Notariële akten Zuid-Holland, 1811-1935

Notariële archieven zijn een rijke bron voor persoonsonderzoek. Ze  worden meestal bewaard in lokale archieven, zoals gemeente- en streekarchieven. Het Nationaal Archief heeft daarom nauwelijks notariële archieven.
De notariële archieven vanaf 1935 tot heden worden bewaard in de algemene bewaarplaats van de overheid (Doc-Direkt) in Winschoten.

Notarissen sinds 1811

Sinds 1811 zijn in heel Nederland notarissen actief en is onderzoek in archieven van notarissen goed mogelijk. Van de periode voor 1811 zijn veel minder notariële documenten bewaard.
Een notaris is een openbaar ambtenaar belast met het opmaken van rechtsgeldige documenten (aktes) en andere door de wet opgedragen werkzaamheden. Alleen een notaris mag authentieke aktes opstellen. De notaris verricht zijn bezigheden binnen het gebied van een rechtbank.

Een notaris heeft de plicht om de oorspronkelijke door hem of haar opgemaakte aktes te bewaren. De betrokken partijen krijgen een afschrift. Deze bewaarde aktes vormen samen het notariële protocol, ofwel het notarieel archief. Dit archief wordt bewaard bij de notaris zelf, of bij zijn opvolger(s). Daarna wordt het overgebracht naar de algemene bewaarplaats van de overheid in Winschoten. 

Overdracht notariële archieven

De overheid bewaart 75 jaar lang de notariële archieven. Daarna worden ze, via het ministerie van Justitie en Veiligheid, overgedragen aan openbare archiefbewaarplaatsen, waardoor iedereen ze kan inzien. De laatste overdracht die heeft plaatsgevonden gaat over de periode 1926-1935. De overdracht van de notariële archieven uit de periode 1935-1945 is nog niet gebeurd. 

Let op! Notariële archieven in openbare archiefbewaarplaatsen bevatten geen testamenten uit de periode 1926-1935 omdat testamenten pas naar 100 jaar openbaar gemaakt worden.

Notariële archieven zijn een rijke bron voor persoonsonderzoek. De meest voorkomende akten zijn:

• Testamenten;
• Transportakten (overdrachten van onroerend goed);
• Hypotheekakten;
• Schenkingsakten;
• Huwelijkse voorwaarden;
• Boedelinventarissen en boedelscheidingen;
• Akten over publieke veilingen.

De partijen die een akte laten opmaken, ontvangen van de notaris een authentiek afschrift. Ook worden op verzoek gewone afschriften en uittreksels gemaakt. Notariële aktes zijn altijd door de betrokken partijen, eventuele getuigen en de notaris ondertekend.

Het Nationaal Archief bewaarde lange tijd de archieven van notarissen, gerechtelijke archieven en archieven van weeskamers, waarin ook notariële aktes zitten. Maar bijna al deze archieven zijn in de loop der tijd overgebracht (vervreemd) naar lokale en regionale archieven. Zoek daarom voor notarieel archief eerst bij die archiefdiensten.

1. Om een akte in een notarieel archief te vinden moet u eerst weten door welke notaris en wanneer de akte is opgemaakt.
2. Als u de naam van de notaris niet weet maar wel het jaar van de akte, én als er in de gemeente waar de notaris werkzaam was maar één notaris was, dan is het de moeite waard om alle aktes van dat jaar uit die gemeente door te kijken. Als er meerdere notarissen tegelijkertijd in een gemeente werkten, levert deze methode veel werk op.

Bent u op zoek naar een testament bekijk dan de zoekhulp Testamenten.

Memories van Successie in Zuid-Holland

Het Nationaal Archief bewaart nog wel de Memories van Successie in Zuid-Holland uit de periode 1806-1927. Een Memorie van Successie is een overzicht van de goederen van een overledene om te bepalen hoeveel erfbelasting (successierecht) de nabestaanden moesten betalen. Uit de memorie blijkt onder meer of er een testament is opgemaakt en zo ja door welke notaris en wanneer. Bekijk de zoekhulp Memorie van Successie Zuid-Holland (1806-1928) hoe u een Memorie van Successie kunt vinden.

