Terug naar zoekresultaten

2.04.67 Inventaris van het archief van het Ministerie van Binnenlandse Zaken: Zuivering Ambtenaren en Nederlandse Orden, (1940) 1945-1959 (1984) [GEANONIMISEERDE VERSIE]

Download inventaris als PDFDownload inventaris als XML

Bekijk de zoekhulp bij dit archief

Voer een zoekterm in
VorigeVolgende

Beschrijving

ArchiefBeschrijving van het archiefArchiefvormingInhoud en structuur van het archiefAanwijzingen voor de gebruikerVerwant materiaalBijlagen

Archief

Titel

2.04.67
Inventaris van het archief van het Ministerie van Binnenlandse Zaken: Zuivering Ambtenaren en Nederlandse Orden, (1940) 1945-1959 (1984) [GEANONIMISEERDE VERSIE]

Auteur

CAS 325

Versie

16-11-2023

Copyright

Nationaal Archief, Den Haag
1998 cc0
( Geanonimiseerde versie. )

Beschrijving van het archief

Naam archiefblok

Ministerie van Binnenlandse Zaken: Zuivering van Ambtenaren en de Nederlandse Orden
BiZa / Zuivering Ambtenaren

Periodisering

archiefvorming: 1945-1959
oudste stuk - jongste stuk: 1940-1984

Archiefbloknummer

B20312

Omvang

34445 inventarisnummer(s); 109,00 meter

Taal van het archiefmateriaal

Het merendeel der stukken is in het
Nederlands

Soort archiefmateriaal

Normale geschreven, getypte en gedrukte documenten, geen bijzondere handschriften

Archiefdienst

Nationaal Archief

Locatie

Den Haag

Archiefvormers

Adviescommissie voor de Zuivering van het Personeel van de Voormalige Nederlandse Arbeidsdienst Ministerie van Binnenlandse Zaken / Centrale Personeelsdienst, Centraal Bureau inzake Antecedentenonderzoek Centraal Orgaan op de Zuivering van Overheidspersoneel (COZO) Commissie van Advies Zuiveringsbesluit (1945) Commissie voor Zuivering van de Leden van Raad van Arbeid te Venlo Documentatie-Commissie voor de Zuivering van Overheidspersoneel Documentatie-Commissie voor de Zuivering van Overheidspersoneel / District Arnhem Ministerie van Binnenlandse Zaken / Afdeling Binnenlands Bestuur, Bureau Bestuurszaken Ministerie van Binnenlandse Zaken / Afdeling Binnenlands Bestuur, Bureau Zuivering en Rechtsherstel Zuiveringscommissie Gewestelijk Arbeidsbureau in Friesland Zuiveringscommissie Rijkspersoneel Provincie Groningen Zuiveringscommissie te Dordrecht Zuiveringscommissie van het Gemeentepersoneel der Gemeente Utrecht Zuiveringscommissie voor het personeel van het Departement van Binnenlandse Zaken

Samenvatting van de inhoud van het archief

Het archief omvat, behalve stukken over de organisatie van de zuivering en het beleid, duizenden dossiers betreffende individuele ambtenaren, waarin documentatie, besluiten, beroepsprocedures en revisies zijn te vinden. Ambtenaren die tijdens de bezetting te zeer met de Duitse bezetter hadden meegewerkt, werden in het algemeen ontslagen. Behalve de centrale organen is er ook materiaal van diverse decentrale commissies te vinden.

