Staten van dienst van militairen geboren tussen 1900 en 1920 raadpleegbaar

Sinds kort zijn de staten van dienst van militairen geboren tussen 1900 en 1920 te bekijken in onze studiezaal. Het gaat om dienstplichtkaarten en staten van dienst van beroepsmilitairen bij de landmacht én de marine. Op de dienstplichtkaarten en in de staten van dienst vindt u gegevens over de militairen, zoals regiment, rang, onderscheidingen, toegekend verlof en uitdiensttreding.

De dienstplichtkaarten zijn alfabetisch geordend op persoonsnaam. In het Nationaal Archief kunt u onderzoeken of er een dienstplichtkaart is van de persoon over wie u informatie zoekt. Voor de staten van dienst van beroepsmilitairen geldt dat u online al kunt kijken óf er een staat van dienst aanwezig is. Daarvoor kunt u zoeken in de archieftoegangen op persoonsnaam. De staten van dienst zelf zijn nog niet gescand. Als u de juiste staat van dienst gevonden heeft, kunt u deze reserveren via de website en komen bekijken in de studiezaal. Het is ook mogelijk om scans te bestellen.

Meidagen 1940, Tweede Wereldoorlog en dekolonisatieperiode

Wat deze staten van dienst extra interessant maakt, is dat een deel van de militairen in dienst was in de meidagen van 1940, tijdens de Tweede Wereldoorlog en gedurende de dekolonisatieperiode in Nederlands-Indië. De staten van dienst bevatten soms korte notities over de lotgevallen van militairen in oorlogstijd. Zo staan er vermeldingen op over krijgsgevangenschap, het verblijf in een militair hospitaal, het sneuvelen van de soldaat en het (soms postuum) toekennen van onderscheidingen. Deze notities bieden aanknopingspunten voor verder onderzoek in andere oorlogsarchieven, zoals het archief van de Oorlogsgravenstichting (bekijk de zoekhulp van de Oorlogsgravenstichting) en de oorlogsarchieven van het Nederlandse Rode Kruis (bekijk de themapagina Oorlogsarchief Nederlandse Rode Kruis). Soms bevatten de staten van dienst ook losse documenten over de oorlogs- en dekolonisatieperiode. Denk bijvoorbeeld aan correspondentie over de oorlogsomstandigheden, aantekenboekjes of conduiteboekjes.

De mens achter de militair

Hoewel de staten van dienst vrij zakelijk zijn, vangen we een glimp op van de mens achter de militair als we de ‘straflijsten’ bekijken. Deze straflijsten maken deel uit van de staten van dienst en vermelden de vergrijpen, waarvoor militairen gestraft werden. Zo vermeldt de straflijst van een dienstplichtige bij het 3e regiment Huzaren als strafreden: ‘Terwijl hij door de korporaal van de kamer werd aangewezen om soep te halen, zich hiertegen verzet en zijn zelfbeheersching verliezende deze de woorden toegevoegd “Je bent gek” of woorden van gelijke strekking.’ Een maand later wordt dezelfde dienstplichtige nogmaals gestraft, omdat hij ‘in de colonne zijnde een ijsco [heeft] gekocht.’ De straf? Twee dagen verzwaard arrest. Laten we hopen dat de man in ieder geval van zijn ijsje heeft genoten.

Bekijk voor meer uitleg over de manier waarop u zoekt in de dienstplichtkaarten en de staten van dienst de zoekhulp Militairen: Onderofficieren en soldaten landmacht Nederland, 1813-1940 en de zoekhulp Marinepersoneel, 1795-1945.