van de inhoud van deze kisten dat 17 kisten archiefstukken bevatten daterend van ná 1828 en tot zelfs in het derde kwartaal van de 19de eeuw doorlopend. Dit was strijdig met het Koninklijk Besluit van 7 juli 1919, waarbij voor de over te brengen Curaçaose bestuursarchieven 1 augustus 1828 als grensdatum was gesteld. Aangezien de stukken van na die datum naar hun inhoud weinig belangrijk werden geacht - zo werden bescheiden van comptabele aard vernietigd - zou een terugzending ervan niet gewenst worden. ( ARA Archief van het Algemeen Rijksarchief, inv. nr. 209 nr. 4344/87 (brief van de minister van Koloniën aan de Algemene Rijksarchivaris van 1 oktober 1924); inv. nr. 211 nr. 796 (brief van de Algemene Rijksarchivaris aan de minister van Koloniën van 9 oktober 1924); inv. nr. 209 nr. 58 (brief van de minister van Koloniën van 13 november 1924 met bijlage bevattend het procesverbaal van 7 november van 1924). Hieruit blijkt dat niet alleen comptabele stukken zijn vernietigd, maar ook rantsoenlijsten, meetbrieven en manifesten van scheepsladingen. ) Zij kunnen echter, aldus de Algemene Rijksarchivaris, niet dan node geborgen worden op het Rijksarchief, waar de beschikbare bergruimte reeds is ingenomen door een uitgebreide verzameling Surinaamse en Curaçaose papieren uit het tijdperk na 1828, die al in een eerder stadium waren overgezonden. De Algemene Rijksarchivaris ziet zich derhalve genoopt aan de minister te verzoeken voor de bewaring van dergelijke, na 1828 gedateerde Westindische archieven, bergruimte in het gebouw van het departement beschikbaar te willen stellen. ( Idem, inv. 210 nr. 292 (brief van de Algemene Rijksarchivaris aan de minister van Koloniën van 8 april 1924). )
Uit het jaarverslag van de Algemene Rijksarchivaris mr. R. Fruin blijkt dat op advies van Th. Morren, in 1919 het gehele archief van de in 1875 opgeheven en Wees-, Onbeheerde en Desolate Boedelkamer met dat van de in 1870 opgeheven Hypotheekbank van Curaçao naar Nederland was overgebracht. Deze archieven waren tot nader order op de voorzolder van het Rijksarchiefgebouw gedeponeerd.
In het jaar 1929 waren er plannen om ook de archieven van Suriname en Curaçao respectievelijk tot 31 december 1845 en 16 juli 1845 naar Nederland te laten overbrengen.
De overweging was dat in 1845 per 1 augustus een einde was gekomen aan de periode, waarin Paramaribo als bestuurscentrum van de Nederlands Westindische Bezittingen fungeerde. Bovendien speelde hierbij ook een rol het verzoek van de minister van Koloniën aan de Algemene Rijksarchivaris of hij bereid zou zijn de archivalia van de Surinaamse Gouvernementssecretarie te willen overnemen. ( Idem, inv. nr. 228 nr. 11 (brief van de minister van Koloniën aan de Algemene Rijksarchivaris van 12 april 1929). )
In Parimaribo worstelde men met ruimtegebrek. Het oud-archief van de Gouvernementssecretarie was naar het Kantongerecht overgeplaatst; "welke ruimte blijkt al zeer weinig geschikt te zijn voor het bewaren van archiefstukken".
De Algemene Rijksarchivaris reageert positief en verzoekt de minister van Koloniën de Koninklijke Besluiten van 1915 en 1919 - die betrekking hebben op de overbrenging van de Surinaamse en Curaçaose archieven van vóór 1828 - te wijzigen, in die zin dat zowel voor de Surinaamse archieven als ook voor die van Curaçao de termijn wordt verlengd tot 31 december 1845. Verder schrijft hij in zijn brief dat het nu niet de bedoeling is alle archieven tot 1845 over te zenden, "maar op den duur zal het daartoe toch wel komen en deze wijziging der Koninklijke Besluiten schijnt mij de eenvoudigste weg". ( ARA Archief van het Algemeen Rijksarchief, inv. nr. 230 nr. 377B/C (brief van de Algemene Rijksarchivaris aan de minister van Koloniën van 17 april 1929). )
Bij de K.B.'s van 12 maart 1930 (Stb 165, 166) werd daaraan uitvoering gegeven. Het tweede KB van 12 maart 1930 (Stb 166) bepaalde namelijk dat ook de koloniale en notariële archieven van Curaçao van na 1828 tot 1 januari 1846 zouden worden overgebracht. In november 1930 arriveerden de Surinaamse archieven en in mei 1931 die uit Curaçao, na te Utrecht te zijn ontsmet.
De geschiedenis van de inventarisatie van de archieven van Curaçao en de onderhorige eilanden Bonaire en Aruba na 1828
De archieven van Curaçao en de onderhorige eilanden Bonaire en Aruba tot 1828 werden in de jaren 1920 tot 1924 door mr. R. Bijlsma geïnventariseerd.
In 1919 was het archief van de in 1875 opgeheven Wees-, Onbeheerde- en Desolate Boedelkamer met dat van de in 1870 opgeheven Hypotheekbank van Curaçao naar Nederland overgebracht. Van deze archieven werden toen lijsten opgemaakt. De tot het archief van de Wees-, Onbeheerde- en Desolate Boedelkamer behorende boedelpapieren, die zonder enige orde in portefeuilles dossiersgewijs waren opgeborgen, konden nu aan de hand van de thans opgemaakte lijsten in chronologische volgorde worden gerangschikt.
Met de inventarisatie van de in 1931 naar het Algemeen Rijksarchief overgebrachte archieven van Curaçao en de onderhorige eilanden Bonaire en Aruba werd de hoofdcommies E. Hoogendijk belast. Hoogendijk was reeds in 1912 werkzaam bij de toen 5e afdeling "Koloniale en Marine archieven" onder Dr. J. de Hullu. In de twintiger jaren assisteerde hij Mr. R. Bijlsma bij de inventarisatie van de archieven van St. Eustatius, St. Maarten en Saba tot 1828. ( E. Hoogendijk werd van wege bezuinigingen op de staatsuitgaven met ingang van 1 januari 1933 eervol ontslagen (VROA 1932 p. 11 ). In dat zelfde jaar echter en in 1934 werd hij op arbeidscontract weer in dienst genomen (VROA 1933 p. 8 en 1934 p. 5). ) De inventarisatie van de Westindische archieven werd voorbereid door de bode Plant, die de zending controleerde met de daarbij overgekomen lijsten. De stukken werden door hem genummerd en geplaatst in de op de lijsten aangegeven orde, zodat deze archieven direkt geraadpleegd konden worden. Hoogendijk beschreef daarna van de verzameling der Westindische eilanden eerst de archieven van Curaçao en de onderhorige eilanden Bonaire en Aruba, namelijk die van Directeur (gezaghebber) van Curaçao; Raad van Politie; Koloniale Raad; Gemeentebestuur, 1828-1833; Raad van Civiele en Criminele Justitie, later Rechtbank; College (later Commissarissen) van Kleine Zaken; College voor Commercie en Zeezaken, 1828-1834; secretariële en notariële protocollen; Administratie van Financiën, Magazijnmeester; het archief van Aruba en Bonaire. In 1933 werd met de voltooiïng van de beschrijving van de archieven van Wees-, Onbeheerde- en Desolate Boedelkamer, 1828-1876, en van de Hypotheekbank, 1870-1875, de inventarisatie van de archieven van Curacao en de onderhorige eilanden na 1828 beëindigd. ( In de VROA 1933 wordt op p. 11 bij het onderdeel "voortgang der inventarisatie" vermeld dat "terwille der bezuiniging van Rijkswege voorloopig geen archiefinventarissen meer zullen worden gedrukt". De inventaris van Hoogendijk is dan ook nooit gedrukt. )
De verwerving van het archief
Het archief is bij Koninklijk Besluit of ministeriële beschikking overgebracht.