Archiefvorming

Geschiedenis van de archiefvormer
Bijzondere rechtspleging en zuivering
Tijdens de Duitse bezetting van Nederland in de Tweede Wereldoorlog waren zowel de illegaliteit als de uitgeweken regering in Londen ervan overtuigd dat na de bevrijding alle 'foute' Nederlanders zwaar gestraft moesten worden. Ook koningin Wilhelmina liet zich meermalen in die bewoordingen uit: 'voor verraders is in een vrij Nederland geen plaats meer ( Radiorede op 10 mei 1941 ) . Daartoe werden in Londen voorbereidingen getroffen om deze 'foute' Nederlanders te weren uit de maatschappij en uit de door hen beklede functies en hun daden te bestraffen (bijzondere rechtspleging). De juridische grondslagen lagen in de in december 1943 gereed gekomen Besluiten Buitengewoon Strafrecht ( Besluit van 22 december 1943, Stb. D 61 ) en Buitengewone Rechtspleging ( Besluit van 22 december 1943, Stb. D 63 ) . De coördinatie van de bijzondere rechtspleging was opgedragen aan de minister van Justitie. Een andere voorbereidende maatregel was gericht op een spoedige herinrichting van het binnenlands bestuur en op herstel van het vertrouwen van de burgers in de overheid. Daarom moest het ambtenarenkorps worden doorgelicht en ontdaan van 'foute' elementen. Niet alleen pro-Duitse figuren moesten worden verwijderd, maar men vond het noodzakelijk het gehele ambtenarenapparaat aan de tand te voelen, te 'zuiveren'. Deze term was voorheen niet bekend in het Nederlandse rechtsbestel, maar werd in de Londense wetgeving voor het eerst geïntroduceerd als term voor zuivering van bepaalde maatschappelijke functies, het verwijderen van onzuivere personen uit die functies. De juridische grondslag werd gelegd in het Zuiveringsbesluit 1944 ( Besluit van 13 januari 1944 houdende vaststelling van het Zuiveringsbesluit, ) ( Stb. nr. E 14 ) , dat naast ambtenaren ook gericht was op de leden van de rechterlijke macht. De coördinatie van de ambtenarenzuivering werd opgedragen aan de minister van Binnenlandse Zaken.
Het Militair Gezag (MG), als tijdelijk bestuur na de bevrijding van het Zuiden van Nederland in september 1944, begon voortvarend met de bijzondere rechtspleging en de zuivering. Na de bevrijding van de rest van Nederland in april/mei 1945 zijn de zaken in een stroomversnelling geraakt. Door aanloopproblemen kwam alles toen pas goed op gang al werd het twijfelachtig of de voor de zuivering gestelde einddatum 1 januari 1946 zou worden gehaald.
Juridisch kader van de zuivering
Voor de zuivering van overheidspersoneel werd op 13 januari 1944 de basis gelegd toen het Zuiveringsbesluit tot stand kwam. Hierin werden maatregelen aangekondigd tegen ambtenaren die blijk hadden gegeven van ontrouw aan de zaak van het Koninkrijk, de Koningin en de regering en tegen ambtenaren van wie 'op grond van hun houding tijdens de bezetting niet de getrouwe medewerking aan het herstel van Ons Vaderland werd verwacht'. Evident foute personen moesten uit hun functie worden geschorst in afwachting van nadere maatregelen en personen over wie twijfel bestond kon worden bevolen zonder opgave van redenen de uitoefening van hun functie te staken, in afwachting van een onderzoek. De strafmaatregelen richtten zich voornamelijk op ontslag met verlies van alle rechtspositionele rechten; er was geen mogelijkheid tot beroep.
Het Zuiveringsbesluit 1944 voorzag dus niet in een nuancering van tucht- of strafmaatregelen, zodat ambtenaren bij de eerste procedures in het bevrijde Zuiden vaak strenger gestraft werden dan die in het later bevrijde deel van Nederland, wat deels nog kon worden ondervangen door het latere Zuiveringsbesluit 1945 van toepassing te verklaren op alle zuiveringsgevallen die waren beoordeeld naar maatstaven van het Zuiveringsbesluit 1944.
Na de vervanging in januari 1945 van mr. J.A.W. Burger door dr. L.J.M. Beel als minister van Binnenlandse Zaken, kwamen twee wetsbesluiten tot aanvulling van het Zuiveringsbesluit 1944 tot stand: het Koninlijk Besluit van 12 mei 1945 ( Koninlijk Besluit nr. F 69 ) , waarin een mogelijkheid voor beroep was opgenomen en het Koninlijk Besluit van 2 augustus 1945 ( Koninlijk Besluit nr. F 132, ook wel Zuiveringsbesluit 1945 ) waarin een nuancering in de strafmaat was aangebracht: naast ontslag konden ook andere tuchtmaatregelen uit het Ambtenarenreglement worden toegepast, b.v. overplaatsing, terugplaatsing in rang, ophouden van bevordering of een formele berisping. In oktober 1945 werd opnieuw een wijziging aangebracht middels een Koninlijk Besluit ( Stb. nr. 221 ) , waarin een mogelijkheid tot 'eervol' ontslag was opgenomen.
Organisatorisch kader
Voorbereiding in Engeland; Militair Gezag; Bureaus Zuivering en Documentatie; Commissie van Advies inzake Ambtenarenzuivering
Om een gezagsvacuüm na de bevrijding van Nederland te voorkomen, werd eind januari 1943 bij beschikking van de minister van Oorlog in Londen het bureau Militair Gezag ingesteld. De bedoeling was om bij de terugtrekking van de vijand het ontruimde gebied, dat in bijzondere staat van beleg zou worden verklaard, een tijdelijk militair bestuur te geven; die taak werd opgedragen aan het Militair Gezag. Om tegen te gaan dat de inwoners van het land het recht in eigen hand zouden nemen en een grootscheepse klopjacht op in hun ogen 'foute' personen zouden beginnen (Bijltjesdag), werden eind 1943 besluiten (o.a. Besluit Buitengewone Rechtspleging en Besluit Buitengewoon Strafrecht) afgekondigd om de berechting van politieke delinquenten voortvarend ter hand te kunnen nemen.
Daarnaast moest na de bevrijding het ambtenarencorps gezuiverd worden van foute elementen: een eerste stap was de voorbereiding van de zuivering van burgemeesters en Commissarissen der Koningin; hiertoe werden door de minister van Binnenlandse Zaken het Bureau Zuivering en het Bureau Documentatie ingesteld. Deze stelden vele dossiers samen van gezagsdragers die in de bezettingstijd met de Duitsers hadden samengewerkt. Gegevens werden verkregen via de inlichtingendiensten en de Engelandvaarders. Op deze wijze werden ook vele gegevens verzameld omtrent ambtenaren en Nederlandse onderdanen die door hun politieke richting dan wel door hun houding en gedragingen tijdens de bezetting blijk hadden gegeven van ontrouw aan het Koninkrijk, de Koningin of aan de regering. Het Bureau Zuivering bracht adviezen uit over wat er naar zijn mening met deze personen diende te gebeuren. Indien deze adviezen gericht waren op ontslag, werd het dossier voorgelegd aan de Commissie van Advies inzake de Ambtenarenzuivering, ingesteld in juni 1943.
Militair Gezag
Na de bevrijding van het Zuiden van het land in 1944 werd het algemene bestuur daar tijdelijk uitgeoefend door het Militair Gezag. De taken waren gericht op handhaving van de openbare orde, het onderhouden van contacten tussen de plaatselijke en (via de Shaef-Mission) geallieerde militaire autoriteiten en het nemen van de noodzakelijke bestuursmaatregelen. Hierbij werd vooral rekening gehouden met de omstandigheid dat de centrale overheid zich nog in Londen bevond en een deel van de lagere burgerlijke overheid in Nederland ontbrak of niet betrouwbaar was.
