Het Nationaal Archief viert de jaarlijkse Openbaarheidsdag op dinsdag 3 januari 2023. Met het nieuwe kalenderjaar worden weer duizenden archiefstukken openbaar, die tot dan toe alleen onder voorwaarden in te zien waren.
Wat wordt in 2023 openbaar?
Net als elk jaar worden ook nu weer ministerraadnotulen vrij opvraagbaar. Dit keer van de minsterraden uit het jaar 1997. Nederland was in dat jaar EU-voorzitter, en in Kyoto werd de klimaatconferentie gehouden. De varkenspest waarde rond door Nederland, en er was onrust onder boeren over forse inkrimping van de veestapel die gepland wordt. Uit de notulen blijkt verder dat de ministerraad worstelde met problemen rondom het internationale uitleveringsverzoek van Desi Bouterse. Nederland wil de diplomatieke relatie met Suriname goed houden, maar een bezoek van Bouterse in Brazilië en andere politieke onrust maken dat niet makkelijk. De uitbreiding van de NAVO met een aantal Oost-Europese landen is een veelbesproken onderwerp op de agenda. Vooral als het gaat om de relatie met Rusland. Ook speelt er veel rondom migratie en vluchtelingen. De vreemdelingenwet wordt aangepast, een vliegtuig vol met asielzoekers uit Sri Lanka landt op Nederlands grondgebied, en de uitzetting van Iraanse asielzoekers heeft voor hen zeer ernstige gevolgen.
Tweede Wereldoorlog en de nasleep daarvan
Er zitten ook weer veel stukken bij die gaan over de (nasleep van de) Tweede Wereldoorlog in Nederland. Ook een heuse schatkaart dit keer, uit het archief van het Nederlands Beheersinstituut, met daarin de aanwijzingen voor een nooit gevonden nazi-schat die begraven zou liggen in de buurt van Ommeren. Er is al verschillende keren tevergeefs naar gezocht. Daarnaast zijn er interessante persoonsdossiers van Bureau Inlichtingen, van het ministerie van Oorlog, zowel van ‘voortreffelijke’ spionnen die voor het verzet en de geallieerden werkten, als van spionnen die voor de Duitse bezetter actief waren, zoals Anton van der Waals.
Vanaf januari zijn ook dossiers vrij opvraagbaar die betrekking hebben op de Tweede Wereldoorlog in voormalig Nederlands-Indië en de onafhankelijkheidsstrijd in Indonesië. Zo zijn er dossiers over het verzet tegen de Japanse bezetting, over dienstweigeraars en deserteurs en een complot tegen kapitein Westerling.
Misstanden in interneringskampen
Opvallend is dat dit jaar een volledig archief beschikbaar komt. Het gaat om de verzameling documenten van mr. A.M. van Tuyll van Serooskerken. Hij was voorzitter van een commissie die in 1948 de opdracht kreeg om onderzoek te doen naar misstanden in de interneringskampen, waar verdachten van collaboratie na de oorlog werden opgesloten in afwachting van hun berechting. Het archief bevat schrijnende verhalen van martelingen, vernederingen en wraaknemingen tegen deze groep ‘foute Nederlanders’. Voetboeien die zijn gebruikt om gedetineerden soms wekenlang aan elkaar te ketenen, vormen tastbaar bewijsmateriaal van de vaak onmenselijke omstandigheden in deze naoorlogse kampen.
Duizenden pagina’s archief
De totale lijst met archiefstukken die vrijvallen in 2023 is lang, circa 1300 pagina's.
Download de totale lijst met vrijkomende archieven (pdf). De lijst is ook beschikbaar in xml formaat (in .zip bestand).
Open, tenzij
Ministeries en andere overheidsinstellingen dragen na twintig jaar hun archieven over aan een archiefinstelling. Het Nationaal Archief hanteert daarbij het motto ‘Open, tenzij’. Het merendeel is direct door iedereen in te zien en te gebruiken. Maar soms wordt de openbaarheid enige jaren beperkt, bijvoorbeeld vanwege de privacy of vanwege het landsbelang. Een openbaarheidsbeperking duurt maximaal 75 jaar, maar vaak is het korter. De altijd vooraf gestelde termijn vervalt op de eerste januari na het verstrijken ervan. Die dag noemen we Openbaarheidsdag.
Nationaal Archief
Vanaf dinsdag 3 januari zijn de openbaar geworden stukken na reservering in de studiezaal van het Nationaal Archief in te zien.
