Op 3 januari vierden we Openbaarheidsdag, de dag dat talrijke archiefstukken vrij opvraagbaar worden die daarvoor niet of alleen onder voorwaarden in te zien zijn. Nooit eerder kregen we zoveel media-aandacht voor de openbaar geworden stukken. De vondst van een schatkaart uit een dossier van het Nederlands Beheersinstituut (NBI) droeg daar in hoge mate aan bij.
Aandacht in kranten en op social media
Net als in vorige jaren was er veel aandacht in de dagbladen voor de ministerraadnotulen. Hierin waren stukken te vinden over het arrestatiebevel van Desi Bouterse, de varkenspest, en de uitbreiding van de NAVO richting Oost-Europa. Volop onderwerpen met raakvlakken met de actualiteit. Trouw (Tobiah Palm) schreef een dubbele spread over de misstanden in interneringskampen van verdachten van collaboratie na de oorlog. Ook NRC (Bart Funnekotter), Volkskrant (Sander van Walsum), AD (Sander van Mersbergen) en Leeuwarder Courant (Robert Jan Speerstra) maakten elk een dubbele spread met een overzicht van hun bevindingen. Ook schreven de meeste dagbladen iets, vaak terloops, over de schatkaart uit het NBI.
Openbaarheidsdag kreeg ook veel aandacht op social media.
Schatkaart
Waarschijnlijk door de vele nieuwsbulletins – Openbaarheidsdag was vanaf 07:00 uur ’s ochtends op alle radio en tv-bulletins van NOS – en ook door de aandacht van Editie NL en de regionale omroepen, kregen we steeds meer vragen binnen over de schatkaart uit het NBI. Gedurende Openbaarheidsdag zelf heeft openbaarheidsadviseur Annet Waalkens verschillende interviews gegeven voor radio en tv waarin ze toelichting gaf over de schatkaart, en het dossier waarin het te vinden was. ’s Avonds bleek dit schatkaartje ook onderwerp te zijn van het Jeugdjournaal en van het NOS Journaal van 20:00 uur.
Buitenlandse media
Op 4 januari begonnen ook buitenlandse media zich te melden voor de schatkaart. We hebben gesproken met journalisten van de Spaanse krant El País tot The Guardian en Daily Telegraph uit het Verenigd Koninkrijk. Via persbureau Reuters kwam de schatkaart vanaf 6 januari ook in het nieuws wereldwijd, bijvoorbeeld op het Amerikaanse Fox News en NBC News. Vanaf dat moment kwamen er ook verzoeken binnen vanuit andere landen, zoals Polen en Duitsland. BBC World (radio en tv, internet) hield een interview met Annet Waalkens over de schatkaart dat op 13 januari is verschenen.
Overlast voor gemeente Buren
De grote media-aandacht voor de schatkaart zette veel mensen aan om op zoek te gaan naar de schat. Dit betekende helaas veel overlast voor (inwoners van) de gemeente Buren waar Ommeren onder valt. Vanaf het moment dat de gemeente Buren een oproep deed om niet meer naar Ommeren te komen hebben we alleen nog meegewerkt aan artikelen die expliciet zouden vermelden dat het niet is toegestaan om te graven in Ommeren zonder vergunning. Om de gemeente Buren te helpen, plaatste het Nationaal Archief op 6 januari een quote-retweet. Daarin drukten we mensen op het hart ‘om zich te houden aan de wet- en regelgeving zoals op de site van de gemeente Buren staat omschreven’. Met een goed gesprek en de overhandiging van een replica van de schatkaart aan de gemeente Buren heeft het Nationaal Archief deze zaak kunnen afsluiten.