Inhoud en structuur van het archief

Verantwoording van de bewerking
De door Hoogendijk aangebrachte nummering is in het computerbestand ingevoerd. Opnieuw nummeren - waarvoor goede redenen zijn - is derhalve achterwege gebleven.
De inv. nrs. 189-259 (afdeling Gouverneursarchief) bevatten aanschrijvingen van de gouverneur aan de administrateur van financiën en zijn destijds ondergebracht bij het archief van de gouverneur. Deze inv. nrs. horen daar echter niet thuis en zijn nu te vinden in het archief van de administrateur der financiën, direct achter de journalen van de boekhouder-controleur (administrateur der financiën).
De afdeling "Stukken onder het beheer van de koloniale secretaris" (grote inleiding en slechts drie inventaris nummers(451-453)) is niet meer als zodanig in de inventaris opgenomen. De desbetreffende inv. nrs. zijn ondergebracht bij het archief van de gouverneur, achter het alfabetisch repertorium op de uitgaande binnenlandse brieven (inv. nrs. 55-57, p. 8).
De afdeling "Nog in te voegen stukken na 1828 behorend tot de archieven uit West Indië (depot nr. 48)". Van de tot deze afdeling behorende inventarisnummers (inv. nrs. 1287-1330) is een gedeelte - voor zover verantwoord - toegevoegd aan de diverse afdelingen van de inventaris. De overige nummers van deze "Nog niet ingevoegde stukken" zijn bij de afdeling "Overige Stukken" ondergebracht. In het algemeen zijn daar geplaatst al die stukken die noch direct noch indirect bij één van de afdelingen van de inventaris konden worden ingevoegd.
Alles bijelkaar genomen is er noodgedwongen een vrij groot aantal inventarisnummers verplaatst. Het was dan ook nodig om - evenals bij de inventaris van de archieven van St. Eustatius, St. Maarten en Saba - een index op inventarisnummers te maken.
Bij de ordening van de inv. nrs. 956-968 (boedelrekeningen van de Weeskamer) werden de namen van de erflaters vermeld. Indices op persoons-, geografische- en scheepsnamen vergroten de toegankelijkheid van deze archieven.
Ordening van het archief
Aanwijzingen voor de gebruiker
Zoals reeds gezegd is de oude nummering van de inventaris Hoogendijk gehandhaafd.
Helaas kon de nummervolgorde niet altijd in stand gehouden worden. Niet alleen de invoeging van de later toegevoegde stukken uit de Westindische archieven van na 1828, maar ook de hergroepering van door Hoogendijk foutief geplaatste series en stukken (bv. de inv. nrs. 189-259) maakten dit onmogelijk. Een index op inventarisnummers kan ook hier niet worden gemist.
De gebruiker dient bij de decimaal gesplitste inventarisnummers, het hoofdnummer aan te vragen.
Naast de algemene inleiding zijn institutionele gegevens te vinden in deelinleidingen per archiefvormer.

