Het is de grootste bruikleen uit de geschiedenis van het Nationaal Archief: 130 objecten, variërend van foto’s, pamfletten, vlaggetjes tot armbanden, affiches en documenten uit de collectie van het Nationaal Archief zijn vanaf 11 februari voor het eerst te zien in de tentoonstelling Revolusi! Indonesië onafhankelijk in het Rijksmuseum.
Revolusi!
De tentoonstelling Revolusi! gaat over de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd (1945-1949), gezien door de ogen van twintig verschillende mensen die deze strijd van dichtbij meemaakten. Door in te zoomen op persoonlijke verhalen wordt duidelijk dat deze geschiedenis vele gezichten en stemmen heeft. De bruiklenen van het Nationaal Archief zijn een belangrijke basis voor de tentoonstelling over deze cruciale jaren in de geschiedenis van Indonesië. De uitgeleende voorwerpen en foto’s komen vooral uit het archief van de Nederlandse militaire inlichtingendienst NEFIS, de Netherlands Forces Intelligence Service en uit onze fotocollecties. Voor veel stukken geldt dat ze voor het eerst worden tentoongesteld.
Archieven en geroofde objecten
Naar aanleiding van de opening van de tentoonstelling berichtten verschillende media dat het NEFIS-archief mogelijk geroofde objecten bevat. Het archief bestaat voor een deel uit objecten die in beslag zijn genomen tijdens de onafhankelijkheidsoorlog in Indonesië, stond te lezen op Nu.nl, NOS en Trouw. Vandaag de dag is het de vraag of dit rechtmatig is geweest. Het Nationaal Archief wil graag dat er zo snel mogelijk duidelijkheid komt over wat er moet gebeuren met dit soort objecten. Bijvoorbeeld door een adviesaanvraag bij de Raad van Cultuur. Het Ministerie van OCW liet vrijdag weten dat het kabinet hierover in de lente een besluit zal nemen.
NEFIS-archief
Het Nationaal Archief bewaart het archief van de Nederlandse militaire inlichtingendienst NEFIS.
De NEFIS was vanaf 1942 actief in Australië en verzamelde inlichtingen voor de geallieerden in de strijd tegen Japan. Vanaf het najaar van 1945 werden de activiteiten van Melbourne naar Jakarta verplaatst. De strijd om de onafhankelijkheid van Indonesië is dan losgebarsten. NEFIS hield de verschillende politieke groeperingen en hun activiteiten in de gaten en verzamelde allerlei informatie. Het archief bevat naast rapportages, verslagen en persoonsdossiers veel in beslag genomen voorwerpen zoals pamfletten, vlaggetjes, affiches en foto’s. Ze getuigen van de felle strijd voor een vrij Indonesië.
Verschillende perspectieven maken het verhaal
De informatie in het NEFIS-archief laat bij uitstek zien hoe de Nederlandse machthebber destijds aankeek tegen de onafhankelijkheidsstrijd van Indonesië. Archieven die het Nationaal Archief bewaart zijn gecreëerd door de overheid en laten vooral dat perspectief zien. Wat toen bewaard is of niet bewaard is aan informatie was een keuze van dat moment en is niet te veranderen. We kunnen wel het in perspectief plaatsen in de context van de geschiedenis. En in samenwerking met anderen, nu het Rijksmuseum, op zoek gaan naar een manier om met meerdere perspectieven samen het verhaal van het verleden te laten zien.
Foto’s
Voor het campagnebeeld van de tentoonstelling Revolusi! is een foto van Hugo Wilmar uit het Nationaal Archief, collectie Spaarnestad gebruikt. Hierop staan twee Republikeinse vrijwilligers uit Sulawesi die lid waren van de gewapende jeugdorganisatie Kris. Op het moment van de foto zijn ze op verlof in Yogyakarta. In de tentoonstelling is verder een aantal unieke fotoalbums van IPPHOS, het Indonesische fotopersbureau Indonesian Press Photo Service te zien, afkomstig uit het NEFIS-archief. Een van de uitgeleende albums van het IPPHOS bevat foto’s van de herdenking van het uitroepen van de onafhankelijkheid in 1946.
Henri Cartier-Bresson
Uit de fotocollectie van het Nationaal Archief is een belangrijke serie foto’s van de Franse MAGNUM-fotograaf Henri Cartier-Bresson in de tentoonstelling te zien. Cartier-Bresson had een Indonesische vrouw en volgde de ontwikkelingen in Indonesië op de voet. Maar hij was pas eind 1949 voor drie maanden in Indonesië om de gebeurtenissen rond de soevereiniteitsoverdracht vast te leggen. In het voorjaar van 1950 verschenen zijn foto’s in de tijdschriften Panorama, LIFE Magazine en De Spiegel. In het Rijksmuseum zijn zestien foto’s van Cartier-Bresson uit onze collectie te zien, samen met de tijdschriften waarin ze geplaatst werden.
