De informatie over KNIL-militairen staat geregistreerd in zogeheten stamboeken. Dat zijn registers waarin gegevens over militairen werden bijgehouden. Deze stamboeken zitten verspreid over verschillende archieven. Militairen staan vaak in meerdere stamboeken ingeschreven. In de stamboekinschrijving wordt dan meestal door middel van een afkorting en een nummer verwezen naar een ander stamboek. Omdat de informatie per inschrijving kan verschillen, loont het de moeite om ook die andere stamboekinschrijving te bekijken. Om een KNIL-militair in de stamboeken terug te vinden, is het van belang te weten of de militair in Nederland of in Nederlands-Indië is aangenomen.
In welke archieven zitten gegevens van KNIL-militairen?
- Ministerie van Koloniën: Stamboeken en pensioenregisters van Militairen KNIL in Oost- en West-Indië, 1815-1949 (1954) (2.10.50)
- Inventaris van de stamboeken van onderofficieren en minderen KNIL (inclusief Pupillen) 1832-1899 en enig ander archiefmateriaal van het KNIL 1881-1950 (2.10.50.01)
- Stichting Administratie Indische Pensioenen, Stamboekgegevens KNIL-militairen, ca.1852-1951 (2.10.50.02)
- Stichting Administratie Indische Pensioenen (SAIP), Stamboekgegevens KNIL-militairen, met Japanse Interneringskaarten, 1942-1996 (2.10.50.03)
- Ministerie van Oorlog: Stamboeken van Onderofficieren en Minderen van de Landmacht, 1813-1924 (2.13.09): hierin zitten vooral originelen en kopieën van stamboeken uit andere de archieven.
Welke gegevens kunt u aantreffen?
- Persoonsgegevens, zoals geboorteplaats, geboortedatum, namen van de ouders. Soms namen van echtgenote of kinderen.
- Informatie over de militaire loopbaan: indiensttreding, overplaatsingen, bevorderingen, krijgshandelingen, verwondingen, onderscheidingen.
- Informatie over hoe het dienstverband is beëindigd: eervol ontslag, pensioen of overlijden.
Wat staat er niet in de stamboeken?
- De plaatsen waar de militair gelegerd was, staan er niet in.
- Er zitten geen foto’s in van militairen.
Aangenomen tussen 1817 en 1949
Via de index Oost-Indië - Suppletiefolio's kunt u op naam zoeken naar stamboekregistraties van KNIL-militairen die in Nederland zijn aangenomen. De index is gebaseerd op stamboeken uit de periode 1817-1949. Deze stamboeken worden ‘Suppletiefolio’s’ genoemd, omdat de KNIL-militairen die vanuit Nederland werden gestuurd, beschouwd werden als aanvulling (suppletie) op het leger in Oost-Indië. In de suppletiefolio’s werden KNIL-militairen geregistreerd onder het scheepstransport dat hen naar Indië bracht. Daarom staat de scheepsnaam en de datum en haven van vertrek vaak genoteerd bovenaan de pagina, of aan het begin van het stamboek.
Hoe gaat u te werk?
Stap 1
Vul de (achter)naam in van de persoon naar wie u op zoek bent en druk op 'Zoeken'.
Stap 2
Er opent een nieuwe pagina met resultaten: klik op de naam van de persoon van wie u de stamboekregistratie wilt bekijken.
Stap 3
Er opent een nieuwe pagina (record) met de persoonsnaam, het stamboeknummer en een link naar het archiefstuk. Daaronder wordt een scan van de inschrijving getoond. Wilt u het archiefstuk bekijken, omdat de inschrijving bijvoorbeeld meerdere pagina's beslaat? Klik dan op de link achter 'Scan' en de stamboekregistratie opent op een nieuwe pagina. U kunt dan door het archiefstuk bladeren.
Een scan kan de stamboekregistraties van meerdere personen bevatten. Dit geldt vooral voor de periode tot 1937.
Van de stamboekregistraties (suppletiefolio's) van KNIL-militairen die in Nederland zijn aangenomen tussen 1815 en 1817 is nog geen index beschikbaar. Om deze stamboekregistraties te kunnen vinden maakt u gebruik van de digitaal beschikbare namenklapper.
Hoe gaat u te werk?
Stap 1
Ga naar het archief van het Ministerie van Koloniën (2.10.50) en klik op inventarisnummer 86 (Namenklapper).
Stap 2
Zoek nu de achternaam van de militair. Als u de naam hebt gevonden, noteer dan het folionummer.
Stap 3
Ga terug naar het archief van het Ministerie van Koloniën (2.10.50) en klik op inventarisnummers 80-86 (Controleboeken).
Stap 4
Klik nu op het inventarisnummer waar folionummer tussen zit.
Stap 5
Zoek uw folionummer op en u komt uit bij de stamboekregistratie.
Let op: het folionummer staat links of rechts bovenaan de pagina genoteerd.