Krachtens de op 11 september 1944 afgekondigde Bijzondere Staat van Beleg was het MG bevoegd tot het nemen van voorlopige zuiveringsmaatregelen en werd een begin gemaakt met de zuiveringsprocedures uitgevoerd door sectie I Binnenlands Bestuur onder leiding van mr. H.P. Linthorst Homan. Deze verliepen niet altijd even moeiteloos: de wetgeving was aanvankelijk niet toereikend om adequate maatregelen te treffen ten opzichte van ambtenaren die zich weinig principieel hadden gedragen, maar van wie niet kon worden gezegd dat ze 'fout' waren geweest.
Ook richtlijnen voor de uitvoering van het Zuiveringsbesluit waren niet aanwezig. Het MG voorzag zich op eigen houtje dan ook al spoedig van adviescommissies, waarin de oud- illegaliteit veel zeggenschap had. Deze commissies opereerden zowel op provinciaal als op plaatselijk niveau. Daarbij werd de volgende procedure gevolgd: indien het MG concludeerde dat het gedrag van een ambtenaar aanleiding tot klachten had gegeven, onderzocht een adviescommissie de zaak. Deze nam het besluit of het geval dermate ernstig was dat schorsing of staking moest worden bevolen. Besloot de commissie tot staking dan werd de ambtenaar met behoud van ambtelijke inkomsten op non-actief gesteld; was hij geschorst dan kreeg hij soms een minimale uitkering om in het levensonderhoud te voorzien in afwachting van een definitieve beslissing. Ter ondersteuning van de onderzoeken waren bij de bevrijding van Zuid-Nederland alle gegevens, verzameld door de Bureaus Zuivering en Documentatie meegegeven aan de Militaire Commissarissen. Deze Bureaus werden op 22 februari 1945 samen met het Ministerie van Binnenlandse Zaken in Tilburg gevestigd.
Ten aanzien van de zuivering van ambtenaren kwam men dus niet verder dan staking of schorsing, waarbij definitieve uitspraken moesten wachten op terugkeer van het burgerlijk gezag. Dit betekende dat gestaakte of geschorste ambtenaren lange tijd in onzekerheid waren over hun positie en in bepaalde gevallen zelfs verstoken van inkomsten. Ook grepen de adviescommissies soms de gelegenheid aan om van de ambtenaren de algemene geschiktheid te beoordelen, wat ambtenaren in ernstige verlegenheid kon brengen.
In de overgangsfase van het tijdelijk bestuur door het MG naar de terugkeer van het burgerlijk bestuur in de periode mei tot 1 september 1945 werd, na de instelling van het Centraal Orgaaan op de Zuivering van Overheidspersoneel (COZO), een nieuwe regeling ingevoerd en moest de zuiveringsprocedure als volgt gaan verlopen: klachten die over ambtenaren waren ingebracht, werden behandeld in adviescommissies, vervolgens werd door een documentatiecommissie een nader onderzoek ingesteld om lacunes op te vullen. Dan werd het COZO ingeschakeld en besloot dit tot ontslag over te gaan, dan moest eerst de Commissie van Advies inzake de Ambtenarenzuivering (ex artikel 5.4 van het Zuiverings-besluit) om advies worden gevraagd. Helaas waren de oude 'adviescommissies' van het MG vaak nog niet gereed met hun werkzaamheden toen de nieuwe documentatiecommissies al met nieuwe onderzoeken waren aangevangen, kortom: er werd in ernstige mate langs elkaar heen gewerkt wat uiteraard tot de nodige vertraging heeft geleid. Per 1 september 1945 werd het MG van zijn zuiveringstaken ontheven en werden de werkzaamheden overgenomen door het COZO.
Centraal Orgaan op de Zuivering van Overheidspersoneel
Om te komen tot een spoedige afdoening van de gevallen waarin ten aanzien van ambtenaren een zuiveringsmaatregel (staking of schorsing) werd genomen, heeft de minister van Binnenlandse Zaken op 21 april 1945 het Centraal Orgaan op de Zuivering van Overheidspersoneel ingesteld, alsmede onder dit orgaan ressorterende documentatie-zuiverings-commissies, elk gevestigd in de gezagsgebieden van de Districts Militaire Commissarissen van het Militair Gezag. De oud-minister van Algemene Zaken, H. van Boeyen, werd tot voorzitter van het COZO benoemd. Het Centraal Orgaan werd gehuisvest in de Sociëteit 'De Witte' in Den Haag.
Met de instelling van het COZO werden de Bureaus Zuivering en Documentatie geïncorporeerd in het Centraal Orgaan (later onder de éénhoofdige leiding van overste F.J. van de Kroon, vaak aangeduid als Bureau Zuivering en Documentatie) en in 1946 opgeheven. De documentatiecommissies werden belast met het onderzoek naar de gedragingen van ambtenaren die op grond van de bepalingen van het Zuiveringsbesluit waren geschorst of bevolen was de uitoefening van de functie te staken. De uitkomsten van deze onderzoeken werden vastgelegd in rapporten, die met alle relevante bescheiden naar het COZO werden gezonden om daar te worden behandeld. De andere taken van het Centraal Orgaan waren het voeren van de centrale administratie van de krachtens het Zuiveringsbesluit genomen beslissingen, leiding en richting geven aan het werk van de documentatiecommissies, zorgdragen voor een snelle voortgang van de onderzoeken en toetsing van de bevindingen van deze commissies. Na behandeling door het COZO moest eerst advies worden ingewonnen bij de Commissie van Advies Zuiveringsbesluit 1945 (ex artikel 5.4) alvorens tot maatregelen te kunnen overgaan.
Het COZO stond een model van centrale zuivering voor, terwijl de minister wegens tijdgebrek (op 1 januari 1946 moest immers alles afgerond zijn) meer en meer overging tot decentralisatie en delegatie van bevoegdheden aan burgemeesters en Commissarissen der Koningin, die soms zelf nog niet gezuiverd waren. De leden van het Centraal Orgaan waren het niet eens met deze gang van zaken, veroordeelden dat snelheid prioriteit kreeg boven zorgvuldigheid en traden op 6 november 1945 af. Het COZO werd voorzien van een nieuwe voorzitter, dr. J. Nooteboom, en nieuwe leden die de decentralisatie en delegatie voortvarend oppakten, waardoor het mede mogelijk werd om de taak op 1 juli 1946 formeel te beëeindigen en tot opheffing van het Centraal Orgaan over te gaan.
Tot 1 januari 1947 werden de zaken behandeld door het Afwikkelingsbureau. Na opheffing op die datum werden enkele ambtenaren ondergebracht bij de afdeling Afwikkeling Bureau Zuivering van het Ministerie van Binnenlandse Zaken. De documentatiecommissies hebben op 1 oktober 1947 hun werkzaamheden gestaakt.
Commissie van Advies Zuiveringsbesluit 1945
De Commissie van Advies Zuiveringsbesluit 1945, ingesteld bij besluit van 21 juni 1945 en opvolger van de Londense Commissie van Advies inzake de Ambtenarenzuivering, had tot taak advies uit te brengen over een voordracht of beschikking tot ontslag op grond van het Zuiveringsbesluit. Voorzitter werd prof. mr. P. Scholten. Naast deze centrale Commissie van Advies waren in iedere provincie, na delegatie van taken in oktober 1945, ook provinciale adviescommissies, die zich met de lichtere gevallen gingen bezighouden. Voorstellen tot ontslag gingen via de centrale Commissie. De Commissie bleef, nadat op 1 januari 1947 het Afwikkelingsbureau COZO zijn werk had beëindigd, nog vele jaren een slapend bestaan leiden om de minister te kunnen adviseren over nagekomen kwesties en over revisiegevallen en is in april 1959 formeel opgeheven.
Commissies van onderzoek naar de gedragingen van functionarissen ressorterend onder het Ministerie van Binnenlandse Zaken tijdens de bezettingstijd.
