Terug naar zoekresultaten

2.12.14 Inventaris van de Stamboeken Marinepersoneel, 1813-1940

Download inventaris als PDFDownload inventaris als XML

Bekijk de zoekhulp bij dit archief

Voer een zoekterm in
VorigeVolgende

Beschrijving

ArchiefBeschrijving van het archiefArchiefvormingInhoud en structuur van het archiefAanwijzingen voor de gebruikerVerwant materiaalBijlagen

Archief

Titel

2.12.14
Inventaris van de Stamboeken Marinepersoneel, 1813-1940

Auteur

H.A.J. van Schie

Versie

09-03-2024

Copyright

Nationaal Archief, Den Haag
2004 cc0

Beschrijving van het archief

Naam archiefblok

Stamboeken Marine
Stamboeken Marine, 1813-1940

Periodisering

oudste stuk - jongste stuk: 1813-1940

Archiefbloknummer

D23909

Omvang

728 inventarisnummer(s) 46,00 meter

Taal van het archiefmateriaal

Het merendeel der stukken is in het
Nederlands

Soort archiefmateriaal

Normale geschreven, getypte en gedrukte documenten, geen bijzondere handschriften.

Archiefdienst

Nationaal Archief

Locatie

Den Haag

Archiefvormers

Commissariaat-Generaal voor de Marine (1813-1814) Secretariaat voor de Marine (1814-1815) Ministerie van Marine (1815-1825) Ministerie van Marine en Koloniën (1825-1829) Generale Directie van de Marine (1830-1840) Generale Directie van Marine en Koloniën (1840-1841) Generale Directie van de Marine (1842-1843) Ministerie van Marine (1843-1928) Ministerie van Defensie (1928-1940) Departement van Defensie, Afwikkelingsbureau (1940-1942) Commissariaat voor de Belangen van de voormalige Nederlandse Weermacht (1942-1945) Ministerie van Marine (1945-1959)

Samenvatting van de inhoud van het archief

In het bestand zijn drie hoofdseries te onderscheiden: de stamboeken en dienststaten van de officieren; de registers van aangenomen manschappen en soldijrollen; de stamboeken van de onderofficieren en manschappen (schepelingen en mariniers). In de stamboeken werd de loopbaan van de militair vastgelegd: naam, geboortedatum en - plaats, namen ouders, gegevens over aanstelling, bevorderingen en ontslag, actieve dienst op zee, krijgsverrichtingen, onderscheidingen e.d. De soldijrollen vormen een onderdeel van de salarisadministratie. Het bestand is niet volledig als gevolg van brand in het ministeriegebouw.

Archiefvorming

Geschiedenis van de archiefvormer
Na het vertrek der Fransen, eind 1813, werd het Ministerie van Marine opnieuw opgericht. In de 19e eeuw is het Ministerie van Marine tweemaal met dat van Koloniën verenigd geweest. De belangrijkste taak van het ministerie was de zorg voor de defensie te water van Nederland en zijn koloniën. De belangrijkste onderdelen van die taak hadden betrekking op het materiaal der zeemacht (scheepsbouw, stoomvaartdienst, artillerie), het loodswezen, de hydrografie, het personeel der zeemacht en de financiën benodigd voor de uitvoering van deze taak.
In 1928 werden de ministeries van Oorlog en van Marine verenigd tot het Ministerie van Defensie. In mei 1940, bij de inval van de Duitsers in Nederland, vestigde de Nederlandse regering zich in Londen, alwaar het Ministerie van Defensie in 1941 werd gesplitst in een Ministerie van Oorlog en een Ministerie van Marine. In Den Haag werd het Ministerie van Defensie opgeheven, waarna het afwikkelingsbureau in 1942 werd vervangen door een Commissariaat voor de Belangen van de voormalige Nederlandse Weermacht. Na de bevrijding in 1945 bleven de beide ministeries, zoals ze in Londen waren ontstaan, ook in Den Haag gehandhaafd.
Geschiedenis van het archiefbeheer
De stamboeken zijn aangelegd en bijgehouden door het Ministerie van Defensie, voor 1928 door het Ministerie van Marine en voorgangers. De lijsten van aangenomen manschappen en de scheepsrollen zijn aangelegd bij de etablissementen van de marine te Amsterdam, Rotterdam, Antwerpen en Willemsoord, evenals de stamboeken van het personeel der rijkswerven. Zij zijn op enig tijdstip naar het ministerie gezonden. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het gebouw van het voormalige Ministerie van Marine door een bomaanval getroffen. Als gevolg van de brand die daarbij ontstond, is een groot gedeelte van het archief van het ministerie verloren gegaan. Ook een aanzienlijk aantal stamboeken is toen verbrand. Door het ontbreken van een schaduwadministratie - die bij de landmacht wel aanwezig was - kon dit verlies niet gecompenseerd worden. De stamboeken en registers zijn tussen 1924 en 1998 door het Ministerie van Defensie (Marine) aan het Algemeen Rijksarchief overgedragen.
De verwerving van het archief
Het archief is krachtens bepalingen van de Archiefwet overgebracht.