Om een KNIL-militair te vinden die in Nederlands-Indië is aangenomen, kunt u zoeken in twee indexen die betrekking hebben op de periode 1832-1936. Hierin kunt u op naam zoeken. Het gaat om de indexen:
- Oost-Indisch Boek 1832-1936
- Korps pupillen van het KNIL 1850-1899
De stamboeken waarop deze twee indexen zijn gebaseerd zijn gedigitaliseerd, dus alle archiefstukken zijn online te bekijken. Wanneer u een zoekopdracht heeft gegeven, krijgt u een scherm met resultaten. U kunt een naam aanklikken. Vervolgens komt u in de beschrijving en wordt de scan getoond van het stamboek waar de militair staat geregistreerd. Komt u er niet uit, bekijk dan de instructievideo.
Deze index bevat de namen van onderofficieren en minderen die in voormalig Nederlands-Indië zijn aangenomen bij het KNIL tussen 1832 en 1936. De index is gebaseerd op de inventarisnummers 334-443 uit het archief van het Ministerie van Koloniën (2.10.50).
Let op: In deze index staan alleen de namen uit de inventarisnummers 334 t/m 423. De namen van de personen uit de laatste twintig inventarisnummers (424-443) zijn vanwege privacywetgeving nog niet te doorzoeken. Deze inventarisnummers zijn wel gedigitaliseerd. U kunt wel zelf online de scans bekijken en doorbladeren.
Deze index bevat de namen van jongens die in Nederlands-Indië werden opgeleid tot soldaat voor het KNIL. Deze jongens waren vooral afkomstig uit relaties van KNIL-soldaten met vrouwen uit de lokale bevolking. De pupillenschool was gelegen in het plaatsje Gombong, Midden-Java. De index is gebaseerd op de stamboeken van het Korps Pupillen van het KNIL (inventarisnummers 487-495) uit het archief van het Ministerie van Koloniën (2.10.50) en gaat over de periode 1850-1899.
Belangrijk is dat u zeker weet dat de persoon bij het KNIL/Koloniale Reserve zat.
Bedenk hierbij het volgende: in de dekolonisatieperiode (na 1945) werden vanuit Nederland vooral soldaten en mariniers uitgezonden die niet bij het KNIL dienden, maar bij de landmacht en de marine. De stamboekregistraties van deze personen zijn terug te vinden in de stamboeken van die defensieonderdelen. Bekijk daarom voor deze personen de zoekhulp Militairen: Onderofficieren en soldaten landmacht Nederland, 1813-1940 of de zoekhulp Marinepersoneel 1795-1940.
Wanneer u zeker weet dat de persoon bij het KNIL zat, dan is er voor militairen die tussen 1890 en 1909 in Nederland zijn aangenomen nog een zoekmogelijkheid.
Hoe gaat u te werk?
Stap 1
Ga naar het archief van het Ministerie van Koloniën (2.10.50) en klik op 510-512 Namenklappers.
Stap 2
Kies de alfabetisch juiste Namenklapper .
Stap 3
Zoek nu de achternaam van de militair. Als u de naam hebt gevonden, noteer dan het folionummer.
Stap 4
Ga terug naar het archief van het Ministerie van Koloniën (2.10.50) en klik op inventarisnummers 496-512.
Stap 5
Klik op het inventarisnummer waar het folionummer tussen zit.
Stap 6
Blader naar het juiste folionummer in het stamboek.
Let op: het folionummer staat links en rechts bovenaan de pagina genoteerd.
Komt u er nog steeds niet uit, neem dan contact met ons op.
Wanneer het gaat om niet-Europese militairen (dit is een koloniale term die toen gangbaar was), is de registratie wat lastiger en dit gebeurde ook apart van de stamboeken waarin Nederlanders voorkomen. Veel is verloren gegaan of bevindt zich nog in Indonesië. Toch zijn er twee andere zoekmogelijkheden:
1) Zoek in het archief van het Ministerie van Koloniën (toegangsnummer 2.10.50)
In dit archief zitten twee reeksen inventarisnummers die informatie bevatten over niet-Europese militairen:
- Inventarisnummers 762-768 "Folio's K", extracten uit het stamboek van merendeels niet-Europese militairen met een vrijwillig kort dienstverband (doorzoekbaar met behulp van een namenklapper)
- Inventarisnummers 769-805 "Folio's Inh. Miltn.", extracten uit het stamboek van inheemse militairen, gehouden te Batavia (alfabetisch geordend)
2) Zoek in archief van de Stichting Administratie Indische Pensioenen (SAIP), Stamboekgegevens KNIL-militairen (2.10.50.03)
In dit archief zitten losse stamboekinschrijvingen die gebruikt zijn voor de Stichting Administratie Indonesische Pensioenen (SAIP) bij het uitkeren van pensioenen. Dit is een zeer waardevol archief, omdat hierin de stamboekinschrijvingen staan van mensen met een Ambonese/Molukse achtergrond.