Daar over de loyaliteit van enkele Commissarissen der Koningin op zijn minst twijfels aanwezig waren, werd in 1945 door de minister van Binnenlandse Zaken een commissie ingesteld om de houding van deze gezagsdragers nader te onderzoeken: de Commissie van onderzoek naar beleid en gedragingen van enige Commissarissen der Koningin (geen instellingsbeschikking).
Ook de houding van hogere functionarissen, werkzaam bij of ressorterend onder het ministerie die onder de bezetting in functie waren gebleven, werd onder de loep genomen. Daartoe was op 18 juni 1945 de Commissie onderzoek gedragingen tijdens de bezettingstijd van mr. dr. K.J. Frederiks e.a. ingesteld. Mr. Frederiks was de gehele oorlogsperiode onder Duitse bezetting werkzaam geweest als Secretaris-Generaal op het Ministerie van Binnenlandse Zaken. Deze commissie onderzocht ook de gedragingen van de voorzitter van de Pensioenraad, de Griffier van de Eerste Kamer der Staten-Generaal en van een lid van de Algemene Rekenkamer.
Bureau Zuivering en Rechtsherstel
Het Bureau werd ingesteld in juni 1945 en later aangeduid als Bureau Zuivering (niet te verwarren met het Bureau Zuivering dat in Londen werd ingesteld in 1943 en in 1945 werd geïncorporeerd in het COZO). Het Bureau Zuivering was bij het Ministerie van Binnenlandse Zaken organisatorisch geplaatst onder de afdeling Binnenlandsch Bestuur, Bureau Bestuurszaken, en hield zich bezig met het beleid voor de zuivering van overheidspersoneel en de redactionele voorbereiding van de uitspraken van het COZO; na opheffing van het COZO werden ook uitvoerende werkzaamheden verricht.
Na 1955 is de taak 'uitvoering Zuiveringsbesluit 1945' in de Staatsalmanakken niet meer terug te vinden onder de afdeling (in 1955 Directie) Binnenlandsch Bestuur. In de agenda's van de ingekomen en uitgaande stukken komt de aanduiding 'BB Bur. Zuiv.' na 1951 niet meer voor, maar werd het kenmerk 'BB Zuiv.' gebruikt. Vermoedelijk is het Bureau Zuivering bij de reorganisatie (toen de afdeling BB tot Directie BB werd) in 1955 opgeheven.
Delegatie van werkzaamheden en bevoegdheden
Ondanks de vele maatregelen die genomen werden, bleek dit alles niet voldoende om de gang van zaken te versnellen. Minister Beel van Binnenlandse Zaken ging er vervolgens eind oktober 1945 toe over om de Commissarissen der Koningin en de burgemeesters van de vier grote steden bevoegd te verklaren om in lichte gevallen staking en schorsing op te heffen. Op de ministeries waren afdelingen of bureaus die zich met de zuivering van het eigen personeel bezig hielden.
Daarnaast fungeerden op de ministeries adviescommissies (ook zuiveringscommissies genoemd) tot zuivering van overheidspersoneel. De afdoening was in handen van het COZO en alle correspondentie liep via het Ministerie van Binnenlandse Zaken. Om de procedure te versnellen stond de minister van Binnenlandse Zaken toe dat het COZO rechtstreeks correspondeerde met de betrokken ministers; echter van alle correspondentie diende hij een afschrift te ontvangen. Alle principiële zaken bleven via dit ministerie lopen.
Rol van het voormalig verzet
De voormalige illegaliteit, sinds 16 oktober 1944 georganiseerd in de Gemeenschap Oud-Illegale Werkers Nederland, was een fel voorstander van het steng bestraffen van 'foute' Nederlanders. Om de zuivering kritisch te kunnen volgen en de regering actief van advies te kunnen dienen, werd door de oud-illegalen de Grote Adviescommissie der Illegaliteit (GAC) ingesteld, bestaande uit vertegenwoordigers van vele richtingen van het voormalig verzet. De GAC had zich een actieve rol toebedacht in de zuivering en een deel van de GAC had gehoopt door permanent overleg met leden van de regering invloed en controle op het beleid te kunnen uitoefenen.
Tijdens de periode waarin het Militair Gezag, dat veel oud-illegalen in zijn gelederen telde, opereerde, was deze invloed onmiskenbaar. De GAC verstrekte o.a. adviezen over wie er zitting konden nemen in zuiveringscommissies. Na de overgang naar het burgerlijk bestuur en na het aantreden van het Kabinet Schermerhorn/Drees in juni 1945 werd de GAC minder serieus genomen en enigszins als een sta in de weg ervaren. Adviezen in zuiveringskwesties werden van regeringswege niet meer gevraagd: de betrokken autoriteiten stippelden liever zelf hun zuiveringsbeleid uit. Bovendien was de uitvoering in handen gelegd van door de regering ingestelde en gecontroleerde organen.
In de zomer van 1945 bleek dat de aanvankelijk strenge normen die het voormalig verzet bij de zuivering wilde toepassen, mede door de nuancering aangebracht in de KB's F 69 en F 132 en het wetsbesluit F 221 aan het versoepelen waren. Tevens werd in de richtlijnen opgenomen dat mogelijk aanwezige bijzondere omstandigheden moesten worden onderzocht en bij de beoordeling meegewogen. De meeste leden van de GAC waren ernstig teleurgesteld en vonden de maatregelen te licht. Dit gevoel werd nog versterkt door het vermoeden dat bij de zuivering van hogere functionarissen protectie van bovenaf bestond. Meer en meer werd de GAC in de rol gedrongen van 'klachtenbureau' van de illegaliteit, waarbij gevoelens van ontevredenheid met het gevoerde beleid tot uiting kwamen. Uiteindelijk begrepen de oud-illegalen zelf dat hun rol was uitgespeeld indien men verder geen politieke ambities koesterde.
Verloop en afwikkeling van de zuivering
De zuivering van overheidspersoneel had een wat grillig verloop. Bij de voorbereiding in Londen werden vele dossiers aangelegd met behulp van de Inlichtingendienst die gegevens van Engelandvaarders verzamelde. Omdat de bevrijding in fases verliep, zat men in het Zuiden aanvankelijk met het probleem dat het Militair Gezag slechts kon overgaan tot schorsen en staken en een verdere afwikkeling van de zuivering liet dan ook op zich wachten. Toen de andere provincies werden bevrijd, had in het Zuiden een kleine wildgroei plaatsgevonden die niet in de bedoeling van de regering in ballingschap had gelegen: deze wilde de zuivering centraal regelen en uitvoeren via het in april 1945 ingestelde Centraal Orgaan op de Zuivering van Overheidspersoneel en zonder de oud-illegalen.
Een voordeel van dit centraal regelen en uitvoeren was dat de toetsing uniform verliep en de adviezen juridisch op één lijn zaten. Een groot nadeel was dat centraal regelen heel veel tijd kostte en die tijd had minister Beel van Binnenlandse Zaken niet: hij had het volk immers beloofd dat de zuivering op 1 januari 1946 zou zijn beëindigd. Als hij daarin niet slaagde, zou de geloofwaardigheid van het gezag op het spel staan en dit was niet bepaald een stap op weg naar herstel van vertrouwen van het volk in het overheidsapparaat. De minister had dus haast en die haast bracht hem in conflict met het Centraal Orgaan, dat vond dat haast en delegatie van taken de zorgvuldigheid ondermijnde.
In de herfst van 1945 werd allengs duidelijk dat de zuivering niet op 1 januari 1946 gereed kon zijn en de minister kreeg van de Kamer nog enig respijt. Met name bij de behandeling in januari 1946 van de 'Nota omtrent een aantal punten van Regeringsbeleid' van 11 december 1945 in de Tweede Kamer waarin de zaken tamelijk rooskleurig werden voorgesteld en de indruk gewekt dat de zuivering bijna was beëindigd. Dit lokte kritische kamervragen uit en Beel moest een zekere vertraging in afdoening wel toegeven. De zuivering van lagere rijksambtenaren en personeel bij lagere overheden was immers nog maar pas begonnen. Door de verduidelijking in richtlijnen, de nuancering in strafmaatregelen en bovendien de vergaarde jurisprudentie maakten dat de werkzaamheden in een steeds hoger tempo konden worden uitgevoerd. Eind 1945 was men zelfs in staat 80 dossiers per dag te behandelen.