Aanwijzingen voor de gebruiker

Openbaarheidsbeperkingen
Volledig openbaar.
Beperkingen aan het gebruik
Reproductie van originele bescheiden uit dit archief is, behoudens de algemene regels die gelden voor het kopiëren van stukken, niet aan beperkingen onderhevig. Er zijn geen beperkingen krachtens het auteursrecht.
Materiële beperkingen
Het archief kent beperkingen voor het raadplegen van stukken als gevolg van kwetsbare of slechte materiële staat.
Aanvraaginstructie
Openbare archiefstukken kunnen online worden aangevraagd en gereserveerd. U kunt dit ook via de terminals in de studiezaal van het Nationaal Archief doen. Om te kunnen reserveren dient u de volgende stappen te volgen:
  1. Creëer een account of log in.
  2. Selecteer in de archiefinventaris een archiefstuk.
  3. Klik op ‘Reserveer’ en kies een tijdstip van inzage.
Citeerinstructie
Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.
VOLLEDIG:
Nationaal Archief, Den Haag, Curaçao, Archieven na 1828, nummer toegang 1.05.12.02, inventarisnummer ...
VERKORT:
NL-HaNA, Curaçao, Bonaire en Aruba na 1828, 1.05.12.02, inv.nr. ...

Verwant materiaal

Beschikbaarheid van kopieën
Inventarisnummers van dit archief zijn in kopievorm beschikbaar
Verwante archieven
In de archieven van de gouverneur-generaal van de Nederlands Westindische Bezittingen van 1828 tot 1845 in het Algemeen Rijksarchief te Den Haag bevinden zich ook vele documenten betreffende de Benedenwinden.
In het Centraal Historisch Archief te Willemstad op Curaçao berust het grootste gedeelte van de archieven van na 1828/1845. Daarvoor dient verwezen te worden naar de z.g. "inventaris Boskaljon".

Bijlagen

Literatuur
Bijlsma, R. en Lee, T. van der Inventaris van het oud-archief Curaçao, Bonaire en Aruba tot 1828 ('s-Gravenhage, 1924-1989). Bordewijk, H.W.C. Ontstaan en ontwikkeling van het staatsrecht van Curaçao (Diss. 's-Gravenhage, 1911). Encyclopedie van de Nederlandse Antillen (onder redactie van P.Ph. de Palm, Zutphen, 1985). Hartog, J. Geschiedenis van de Nederlandse Antillen. Curaçao van kolonie tot autonomie (II, Aruba, 1961). Moerman, J.W. Inventaris van het archief van het Algemeen Rijksarchief, 1800-1940 (1966) (Algemeen Rijksarchief, 's-Gravenhage, typoscript). Kunst, A.J.M. Recht, commercie en kolonialisme in West Indië. Vanaf de zestiende tot de negentiende eeuw (Zutphen, 1981). Publicatiebladen van Curaçao , 1816-1851; 1866-1870 en 1871-1875. Schiltkamp, J.A. 'Financiële aspecten van de Weeskamer op Curaçao', in Lustrum van een ideaal , deel VI van de Reeks van de Hogeschool (Curaçao, 1976). Staatsblad van het Koningrijk der Nederlanden ('s-Gravenhage, 1917, 1920, 1931). Verslagen omtrent 's Rijks oude archieven ('s-Gravenhage, 1933 en 1934). West-Indisch Plakaatboek, Publikaties en andere wetten alsmede de oudste resoluties betrekking hebbende op Curaçao (onder redactie van J.A. Schiltkamp en J.Th. de Smidt, Amsterdam 1978, delen I en II).
Lijst van afkortingen
ARA
Algemeen Rijksarchief te 's-Gravenhage
GB
Gouvernementsblad Suriname
PB
Publicatieblad van Curaçao
VROA
Verslagen omtrent 's-Rijks oude archieven
WIP
West-Indisch Plakaatboek (Curaçao)

Archiefbestanddelen