Inhoud en structuur van het archief

Inhoud
De rijksoverheid heeft het personeel dat het in dienst heeft gehad, altijd uitgebreid geregistreerd. Zo ook het Ministerie van Marine en zijn voorgangers. Al het personeel is ingeschreven in registers, totdat men rond de Tweede Wereldoorlog overging op kaartsystemen. Deze registers werden stamboeken genoemd. In deze stamboeken werd de loopbaan vastgelegd, teneinde op een verantwoorde wijze beslissingen te kunnen nemen over het betrokken personeel. Bevordering, salariëring, pensionering en het toekennen van onderscheidingen geschiedde op basis van voordrachten van de superieuren van betrokkene, maar werden steeds gecontroleerd met de gegevens die in de stamboeken waren ingeschreven. De stamboeken zijn dan ook bijgehouden door de Afdeling Personeel van het ministerie. Het verkreeg de gegevens van de commandanten van de marine-inrichtingen, waaronder de marineschepen, in de vorm van periodieke opgaven.
De registers bevatten per persoon de volgende gegevens:
  • naam, geboortedatum en geboorteplaats;
  • namen van de ouders (soms beroep van de vader);
  • aanstelling, duur van het aangegane dienstverband, promoties en ontslag;
  • vermelding van de actieve dienst op zee;
  • vermelding van gedane veld- of zeetochten, bekomen verwondingen, uitstekende daden of bijzondere verrichtingen;
  • vermelding van toegekende onderscheidingen, opleiding, talenkennis.
Niet elke serie is even uitgebreid: er zijn ook registers die niet veel meer dan een namenlijst bevatten.
De scheeps- of soldijrollen vormen een onderdeel van de salarisadministratie. Ze zijn relatief minder belangrijk. Dit type documenten uit de jongere periode is niet bewaard gebleven.
Deze gegevens zijn primair van belang voor genealogisch onderzoek. Ze zijn evenwel ook bruikbaar voor algemeen marine-historisch en sociaal-historisch onderzoek. De beschikbaarheid van namenklappers maakt onderzoek naar individuele personen betrekkelijk eenvoudig.
Selectie en vernietiging
Tijdens de bewerking in het Nationaal Archief zijn geen archiefbescheiden verwijderd ter vernietiging. Wel zijn door het Ministerie van Defensie en diens voorganger delen van de series soldijrollen en van de lijsten van aangenomen manschappen ter vernietiging afgevoerd.
Aanvullingen
Het archief kan als afgesloten worden beschouwd, daar het vervolg in de vorm van een kaartsysteem zal worden overgedragen en als een afzonderlijk archiefbestand zal worden beheerd. Het is nog wel mogelijk dat een of enkele verspreid geraakte stamboekdelen in een ander marine-archief te voorschijn komen en aan dit archief worden toegevoegd.
Verantwoording van de bewerking