Er is veel kritiek geweest op de zuivering van ambtenaren:
  • in het begin zouden de straffen te zwaar zijn uitgevallen (b.v. ontslag met verlies van pensioenrechten)
  • de oud-illegalen vonden de straffen te licht en waren van mening dat mensen die zich niet principieel genoeg hadden opgesteld ook veroordeeld moesten worden
  • de straffen zouden voor gelijke gevallen niet uniform zijn
  • de zuivering heeft veel te (onnodig) lang geduurd en minister Beel hield het Parlement aan het lijntje
  • er zou sprake zijn van 'vriendjespolitiek': wie een invloedrijke relatie had die voor hem wilde opkomen, maakte een redelijke kans te worden vrijgesproken.
Bovendien was het moeilijk de grenzen van het toelaatbare te bepalen: van mensen die openlijk en opzettelijk landverraad pleegden of met de vijand collaboreerden, was duidelijk dat ze moesten worden berecht door de Tribunalen of de Bijzondere Gerechtshoven. Voor de twijfelgevallen kon niet worden ontkomen aan een zekere mate van subjectiviteit.
Gesteld kan worden dat driekwart van de zuivering van ambtenaren voor 1947 werd afgerond: vele duizenden dossiers waren behandeld en het COZO en de documentatie- en adviescommissies gepasseerd. Een tussenstand van 13 augustus 1946 naar aanleiding van vragen van het tweede kamerlid Jhr. M van der Goes van Naters: 27.000 gevallen aanhangig gemaakt, 8.000 nog niet afgedaan, gestaakt ca. 900 personen, geschorst ca. 6.300 personen en ontslagen 6.300 personen. Echter zij die het dagelijks leven op gang hielden, waren vaak ook dienstig aan de vijand en diens doeleinden (denk b.v. aan het spoorwegpersoneel). In hoeverre dit onder het begrip collaboratie viel, was soms moeilijk uit te maken.
Het Zuiveringsbesluit 1945 verschafte daarin allerminst duidelijkheid: 'indien de houding van betrokkene in verband met de bezetting zodanig is geweest dat hij niet in zijn betrekking kan worden gehandhaafd'. Het gevolg was dat ambtenaren die onder de bezetting hadden doorgewerkt min of meer als verdacht werden aangemerkt. Ook het feit dat iedere burger een klacht tegen een ambtenaar kon indienen bij de zuiveringscommissies werkte uiteraard de willekeur in de hand en heeft veel persoonlijk leed veroorzaakt: een niet-geliefde chef of collega, een onsympatiek bevonden ambtenaar of eigen promotievoordeel konden aanleiding zijn om een klacht in te dienen. Aanvankelijk werden de klachten behandeld met de namen van de aangevers, wat niet tot een omvangrijk resultaat leidde; naderhand werd de vertrouwelijkheid gewaarborgd, wat in de praktijk neerkwam op bijna anonieme aangiften.
Ondanks genoemde tegenslagen en kritiek is minister Beel van Binnenlandse Zaken er in geslaagd zijn beleid inzake de zuivering van overheidspersoneel, zowel in de tweede kamer (begrotingsbehandelingen, kamervragen) als voor de burgerij (interviews, radiotoespraken) op uitstekende wijze te verdedigen. De zuivering van overheidspersoneel kreeg per 1 januari 1949, drie jaar na de beoogde datum, zijn beslag mede door het feit dat de minister van Financiën geen geld meer in zijn begroting beschikbaar wenste te stellen.
Ondertussen laaide in 1946 een discussie op over het geheel of gedeeltelijk ongedaan maken van zuiveringsmaatregelen. De directeur van het COZO schreef minister Beel in 1946 dat deze problematiek pas aan de orde kon komen als de zuivering was afgerond en alles in een rustiger vaarwater zou zijn gekomen. In de jaren die daarop volgden, werden de achtereenvolgende ministers van Binnenlandse Zaken onder zware politieke druk gezet over de gevolgen van de ambtenarenzuiveringen. Daarbij stonden de herplaatsing, herstel van recht op pensioen en wachtgeld en de mogelijkheid op beroep en revisie van de uitspraken centraal. Dit bracht in november 1946 als eerste resultaat het herstel van pensioenrechten tot 70 %. De gezuiverde ambtenaren, verenigd in de 'Kring van oud-ambtenaren F221', durfden pas veel later schoorvoetend met een eis van rechtsherstel naar buiten te komen. Op 8 augustus 1947 werd de Commissie van Advies inzake herplaatsing van gezuiverde ambtenaren ingesteld (de Commissie Van Kinschot), die tot in het jaar 1954 de hoofden van de departementen van algemeen bestuur adviseerde over de (her)aanstelling van ambtenaren.
Zuivering van de Nederlandse orden
Tijdens de werkzaamheden van de diverse zuiveringscommissies werd al snel de behoefte gevoeld om apert 'foute' gedecoreerde Nederlanders hun eerder toegekende onderscheiding te ontnemen. Daartoe werd in 1947 bij de Kanselarij der Nederlandse Orden gestart met voorbereidende werkzaamheden. Deze hielden in dat ca. 20.000 namen van personen die gezuiverd waren en vermeld in publicaties van de Nederlandse Staatscourant en ca. 62.250 namen voorkomende op de lijsten van het Directoraat-Generaal voor Bijzondere Rechtspleging werden getoetst aan de namen aanwezig in de cartotheek van de Kanselarij.
Het wettelijk kader kwam op 18 september 1946 met de Wet Zuivering Nederlandse Ridderorden ( Stb. nr. G 261 ) tot stand, waarna op 30 januari 1948 bij Koninklijk Besluit nr. 3 de Advies Commissie Zuivering Orde van de Nederlandse Leeuw en Orde van Oranje-Nassau werd ingesteld. Door de Kanselarij der Nederlandse Orden werden 153 dragers van genoemde orden ter zuivering aan de regering voorgelegd, waarvan 93 personen één der orden of beide werden ontnomen. Op 13 maart 1952 werd per Koninklijk Besluit no. 27 de Adviescommissie opgeheven.
Procedures van de zuivering
  • Per provincie een adviescommissie
  • Onderzoek klachten
  • Militaire Commissaris ging over tot staken of schorsen
  • Afdeling of bureau belast met zuivering
  • Adviescommissies: klachten ingediend door derden onderzocht; dossiers vormen over ambtenaren
  • Dossiers behandeld in het COZO; voorstel tot maatregelen als schorsing, berisping of ontslag
    Na opheffing COZO: afhandeling binnen eigen ministerie
  • Bij ontslag voorleggen aan Commissie van Advies Zuiveringsbesluit 1945
  • Minister voert maatregelen uit
  • Commissarissen der Koningin: aparte commissie ingesteld door Binnenlandse Zaken
  • Dependances COZO
  • Documentatiecommissies: nader onderzoek gedragingen ambtenaren
  • Dossiers behandeld door afdelingen COZO
  • Bij ontslag voorleggen aan Commissie van Advies Zuiveringsbesluit
  • Deze verliepen centraal via de provincie met uitzondering van enkele grote steden, waar burgemeesters dezelfde bevoegdheden kreeg als de Commissaris der Koningin.
Later na decentralisatie: kleinere vergrijpen mochten behandeld worden door eigen zuiveringscommissies; de Commissaris der Koningin nam zelf maatregelen.
Geschiedenis van het archiefbeheer
De archieven waren opgeslagen in het archievendepot van het Ministerie van Binnenlandse Zaken. Ook bleek dat er tussen de verschillende archieven veel archiefvermenging had plaatsgevonden.
De verwerving van het archief
Het archief is krachtens bepalingen van de Archiefwet overgebracht.

