Extra bestelling!

Bij de digitalisering van het archief van het ministerie van Justitie kwamen we een bijzondere envelop uit 1872 tegen. De afzender wilde de brief extra snel bezorgd hebben. Dit kostte 15 cent boven de normale port, wat hij betaalde met een extra postzegel. Waarom had hij zo’n haast en hoelang kennen we het sneller laten versturen van post eigenlijk?

Snelle bezorging

Op 1 januari 1871 wordt een nieuwe postwet van kracht. Niet langer bepaalt de afstand, maar het gewicht van de zending de portokosten. Daarnaast kan een brief sneller worden bezorgd als de afzender een extra zegel à 15 cent op het poststuk plakt. Dat is in die tijd veel geld, daarom komen expresse-bestellingen niet veel voor.

De afzender moet een expresse-brief aan de bovenzijde van het adres ook nog voorzien van een duidelijke en in het oog vallende aanwijzing, zoals ‘Expressebestelling’ of ‘Buitengewone-bestelling’ of eenzelfde soort woord. De aantekening ‘Extra Bestelling!’ op de gevonden envelop voldoet hieraan. De termen ‘Expresse’ of ‘Per expres’ voor een spoedbezorging worden pas later gebruikt.

Bijzondere envelop

Op beide postzegels op de envelop is koning Willem III afgebeeld. De envelop is bijzonder door de mengfrankering van een postzegel van de 4e emissie (5 cent uit 1872) en een postzegel van de 3e emissie (15 cent uit 1867) waarmee het expresrecht is voldaan. Nog niet alle postkantoren beschikken in oktober 1872 over postzegels van 15 cent van de emissie 1872: eerst wordt de oude voorraad opgemaakt.

George Perk en Anna Mohrmann

George Perk uit Oisterwijk verstuurt de brief op 5 oktober 1872. Die komt op dezelfde dag in Den Haag aan, zo is te zien aan de poststempels. Waarom stuurt de afzender zijn brief per expres aan de secretaris-generaal van het ministerie van Justitie? Dat kunnen we achterhalen uit de inhoud van de brief en het dossier waarin deze brief bewaard is gebleven.

Haast is geboden

George Diederik Perk schrijft zich op 7 februari 1871 samen met Anna Catharina Adolphina Mohrmann in Oisterwijk in. Ze zijn dan nog niet getrouwd. George en Anna willen graag in Hamburg in het huwelijk treden, waarschijnlijk omdat de vader van Anna daar vandaan komt en er tijdelijk verblijft. Hij woont en werkt in Makassar (voormalig Nederlands-Indië) waar hij een bedrijf heeft.

Om in Hamburg te kunnen trouwen moet wel het bewijs van de huwelijksafkondiging worden gelegaliseerd anders is het in het buitenland niet geldig. De autoriteiten in Hamburg willen het stuk met spoed ontvangen, schrijft Perk. Een eerder verzoek van de notaris aan de minister had vertraging opgelopen, daarom doet Perk nogmaals een verzoek om snelle legalisatie. Perk neemt de vrijheid om ‘UWEG met een dusdanig verzoek lastig te vallen, te meer daar een lang uitblijven van het bewuste stuk, voor mij de zeer onaangenaamste gevolgen zoude hebben’.

Getrouwd

De extra frankering van 15 cent brengt zijn geld wel op. Het bewijs van de huwelijksafkondiging is nog op diezelfde dag, 5 oktober 1872, voorzien van de ‘vereischte Legatien’. Op 22 oktober 1872 zegent predikant Detmar in de St. Georg kerk in Hamburg het huwelijk in. Anna en George zijn meer dan 52 jaar getrouwd geweest.

Envelop in Handboek

Een afbeelding van de envelop zal worden opgenomen in de komende publicatie van het Handboek Postwaarden Nederland. In dit losbladige werk dat sinds 1995 verschijnt worden alle postzegeluitgiften van Nederland behandeld van 1852-1989: de achtergrond van ontstaan, het ontwerpproces en het gebruik. Hiervoor wordt veel onderzoek gedaan in het Nationaal Archief, zowel in de archieven zelf als in de collectie Postwaarden.