Na de overdracht van de laatste zending is een globaal overzicht samengesteld van de marinestamboeken, aanwezig in het Algemeen Rijksarchief. Daaruit bleek dat de stamboeken over verschillende archieven verspreid geraakt waren. Omdat dat de raadpleging niet ten goede kwam, is besloten alle stamboeken, vervaardigd door het Ministerie van Marine, alsmede de wervingsregisters tot één archiefbestand (archiefblok) samen te voegen. Tevens is een gedeelte der stamboeken opnieuw ingebonden. De herkomst van de in deze toegang beschreven stamboeken is als volgt:
  • D23904 Scheepsrollen 2.12.04
  • D23906 Stamboeken officieren vóór 1850 2.12.40
  • D23907 Stamboeken officieren na 1850 2.12.41
  • D23908 Stamboeken schepelingen 19e eeuw 2.12.07
  • D23909 Stamboeken mariniers 19e eeuw 2.12.08
  • D23919 Doopcedulen marinepersoneel geen toegang
  • D23920 Ministerie van Marine: Rijkswerf Amsterdam c.a. geen toegang
  • Deze zeven archieven zijn geheel opgegaan in het archief Stamboeken Marinepersoneel.
  • D27115 Verzamelde stamboeken Marine 1813-1949 2.12.43
  • Dit archief is grotendeels opgegaan in het archief Stamboeken Marinepersoneel.
  • D20005 Archief Commandant Maritieme Middelen 2.12.12
  • D23319 Stamboeken Marine 1795-1813 2.01.31
  • D23903 Archief Ministerie van Marine, Aanhangsel 2.12.02
Uit deze drie archieven zijn enkele bestanddelen verwijderd en opgenomen in het archief Stamboeken Marinepersoneel.
Als gevolg van deze samenvoeging zijn bij elkaar horende stamboeken en namenklappers, welke jarenlang gescheiden waren, weer bij elkaar geplaatst.
Ordening van het archief
Het totale archiefbestand (693 bestanddelen) bestaat uit een aantal hoofdseries:
  1. Stamboeken marine officieren, 1814 - 1940 fragmentarisch doorlopend tot en met 1949;
  2. Registers van aangenomen manschappen en scheeps- of soldijrollen 1813 - 1832 met een enkel register uit later tijd;
  3. Stamboeken onderofficieren en schepelingen 1814 - 1940;
  4. Stamboeken van het personeel der rijksmarinewerven, 1860 - 1915.
De series stamboeken zijn primair ingedeeld naar rang: A officieren en B onderofficieren en manschappen. Daarbinnen zijn subseries te onderscheiden naar categorie: officieren zeedienst, officieren van gezondheid, officieren van het Korps Mariniers resp. schepelingen, zeemiliciens, vrijwillige marinereserve, mariniers. Per subserie staan de registers chronologische of op nummervolgorde van de inschrijvingen.
De namenklappers, die toegang geven op de registers en stamboeken, zijn zoveel mogelijk onmiddellijk achter de serie geplaatst waarnaar ze verwijzen.
De inventarisnummers 115-126 zijn vermeld in rubriek A.9, de inventarisnummers 127-129 in rubriek A.10, terwijl de nummers 130-138 zijn gereserveerd voor eventuele aanvullingen op de stamboeken marineofficieren.
De volgende inventarisnummers staan niet in numerieke volgorde in deze inventaris:
  • 640 in rubriek B.11
  • 641 in rubriek B.9
  • 642 in rubriek B.3