Inhoud en structuur van het archief

Inhoud
Het betreft archiefbescheiden van het Ministerie van Binnenlandse Zaken betreffende de zuivering van ambtenaren en van de Nederlandse Orden.
De in deze inventaris beschreven archieven geven niet een compleet beeld van de archieven die betrekking hebben op de zuivering van de ambtenaren in Nederland. Wel geven de op landelijk niveau aangetroffen archieven een goed beeld van de organisatie en werkwijze van de zuivering van de ambtenaren. Omdat in deze inventaris alleen de archieven van het Ministerie van Binnenlandse Zaken staan beschreven treft u in deze inventaris derhalve alleen de zuiveringscommissie van het Ministerie van Binnenlandse Zaken aan.
Bij één van de in 1998 aangeboden bestanden door het Ministerie van Justitie bleek het te gaan om de Adviescommissie voor de Zuivering van het voormalige personeel van de Nederlandse Arbeidsdienst. Het grootste deel van dit bestand bestond uit persoonsdossiers. Het andere deel bevatte archiefbescheiden van de secretaris van de Commissie, majoor J. Vel. Majoor J. Vel was het voormalig hoofd van de subsectie Politieke Documentatie NAD van Sectie I van het Militair Gezag. Het personnel van deze subsectie verrichte tevens werkzaamheden ten behoeve van het Bureau Afwikkeling Nederlandse Arbeidsdienst (BANAD) en de Adviescommissie voor de Zuivering van het personeel van de voormalige NAD. Dit verklaart waarom u in de dossiers van Majoor Vel tevens stukken aantreft behorend tot de archieven van het BANAD en het Militair Gezag
Ten behoeve van de overzichtelijkheid en toegankelijkheid zijn de omvangrijke serie persoons-dossiers van het COZO en de Adviescommissie voor de Zuivering van het personeel van de voormalige Nederlandse Arbeidsdienst achteraan geplaatst (inv.nrs. 1000-32451 en 32500-34598). De hierbij behorende toegangen zijn als bijlage bij de inventaris opgenomen.
AANWIJZINGEN VOOR ONDERZOEK IN HET ARCHIEF
Onderzoek in de archieven kan vanuit verschillende invalshoeken gedaan worden. Als men een onderwerp, een persoonsnaam, een dossiernummer of eventueel een briefnummer weet, is onderzoek in de archieven mogelijk.
1. Onderwerpsgericht onderzoek
In deze inventaris is het onderzoek dat gericht is op een bepaald onderwerp vrij eenvoudig te doen. U begint met de inhoudsopgave. Hierin ziet u welke archieven in deze inventaris zijn opgenomen.
Voorbeeld 1:
U zoekt iets over het functioneren van het Centraal Orgaan op de Zuivering (COZO). Via de inhoudsopgave komt u uit bij rubriek 3.
Een andere mogelijkheid om iets over een bepaald onderwerp te vinden is de index op de beschrijvingen in de inventaris (p. 63). U zoekt in deze alfabetische lijst het onderwerp waarover u stukken wilt raadplegen. Vindt u het onderwerp niet vermeld, probeer het dan met een synoniem nogmaals. Als u het heeft gevonden, wordt u verwezen naar een inventarisnummer. Vervolgens kunt u het dossier aanvragen.
Voorbeeld 2:
U zoekt gegevens over de zuivering van leden van de Nederlandse Arbeidsdienst (NAD).
Het trefwoord Nederlandse Arbeidsdienst levert een verwijzing op naar de inv.nrs. 157, 378, en 466. U ziet dat in verschillende archieven informatie voorhanden is over de zuivering van leden van de Nederlandse Arbeidsdienst.
De uitvoering van zuiveringsmaatregelen van leden van de NAD ten aanzien van individuele gevallen treft u aan in de series individuele gevallen (zie hiervoor het persoonsgericht onderzoek).
Namen van instellingen, commissies alsook geografische benamingen zijn ook zoveel mogelijk in de index opgenomen.
2. Persoonsgericht onderzoek
Onderzoek naar bepaalde personen is in deze inventaris ook mogelijk. In de index op de beschrijvingen in de inventaris (p. 63) worden wel namen van personen vermeld, maar dat betreft alleen namen van personen die in de inventaris expliciet worden genoemd. Het gaat dan om personen waarmee iets bijzonders is gebeurd of om belangrijke personen als ministers en de secretaris-generaal. De belangrijkste bron van onderzoek naar personen vormen de persoonsgebonden dossiers van het bureau Zuivering en Rechtsherstel, de Commissie van Advies Zuiveringsbesluit 1945 en het (Afwikkelingsbureau) van het Centraal Orgaan op de Zuivering (COZO). In alle drie bestanden kunt u informatie aantreffen over een door u gezocht persoon. In veel gevallen is de informatie dubbel, in een enkel geval aanvullend. Hieronder volgt een uitleg over de wijze waarop u het best de informatie van de door u gezochte persoon kunt vinden. Voorbeeld 3: Stel dat u alle stukken zoekt betreffende de zuivering van de heer --, gemeentesecretaris te --. Het eerste wat u moet doen is de naam opzoeken in de alfabetisch ingerichte lijst van persoonsdossiers van het COZO (opgenomen als bijlage bij de inventaris). Bij het vinden van de naam kunt u de volgende informatie aantreffen:
  • 1234  Naam: --
  • Functie: gemeentesecretaris te --
  • Commissie van Advies: K1111
  • Bureau Zuivering: 987, 1234, 1677
De stukken over de heer -- kunt u vervolgens aanvragen met als nummer toegang 2.04.67 en als inventarisnummer het getal dat u links vóór de beschrijving afgedrukt ziet, in dit geval 1234. Uit bovenstaande informatie blijkt echter dat ook in de series persoonsdossiers van de Commissie van Advies en het Bureau Zuivering informatie te vinden is over de heer --. In het archief van de Commissie van Advies treft u onder het oude nummer K1111 informatie aan over de heer --. De serie individuele gevallen van de Commissie van Advies treft u in de inventaris aan onder de nummers 271-308. U kunt K 1111 vinden in het inventarisnummer 282. Dit ziet er als volgt uit: 282 K01101-K01200, 1945-1949 De stukken van de heer -- kunt u vervolgens aanvragen met als nummer toegang 2.04.67 en als inventarisnummer 282/K1111. Ook in het archief van het Bureau Zuivering en Rechtsherstel zitten nog stukken van de heer --, en wel onder de oude nummers 987, 1234 en 1677. De serie individuele gevallen van het Bureau Zuivering en Rechtsherstel treft u in de inventaris aan onder de nummers 73-155. U kunt het oude nummer 987 vinden in inventarisnummer 74, dit ziet er als volgt uit: 74 Z00986 - Z01837 De stukken van de heer -- kunt u vervolgens aanvragen met als nummer toegang 2.04.67 en als inventarisnummer 74/Z987. Indien de naam van de door u gezochte de heer -- niet voorkomt in het archief van de COZO zou u de kaartsystemen behorende bij de verschillende archieven kunnen raadplegen. De kaartsystemen zijn de oorspronkelijke ingangen op de series individuele persoonsgebonden dossiers. De volgende kaartsystemen zijn in de inventaris opgenomen:
1 Bureau Zuivering en Rechtsherstel
67-72 Kaarten, met opgaven van personalia van gezuiverde ambtenaren, data behandeling in COZO en Commissie van Advies en beslissing minister.
Indien u de kaart van de heer -- opvraagt treft naast bovenstaande informatie ook een verwijzing aan naar één of meerdere Z-nummers. Deze Z-nummers kunt u vervolgens weer terugvinden in de inventaris onder de nrs. 73-155. Zie voor de wijze van opvraag van het desbetreffende stuk de eerder gegeven uitleg.
2 Commissie van Advies Zuiveringsbesluit 1945
257-270 Kaarten, met opgaven van personalia van gezuiverde ambtenaren, datum van binnenkomst aanvraag en datum van advies.
Indien u de kaart van de heer -- opvraagt treft naast bovenstaande informatie ook een verwijzing aan naar één of meerdere K-nummers. Deze K-nummers kunt u vervolgens weer terugvinden in de inventaris onder de nrs. 271-308. Zie voor de wijze van opvraag van het desbetreffende stuk de eerder gegeven uitleg.
3 COZO
440-464 Kaarten, met opgaven van personalia van gezuiverde ambtenaren, korte omschrijving van het ten laste gelegde, advies van de zuiveringscommissie, advies van de COZO en beslissing van de minister. In deze serie is het niet nodig om te zoeken, omdat de namen van de personen waarvan dossiers zijn aangetroffen zijn opgenomen in de bij deze inventaris behorende bijlage. Onder inventarisnummer 464 treft u de kaarten aan van de personen waarvan geen dossiers zijn aangetroffen. Wellicht vindt u hier wel de door u gezochte informatie.
Naast de persoonsgebonden dossiers van het bureau Zuivering en Rechtsherstel, de Commissie van Advies Zuiveringsbesluit 1945 en het (Afwikkelingsbureau) van het COZO treft u in de inventaris nog een aantal series aan waarin persoonsgebonden dossiers zijn opgenomen. Als voorbeeld hiervoor kunnen de series verzameld belastend materiaal ten behoeve van functionarissen in de provincie Gelderland (inv.nrs 482-574) en de provincie Noord-Holland (inv.nrs 579-794) genoemd worden.
Wees erop bedacht dat in de in deze inventaris opgenomen archieven niet volledig zijn (zie hiervoor de verantwoording van de bewerking)
Selectie en vernietiging
Gezien de historische waarde van de archieven heeft er praktisch geen vernietiging plaatsgevonden. De persoonsdossiers (pd's) van het Staatsbrandweerpersoneel en het Centraal Orgaan op de Zuivering zijn bewerkt als normale PD's en kwamen derhalve voor vernietiging in aanmerking 75 jaar na geboortedatum.
Het vermoeden bestaat dat er in het verleden bij de overdracht van de archieven aan het Ministerie van Binnenlandse Zaken reeds vernietiging heeft plaatsgevonden. Concrete aanwijzingen hiervan zijn echter niet aangetroffen. Over de volledigheid van de archieven en of alle bestanden in deze inventaris zijn opgenomen bestaat derhalve onzekerheid. Wellicht dat in een later stadium nog afstemming, tussenvoeging of verwijzingen van (overige) bestanden moet plaatsvinden.
Verantwoording van de bewerking
De archieven zijn door de Centrale Archief Selectiedienst (CAS) bewerkt in het kader van het meerjarenconvenant afgesloten op 15 september 1995 tussen het Ministerie van Binnenlandse Zaken en de CAS. De bewerking werd uitgevoerd met inachtneming van het bepaalde in de brochure Om de kwaliteit van het behoud, normen 'goede en geordende staat', 's-Gravenhage, 1993.
De indeling van de inventaris en de fysieke plaatsing van de archiefbestanddelen werd primair bepaald door de archiefvormer. Er is een hoofdindeling gemaakt in zuivering van ambtenaren en zuivering van de Nederlandse Orden.
De archieven waren in een aantal gevallen toegankelijk middels eigentijdse toegangen. Ook waren soms nieuw gemaakte inventarissen of plaatsingslijsten aanwezig. Soms was een archiefgedeelte in het geheel niet toegankelijk.
Op regionaal niveau waren vele commissies werkzaam. De in deze inventaris beschreven regionale commissies zijn om de een of andere redenen terecht gekomen in het archievendepot van het Ministerie van Binnenlandse Zaken. Slechts om deze reden staan ze beschreven in deze inventaris.
In 1998 werden door het Ministerie van Justitie een aantal archiefbestanden behorend tot de Nederlandse Arbeidsdienst bij de CAS ter bewerking aangeboden.Bij één van de bestanden bleek het te gaan om de Adviescommissie voor de Zuivering van het voormalige personeel van de Nederlandse Arbeidsdienst. Vanwege de samenhang tussen de stukken is besloten om deze dossiers niet te splitsen en in zijn totaal te voegen bij het archief van de Adviescommissie.
In deze inventaris zijn wel de aangetroffen stukken opgenomen over de zuivering van ambtenaren in de provincie. (o.a. archiefbescheiden van de Documentatie-Commissie voor de zuivering van Overheidspersoneel in het District Arnhem, inv.nrs. 482-578).
Ordening van het archief Het archief werd in een aantal blokken (archiefvormers/archiefdelen/series e.d.) aangeboden, n.l.:
  • 1.1 Persoonsdossiers, alfabetische serie, dozen genummerd 1-754, omvang ca. 95 meter. (ca. 25.000 - 30.000 dossiers)
  • 1.2 Personeel van het COZO, dozen genummerd 755-764, omvang 1,25 meter
  • 1.3 COZO, inv.nrs. 1-119, omvang 1,5 meter
  • 2.1 Individuele gevallen genummerd K1 t/m K 10.882, dozen genummerd 1-38, omvang 4,75 meter
  • 2.2 Adviezen van de Commissie van Advies, chronologische serie, dozen genummerd 39-68, omvang 3,7 meter
  • 2.3 Ministeriële beschikkingen, dozen genummerd 69-80, omvang 1,4 meter
  • 3.1 Individuele gevallen genummerd 1 t/m 21.239, dozen genummerd 97-189, omvang ca. 10 meter
  • 3.2 Bureau Zuivering en Rechtsherstel, dozen genummerd 1-7, omvang 1 meter
  • 4.1 Diverse commissiestukken, dozen genummerd 85-96, omvang 1,5 meter
  • 4.2 Zuivering personeel Biza, dozen genummerd 765-766, omvang 0,25 meter
  • 4.3 Lt. Kol. F.J.J.M. van der Kroon, 1 doos
  • 4.4 Oude dozen, dozen genummerd 788-803, omvang 2 meter
  • 4.5 Zuivering brandweerpersoneel, dozen genummerd 805-806, omvang 0,25 meter
  • 4.6 Adviescommissie zuivering orde van de Nederlandse Leeuw, dozen genummerd 1-10, omvang 1,25 meter
  • 4.7 Zuivering Ned. ridderorden, dozen genummerd 94a-c + 1 ongenummerd, omvang 0,5 meter
  • 4.8 Documentatie-Commissie voor de zuivering van overheidspersoneel district Arnhem, 2 dozen
  • 5.1 Agenda's
  • 5.2 Kaartsystemen
  • 5.3 Fiche doorschrijfboeken
De cesuren van de verschillende archieven zijn bepaald door het jongste en oudste aangetroffen stuk.

