In juni 1814 sluiten de Europese grootmachten in Londen een geheime overeenkomst; Nederland en de Oostenrijkse Nederlanden (het huidige België) zullen samengevoegd worden. Willem Frederik van Oranje-Nassau zal de koning worden van dit verenigde land. Hij laat zich op 16 maart 1815 alvast kronen tot Willem I Koning der Nederlanden.
Na de definitieve nederlaag van Napoleon bij Waterloo wordt de overeenkomst bevestigd tijdens het Congres van Wenen. Dit maakt een herziening van de gloednieuwe grondwet uit 1814 noodzakelijk.
De nieuwe grondwet wordt voorgelegd aan de Staten-Generaal en aan lokale vertegenwoordigers uit het Zuiden (de notabelen). De Staten-Generaal stemt eensgezind voor. Onder de notabelen blijkt een ruimte meerderheid echter tegen de nieuwe grondwet. Hoe nu verder?
Koning Willem beslist dat de grondwet toch is aangenomen. Een aantal Zuidelijke notabelen hebben tegengestemd, omdat zij de vrijheid van godsdienst afwijzen. Maar deze vrijheid was in de overeenkomst tussen de grootmachten in 1814 verplicht gesteld. Daarom telt de koning deze tegenstemmers mee bij de voorstemmers. Daarnaast telt Willem de notabelen die niet zijn komen opdagen ook mee als voorstemmers. Daarmee bereikt hij wel een meerderheid en is de nieuwe grondwet dus ‘gewoon’ aangenomen!
Spottend noemen de zuiderlingen deze bijzondere wijze van het tellen van de stemmen ‘Hollandse rekenkunde’.
Er staan een aantal nieuwe bepalingen in de grondwet. De macht blijft echter onveranderd in handen van de vorst.
Belangrijkste nieuwe bepalingen
- Nederland heet voortaan het Koninkrijk der Nederlanden en wordt bestuurd door een koning.
- De Staten-Generaal wordt opgesplitst in de Eerste Kamer en Tweede Kamer. Beiden mogen wetsvoorstellen goed- en afkeuren, maar alleen de Tweede Kamer mag zelf wetsvoorstellen indienen.
- Vergaderingen van de Tweede Kamer zijn openbaar. Vergaderingen van de Eerste Kamer zijn geheim.
- Naast vrijheid van godsdienst en gelijkheid voor de wet is er nu ook een (beperkte) vrijheid van de pers en het recht van petitie.
Onderstaande gegevens zijn nodig om de archiefstukken op te vragen in het Nationaal Archief. Gedigitaliseerde stukken kunnen in hoge kwaliteit gedownload worden.
Ontwerp van de grondwet (1815)
Inventaris van de archieven van de Algemene Staatssecretarie en van het Kabinet des Konings, met de daarbij gedeponeerde archieven, 1813-1840.
2.02.01, inventarisnummer 134.
Met transcriptie.