- Inventarisnummers 1-416 Stamboekgegevens KNIL-militairen. 1942-1996 (alfabetisch geordend)
In de stamboeken staan vaak moeilijke afkortingen. De afkortingen verwijzen soms door naar andere stamboeken met nog meer informatie over dezelfde militair. In onderstaande tabel staan de meest voorkomende afkortingen. Bekijk voor meer afkortingen de pagina Militaire stamboeken - Afkortingen en verklarende woordenlijst.
| Afkorting | Betekenis | Wat houdt dit in? |
|---|---|---|
| S of Sf (plus inschrijvingsnummer) | Suppletie-folio / Suppletie-register | Dit is een verwijzing naar een eerder of later dienstverband |
| OIB (plus inschrijvingsnummer) | Oost-Indisch Boek | Dit is een verwijzing naar een eerder of later dienstverband |
| A.S. of Alg.Stb. of Present nr. (plus inschrijvingsnummer) | Algemeen Stamboek | Dit is een verwijzing naar het Algemeen Stamboek Indië, zie toelichting hierna |
| V.S. of Voll. Stamb. of Extr(act).St (plus inschrijvingsnummer) | Volledig Stamboek | Dit is een verwijzing naar het Volledig Stamboek, zie toelichting hierna |
U kunt verder zoeken in het Algemeen Stamboek, het Volledig Stamboek en de Japanse Interneringskaarten (voor de periode 1942-1945), zie verdere uitleg hieronder:
Soms vindt u in de militaire registratie de aanduiding A.S. of Alg.Stb. of Present nr., met een inschrijvingsnummer. Dan kunt u ook nog de registratie in het Algemeen Stamboek Indië bekijken. Maar alleen als de vertrekdatum vóór 31 maart 1898 is geweest. Een registratie in het Algemeen Stamboek geeft soms extra informatie over de Indische staat van dienst. Het Algemeen Stamboek Indië uit de periode 1898-1949 is niet in Nederland. Of het in Indonesië is, weten we niet.
Om te zoeken in het Algemeen Stamboek Indië gaat u naar de serie Stamboeken "linnen banden" (in de archieftoegang 2.10.50.01 ). Klik daar op het inventarisnummer met het juiste inschrijvingsnummer (dat u in de andere registratie aantrof). Van dit archief zijn geen scans beschikbaar. Veel van de inventarisnummers zijn in slechte materiële staat. Als het nummer online niet te reserveren is vanwege de materiële staat, ga dan naar de informatiebalie in het Nationaal Archief. Een medewerker controleert dan ter plekke of inzage eventueel toch mogelijk is.
Soms vindt u in de militaire registratie de aanduiding Extr(act).St. of V.S. of Voll.Stamb., met een inschrijvingsnummer. Dit betekent dat u ook nog de stamboekregistratie in het Volledig Stamboek kunt bekijken, die meer informatie zou kunnen geven, met name ook over de periode in Indië zelf.
Wat zijn de voordelen vergeleken met het Algemeen Stamboek?
Hoewel de gegevens in beide series kunnen overeenkomen, geeft het Volledig Stamboek soms meer informatie. Zo worden af en toe echtgenote en kinderen vermeld. Bovendien gaat het om een veel ruimere periode.
Hoe bekijkt u de inschrijvingen in het Volledig Stamboek?
Om het Volledig Stamboek te bekijken, gaat u naar de serie met inventarisnummers 300-630 Serie 2 van het archief van de Stichting Administratie Indische Pensioenen (2.10.50.02). Deze serie is volledig gedigitaliseerd, dus alle archiefstukken zijn online te bekijken. Klik op het inventarisnummer met juiste inschrijvingsnummer om de sans te bekijken.
Is de militair tijdens de Tweede Wereldoorlog in dienst geweest bij het KNIL of de Marine en geïnterneerd geweest in Azië? Dan kunt u verder zoeken in de zoekhulp Japanse Interneringskaarten.
Voor uitgebreidere onderzoekstips en voorbeelden zie: Liesbeth Beelen en Geert de Kinkelder, Soldaten Overzee, aanwijzingen voor het doen van onderzoek naar officieren en personeel van het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger (KNIL) en het leger in West-Indië (1815-1949), herziene versie Den Haag 2010 (Informatiecentrum Nationaal Archief S11 A42).
Zie voor de periode Tweede Wereldoorlog ook nog hoofdstuk 22 van De Oorlogsgids, (eindredactie Jan H. Kompagnie), Den Haag 2005 (Informatiecentrum Nationaal Archief S11 A46).
Raadpleeg ook de webpagina over militaire voorouders van het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH).
Heeft u vragen over het KNIL en de militairen waar u via de archieven en publicatie geen antwoord op kunt vinden? Museum Bronbeek is via loket.ktomm.bronbeek@mindef.nl graag bereid om hulp te verlenen.
