Op donderdag 14 november vond bij het Nationaal Archief de jaarlijkse Ketelaarlezing plaats. Charles Jeurgens (hoogleraar Archiefwetenschap, Universiteit van Amsterdam) hield een bevlogen betoog over het dekoloniseren van archief. De tijd waarin archieven als solide bastions van de historische waarheid golden ligt achter ons. En ook al profileren archiefinstellingen zich vaak als het ‘geheugen van de samenleving’, de vraag klinkt steeds luider wiens geheugen ze eigenlijk vertegenwoordigen.
Eerste stap naar een rechtvaardiger archief?
De bronnen van kennis worden steeds vaker onderwerp van discussie. In de museumwereld is deze trend al langer zichtbaar. Zo heeft het Rijksmuseum besloten niet langer termen te gebruiken die in het verleden gangbaar waren maar nu als kwetsend worden ervaren. Het Amsterdam Museum heeft aangekondigd dat de 17e eeuw het predicaat ‘Gouden’ niet verdient en is voornemens het dan ook niet langer te gebruiken. Is het een vorm van windowdressing of een eerste stap naar een radicalere omgang met het eigen verleden?
Waar staan de archieven in dit debat? In hoeverre houden archieven het verleden in een houdgreep door de geschiedenissen van gemarginaliseerde groepen als migranten, voormalige gekoloniseerde groepen en LHBTIQ+ gemeenschappen in de samenleving te negeren, eenzijdig te belichten of zelfs onzichtbaar te maken? Zijn er alternatieven? Kan digitalisering een rol spelen in het creëren van een rechtvaardiger archief dat meerstemmigheid als uitgangspunt heeft?
Nog lang niet uitgepraat
Tijdens de bijeenkomst ging Jeurgens op al deze vraagstukken in. Er kwamen veel reacties uit de zaal. Hieruit blijkt dat we over dit onderwerp nog lang niet uitgesproken zijn.
Ketelaarlezing
De Ketelaarlezing is in 2002 ingesteld door het Nationaal Archief bij het afscheid van prof. dr. F.C.J. Ketelaar (algemene rijksarchivaris van 1989 tot 1997). De Ketelaarlezing concentreert zich op actuele ontwikkelingen die betrekking hebben op ethische en technische concepten van archivering met een impact op de samenleving. De Ketelaarlezing wordt georganiseerd in samenwerking met KVAN/BRAIN.