Aanwijzingen voor de gebruiker

Openbaarheidsbeperkingen
Deels openbaar, deels beperkt openbaar (B).
Beperkingen aan het gebruik
Reproductie van originele bescheiden uit dit archief is, behoudens de algemene regels die gelden voor het kopiëren van stukken, niet aan beperkingen onderhevig. Er zijn geen beperkingen krachtens het auteursrecht.
Materiële beperkingen
Het archief kent geen beperkingen voor het raadplegen van stukken als gevolg van slechte materiële staat.
Het archief kent geen materiële beperkingen.
Aanvraaginstructie
Openbare archiefstukken kunnen online worden aangevraagd en gereserveerd. U kunt dit ook via de terminals in de studiezaal van het Nationaal Archief doen. Om te kunnen reserveren dient u de volgende stappen te volgen:
  1. Creëer een account of log in.
  2. Selecteer in de archiefinventaris een archiefstuk.
  3. Klik op ‘Reserveer’ en kies een tijdstip van inzage.
Citeerinstructie
Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.
VOLLEDIG:
Nationaal Archief, Den Haag, Ministerie van Binnenlandse Zaken: Zuivering van Ambtenaren en de Nederlandse Orden, nummer toegang 2.04.67, inventarisnummer ...
VERKORT:
NL-HaNA, BiZa / Zuivering Ambtenaren, 2.04.67, inv.nr. ...

Verwant materiaal

Beschikbaarheid van kopieën
Inventarisnummers van dit archief zijn niet in kopievorm beschikbaar
Afgescheiden archiefmateriaal Tijdens de bewerking van de bestanden afkomstig van het Ministerie van Binnenlandse Zaken werden een aantal bestanden aangetroffen die naar hun aard bestemd waren te berusten in andere archieven. Deze bescheiden zijn wel afgezonderd en ingevoegd in de desbetreffende archieven. Het betrof:
  • Archiefbescheiden van de Kanselarij der Nederlandsche Orden (KNO) en de Advies-commissie Zuivering Orde van de Nederlandsche Leeuw en de Orde van Oranje-Nassau zijn bij het archief van KNO gevoegd.
  • Bescheiden van het Militair Gezag zijn bij de bijbehorende archieven gevoegd.
  • Stukken die thuishoren in de Londense-periode (o.a. Lt. Kol. F.J.J.M. van der Kroon en College van Vertrouwensmannen) zijn bij het archief van de Ministeries van Binnenlandse Zaken en Algemene Zaken te Londen, 1940-1945 gevoegd.
Verwante archieven
Ministerie van Binnenlandse Zaken. Archieven betreffende de zuivering van overheidspersoneel (1940) 1945-1984
Publicaties Duynstee, prof. mr. F.J.M.F. en Bosmans, dr. J. Parlementaire Geschiedenis van Nederland na 1945. deel I, Hoofdstuk IV: Bijzondere rechtspleging en zuivering. Assen/Amsterdam, Van Gorcum, 1977. De Jong, dr. L. de. Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog , deel 10 b II. 's-Gravenhage, Martinius Nijhoff, 1982. Romijn, Peter. Snel, streng en rechtvaardig, politiek beleid inzake de bestraffing en reclassering van 'foute' Nederlanders, 1945-1955. Uitgeverij De Haan, 1989.

Bijlagen

Organisatieschema Binnenlandse Zaken met betrekking tot Zuivering
Embedded Image

Archiefbestanddelen