Overdracht van onroerend goed in Kadastrale archieven

Wanneer u op zoek bent naar de overdracht van onroerend goed, zoekt u in de Kadasterarchieven. Het Kadaster registreert de overdracht van eigendom of andere zakelijke rechten op onroerend goed. Kadastergegevens berusten grotendeels bij het Kadaster zelf. Voor de provincie Zuid-Holland ligt een deel van de gegevens bij het Nationaal Archief. 

Notariële archieven worden 75 jaar lang bewaard in de algemene bewaarplaats van de overheid (Doc-Direkt) in Winschoten. Daarna gaan ze naar regionale Rijksarchiefdiensten (zie voor overzicht de webpagina Archieven in Nederland). Van daaruit worden ze sinds een aantal jaren weer verder verspreid naar lokale en regionale archiefdiensten, dat wil zeggen naar archiefdiensten waar de standplaats van een notaris onder valt. Zo is bijvoorbeeld het notariële archief van de notarissen uit Oud-Beijerland overgebracht naar het Regionaal Archief Dordrecht.
Het Nationaal Archief is de regionale Rijksarchiefdienst van Zuid-Holland, maar bewaart geen notariële archieven van afzonderlijk notarissen meer. Die zijn allemaal overgebracht naar lokale en regionale archiefdiensten. Momenteel bewaart het Nationaal Archief alleen nog een restant van de Notariële archieven in Zuid-Holland vóór 1843 (3.04.01). Het gaat om algemeen materiaal afkomstig uit de Kamers van Notarissen van Brielle, Dordrecht, Gorinchem, Den Haag en Rotterdam.

Let op!

Momenteel is het Nationaal Archief in afwachting van Zuid-Hollandse notariële archieven uit de periode 1935-1945, die nog bij de algemene bewaarplaats van de overheid in Winschoten zijn.

Onderstaande tabel geeft een overzicht van notariële archieven die het Nationaal Archief bewaarde, maar in de afgelopen jaren zijn overgebracht (vervreemd) naar lokale en regionale archiefdiensten.

Notariële akten In Zuid-Hollandse archiefinstellingen

• Erfgoed Delft, Stadsarchief
• Erfgoed Leiden en omstreken
• Gemeentearchief Alphen aan de Rijn
• Gemeentearchief Schiedam
• Haags Gemeentearchief
• Regionaal Archief Dordrecht
• Regionaal Archief Gorinchem
• Stadsarchief Rotterdam
• Stadsarchief Zoetermeer
• Streekarchief Goeree-Overflakkee
• Streekarchief Midden-Holland
• Streekarchief Voorne-Putten

Andere nuttige archiefinstelling

• Regionaal Archief Utrecht-Zuid (bewaart veel notarieel archief dat eerst in het Nationaal Archief was).

Boedelinventarissen

• Het Meertens Instituut beschikt over een databank Boedelbak met zo'n 3.000 integraal opgenomen boedelinventarissen. Hierin kunt u ook zoeken op naam.

• F.L. Hartong, Register der protocollen van notarissen in Nederland; samengesteld in opdracht van de Broederschap der Notarissen in Nederland van plm. 1550 tot heden, Rotterdam 1916. 
• J.E. Kasdorp, Protocollenregister, register van de protocollen der notarissen die in de periode 1916-1993 in Nederland in functie waren, Amsterdam 1993
• A.Fl. Gehlen, Notariële akten uit de 17e en 18e eeuw. Handleiding voor de gebruiker, Zutphen 1986.
• W. Heersink, Register Notariorum: Notarissen van het Hof van Holland, 1525-1811, Den Haag 1999.