Aanwijzingen voor de gebruiker

Openbaarheidsbeperkingen
Volledig openbaar.
Beperkingen aan het gebruik
Reproductie van originele bescheiden uit dit archief is, behoudens de algemene regels die gelden voor het kopiëren van stukken, niet aan beperkingen onderhevig. Er zijn geen beperkingen krachtens het auteursrecht.
Materiële beperkingen
Het archief kent geen beperkingen voor het raadplegen van stukken als gevolg van slechte materiële staat.
Een klein aantal stukken van dit archief is in een slechte materiële staat, wat tot gevolg heeft dat die stukken niet aangevraagd en/of gekopieerd kunnen worden. Een specificatie op deze plaats is nagelaten, aangezien de materiële staat en de bijbehorende reproductiemogelijkheden niet een permanente situatie vormen (restauratie, verfilming, etc.). Bij het aanvragen met de terminal in de studiezaal krijgt u een mededeling terzake.
Andere toegang
Op enkele series zijn digitale indexen beschikbaar. Het betreft:
  • digitale indexStamboeken Officieren 1814-1868 (oud nr. 2.12.05)
  • digitale indexStamboeken Officieren 1868-1940 (oud nr. 2.12.06)

  • digitale indexStamboeken Schepelingen en Onderofficieren 1860-1901(oud nr. 2.12.07)
  • digitale indexStamboeken Mariniers 1814-1888 (oud nr. 2.12.08)

  • digitale indexLijsten van Aangenomen Manschappen1814-1906 (oud nr. 2.12.09)
Begin uw onderzoek altijd eerst in deze indexen. Levert dit geen succes op, of zoekt u aanvullende informatie, gebruik dan deze inventaris om andere registers te raadplegen.
Het artikel van drs. G.J.A. Raven, Bronnen van belang voor het onderzoek naar Marinepersoneel, in: H.L. Kruimel e.a., Voorouders gezocht, Inleiding tot de genealogie (Amsterdam 1981) geldt, voor wat de verwijzingen naar de vindplaatsen van de daarin genoemde archieven betreft, als verouderd.
Aanvraaginstructie
Openbare archiefstukken kunnen online worden aangevraagd en gereserveerd. U kunt dit ook via de terminals in de studiezaal van het Nationaal Archief doen. Om te kunnen reserveren dient u de volgende stappen te volgen:
  1. Creëer een account of log in.
  2. Selecteer in de archiefinventaris een archiefstuk.
  3. Klik op ‘Reserveer’ en kies een tijdstip van inzage.
Citeerinstructie
Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.
VOLLEDIG:
Nationaal Archief, Den Haag, Stamboeken Marine, nummer toegang 2.12.14, inventarisnummer ...
VERKORT:
NL-HaNA, Stamboeken Marine, 1813-1940, 2.12.14, inv.nr. ...

Verwant materiaal

Beschikbaarheid van kopieën
Inventarisnummers van dit archief zijn niet in kopievorm beschikbaar
Enkele registers zijn in een dermate slechte toestand, dat raadpleging niet mogelijk is. Deze registers zijn verfilmd.
Op dit moment is nog niet bekend welke film- en microfichenummers deze registers zullen krijgen.
Afgescheiden archiefmateriaal
Het vervolg van de series stamboeken, bevattende de inschrijvingen van het marinepersoneel dat dienstgedaan heeft vanaf 1940, berust thans (2003) nog bij het Ministerie van Defensie.
Verwante archieven
Van de officieren zijn de benoemings- en ontslagbesluiten (Koninklijke besluiten, KB, gevolgd door datum en nummer) bewaard gebleven in de archieven van de Staatssecretarie 1813-1840 (toegang 2.02.01) en van het Kabinet des Konings / der Koningin 1841-1945 (toegangen 2.02.04 en 2.02.14).
De pensioenregisters van Marinepersoneel (toegang 2.12.38) sluiten aan op de stamboeken.
Het chronologisch geordende verbaalarchief van het Ministerie van Marine (toegang 2.12.01) bevat ook veel documenten over individuele militairen, vooral over officieren. Dit archief is evenwel verre van volledig. Het is moeilijk te raadplegen, omdat de toegangen (indices en namenklappers) over de periode 1845-1940 grotendeels ontbreken. In de stamboeken zelf wordt vaak een verwijzing gemaakt naar stukken in dit archief door middel van een datum en nummer, voorafgegaan door de aanduiding 'Res.'.
Het archief van de Algemene Rekenkamer (2.02.09.01) bevat lijsten van delegaties van scheepssoldijen 1839-1888 (inventarisnummers 5-21). Het archief van het Commandement Maritieme middelen te Willemsoord (2.12.12) bevat nog een aantal stamboekachtige registers (inventarisnummers 1128-1162, 1195-1199 en 1259-1271). Deze zijn evenwel niet bijgehouden door het ministerie in Den Haag, maar door Marine-etablissementen buiten Den Haag.
De scheepsjournalen van marineschepen bevatten achtergrondinformatie. Hierin is onder meer te vinden welke reizen een marineschip gemaakt heeft in de periode dat een officier of schepeling op een schip werkzaam was.

