Curaçao Trinta di Mèi

Vrijdag 30 mei 1969 is een belangrijke datum in de geschiedenis van Curaçao. Op die dag mondt een staking uit in een volksopstand. Twee doden, honderden gewonden, driehonderd arrestaties en miljoenen schade zijn niet de enige gevolgen.

Van staking tot opstand

De aanleiding van de opstand is een cao-conflict bij Wescar (Werkspoor Caribbean), een onderaannemer van Shell. Een stakingsoproep van de vakbonden om de looneisen kracht bij te zetten, vindt massaal gehoor: 5000 mensen leggen het werk neer en houden een mars van de Shellraffinaderij naar de binnenstad van Willemstad. En dan gaat het mis.
Groepjes beginnen ruiten in te gooien, branden te stichten en te plunderen. Auto’s van voorbijgangers worden tegengehouden, in brand gestoken en Europeanen worden lastiggevallen. Op Curaçao kan de aanwezige politie niet veel uitrichten. Ze zijn met te weinig mensen en de mars loopt volledig uit de hand, de binnenstad van Willemstad staat in brand.

Orde hersteld?

De Antilliaanse regering verzoekt Nederland extra mariniers te sturen om de orde te herstellen. Op zaterdag 31 mei vertrekken driehonderd mariniers naar Curaçao. De binnenstad van Willemstad wordt hermetisch afgesloten. Pas op 9 juni eindigt de militaire bijstand. De inzet van mariniers kan niet bij iedereen op waardering rekenen.

Zo vindt de Utrechtse Jongerenraad het ‘onaanvaardbaar dat de Nederlandse regering een gerechtvaardigde opstand tegen sociale en politieke wantoestanden tracht te breken, en beschouwt het Nederlands ingrijpen als kolonialistisch’. De Jongerenraad veroordeelt het cynisme van de Nederlandse regering, die militairen, speciaal opgericht voor VN-politietaken, gebruikt voor koloniale avonturen, welke indruisen tegen de geest van het VN-Handvest’. Bouwvakarbeiders, de internationale confederatie van vrije vakbonden en het algemeen Nederlands Jeugdverbond, de CPN en de ex-provo’s van Amsterdam, roepen in telegrammen en brieven de regering op tot terugtrekking van troepen, en hulp te verlenen aan de bevolking ‘die in verzet is gekomen tegen de grote werkloosheid en armoede’.

Maar er is ook waardering. Een inwoner van Curaçao bedankt de Nederlandse regering ‘voor de doeltreffende hulp. Dit was geen staking doch revolutie[..]’. En de Evangelische Broedergemeente vraagt juist om handhaving van de verleende bijstand.

Hoe was dit mogelijk geweest?

Voor velen lijkt de opstand volledig uit de lucht te vallen. Zo bericht Jhr. Mr. P.J. Eekhout, Bijzonder Gevolmachtigd Ambassadeur (1968-1971) van Costa Rica in een telexbericht:
“Curaçao ontwaakte zaterdag als uit een boze droom: hoe was dit mogelijk geweest? Het zelfvertrouwen “de Antillen oase van rust” is geschokt.”
Volgens de vakbonden zijn de gewelddadigheden het werk van kleine groepen van wie het overgrote deel niet eens tot de stakers behoort. Maar de eerste commentaren in de kranten spreken ook van sociale ongelijkheid en rassendiscriminatie wat anti-Europese sentimenten oplevert.

De gevolgen

De roep om herziening van het Statuut van het Koninkrijk klinkt. De rust is weergekeerd, het cao-conflict wordt opgelost, de Antilliaanse regering neemt ontslag en het puin in Willemstad wordt opgeruimd. Maar de discussie over de oorzaken en de gevolgen van de geweldsuitbarsting is nog lang niet verstomd.

Zaterdag 25 mei 2019

Afgelopen zaterdag stond de Wiki goes Caribbean-zaterdag in het Nationaal Archief in het teken van “Trinta di mèi”, de volksopstand. Hoe komt het dat deze ingrijpende gebeurtenis geen plaats heeft in ons collectief geheugen? Waarom was er tot eind vorige week alleen een Engelse Wikipediapagina over de opstand? Tijd om deze belangrijke gebeurtenis meer aandacht te geven.

Nationaal Archief

2.05.168 Archief Nederlandse Ambassade in Costa Rica, inv. nr. 82
2.03.01 Kabinet Minister-President, inv.nrs. 4650, 9571
2.19.118 St. tot bevordering investeringen Nederlandse Antillen, in.nr. 19

G. Oostindie (red.), Dromen en littekens (Amsterdam 1999), S36 89
M.L.C. Cathalina, M.R. Francisco-Granviel, 30 mei 1969 Kranteknipsels en foto’s van de gebeurtenissen rond 30 mei 1969 uit de lokale dag- en weekbladen (Willemstad, 1995), V823 15