Op 27 januari 1945 bevrijdde het Rode Leger het concentratie- en vernietigingskamp Auschwitz-Birkenau. Sinds 2005 is 27 januari de Internationale Herdenkingsdag van de Holocaust. In Nederland wordt op de laatste zondag in januari de Holocaust herdacht. Een herdenking die hard nodig is; een aantal mensen meent dat er geen Holocaust plaatsvond of dat er veel minder slachtoffers waren.
Genocide
In de Tweede Wereldoorlog zijn ruim 1,3 miljoen mensen naar Auschwitz in Polen gedeporteerd waarvan er ongeveer 1,1 miljoen zijn vermoord. Het merendeel van de slachtoffers zijn Joden. Daarnaast komen ook duizenden Sinti en Roma, homoseksuelen, Jehova’s Getuigen, politieke en krijgsgevangenen in Auschwitz of andere kampen om het leven. Door vergassing, ziektes, honger en uitputting, mishandeling, medische experimenten of executie. Op 27 januari 1945 treffen de Russen nog ongeveer 7.500 gevangenen in Auschwitz aan, waaronder meer dan 400 kinderen. Bijna allemaal doodziek. De laatste achtergebleven bewakers, werden nog dezelfde dag door de Russische soldaten gedood.
Dodenmars
Eind 1944, als het Rode Leger Auschwitz nadert, beginnen de nazi’s met het uitwissen van sporen in Auschwitz. Ze vernietigen de kampadministratie, blazen gaskamers op en steken gebouwen in brand. Daarna begint de systematische opheffing van het kamp. Tien dagen voor de bevrijding van Auschwitz, op 17 januari, evacueren de Duitsers ruim 58.000 gevangenen. Wie er te slecht aan toe is, wordt achtergelaten in het kamp. Duizenden overleven deze dodenmars door de winterkou richting Westen niet. Wie niet meer verder kan of wil vluchten, wordt neergeschoten. Velen sterven onderweg door bevriezing of verhongering. De naam Auschwitz is symbolisch geworden voor de vernietigings- en concentratiekampen van de nazi's.
Tweede Wereldoorlog in het Nationaal Archief
In het Nationaal Archief is veel te vinden over de Tweede Wereldoorlog. Met zoekhulpen over de Tweede Wereldoorlog is informatie te vinden over personen die tijdens de Tweede Wereldoorlog vervolgd werden, in het verzet zaten, of voor de arbeidsinzet werkten. Ook over de afwikkeling van de Tweede Wereldoorlog is veel te vinden. Zoals over het beleid van de regering tijdens de Tweede Wereldoorlog, of over onderzoek dat ná de Tweede Wereldoorlog is gedaan naar het gedrag van Nederlanders.
In de educatieve tentoonstelling Wie ben ik, wie was jij? in het Nationaal Archief is een van de thema’s Goed en fout in de Tweede Wereldoorlog. Leerlingen kunnen de tentoonstelling door de week in schoolverband bezoeken. In het weekend en in de schoolvakanties is Wie ben ik, wie was jij? geopend voor families. Kinderen ontdekken dat de keuzes die je maakt tijdens de oorlog zowel in als na de oorlog grote gevolgen kunnen hebben.