Bijlagen

Concordantie oude nummers van de stamboeken en dienststaten met de huidige nummers
D23904: Scheepsrollen: vervallen toegang: 2.12.04
Oud nr. Inv.nr.
1-256 195-450
257 452
258-261 454-457
262-264 469-471
265-275 458-468
276-278 472-474
D23906: Stamboeken officieren vóór 1850: vervallen toegang: 2.12.40, klapper 2.12.05 blijft bruikbaar
Oud nr. Inv.nr.
1-23 10-32
D23907: Stamboeken officieren na 1850: vervallen toegang: 2.12.41, klapper 2.12.06 blijft bruikbaar
Oud nr. Inv.nr.
1-11 33-43
12-13 59-60
14-15 64-65
16 71
17 81
D23908: Stamboeken schepelingen 19e eeuw: klapper 2.12.07 blijft bruikbaar
Oud nr. Inv.nr.
1-28 503-530
D23909: Stamboeken mariniers 19e eeuw: klapper 2.12.08 blijft bruikbaar
Oud nr. Inv.nr.
29-43 483-497
D23919: Doopcedulen marinepersoneel c. 1808-1897: geen toegang
Oud nr. Inv.nr.
A11 127-129
A12-A16 115-126
D23920: Ministerie van Marine: Rijkswerf Amsterdam c.a. 1860-1915: geen toegang
Oud nr. Inv.nr.
1-18 653-670
19 ontbreekt
20-27 671-678
28-29 680-681
30 701
31-40 691-700
41-42 651-652
43-50 643-650
51 679
52 682
53 702
54 ontbreekt
55 685
56 688
57 690
58 689
59 684
60 683
61 687
62 686
D27115: Verzamelde stamboeken Marine 1813-1949: vervallen toegang: 2.12.43
Oud nr. Inv.nr.
A1-A81 536-616
B1-B5 529-533
C1-C4 498-501
BC1-BC2 637-638
BC3 502
BC4-BC5 534-535
BC6 636
D1-D12 44-55
D13-D15 61-63
D16-D18 66-68
D19-D20 72-73
D21 82
D22-D25 74-77
D26-D34 84-92
D35 83
D36-D37 112-113
D38 639
D39 6
D40 9
D41 114
E1-E2 101-102
E3 100
E4-E8 104-108
E9 99
F1 633
F2-F3 631-632
F4-F5 628-629
F6 627
F7 630
F8 634
F9 93
F10 635
G1 641
H1-H5 622-625
H6-H9 618-621
I1 2.12.12: archief Cdt Marine Willemsoord 1243 (nieuw)
J1 70
K1 109
L1 640
M1-M2 2.12.12: archief Cdt Marine Willemsoord 1241-1242 (nieuw)
M3-M4 110-111
M5 194
N1-N24 2.12.38: archief pensioenregisters Marine 15-38
AA1-AA7 2.13.66: archief controlelijsten Oorlog 1642-1648
AA8 2.13.36: archief pensioenregisters Oorlog 127
BB1-BB3 2.10.50: archief stamboeken Koloniën 574-576
D20005: Archief Commandant Maritieme Middelen: toegang 2.12.12, waarvan de hieronder vermelde inventarisnummers zijn vervallen. Onder de nummers 1241-1243 zijn nieuwe bestanddelen ingevoegd, zie hiervoor onder I1 en M1-M2.
Oud nr. Inv.nr.
1198 617
1236 2.12.38: archief pensioenregisters Marine 39
1241 98
1242 5
1243-1244 7-8
1251 69
1270 642
D23319: Stamboeken Marine 1795-1813: toegang 2.01.31, waarvan de hieronder vermelde inventarisnummers zijn vervallen.
Oud nr. Inv.nr.
37 78
38 80
39 96
40-41 94-95
42 4
45 79
46-48 56-58
87 97
88 481
89-93 476-480
94 475
95 103
104 482
105-113 139-147
115-117 1-3
118 451
119 453
D23903: Archief Ministerie van Marine, Aanhangsel: toegang 2.12.02, waarvan de hieronder vermelde inventarisnummers zijn vervallen; klapper 2.12.09 blijft bruikbaar.
Oud nr. Inv.nr.
148-193 148-193.
Oud nr.Inv.nr.Oud nr.Inv.nr.Oud nr.Inv.nr.Oud nr.Inv.nr.Oud nr.Inv.nr.Oud nr.Inv.nr.Oud nr.Inv.nr.Oud nr.Inv.nr.Oud nr.Inv.nr.Oud nr.Inv.nr.Oud nr.Inv.nr.

Archiefbestanddelen