Nieuw in de collectie: Defensie-archief vol verrassingen

Het Nationaal Archief is een pareltje rijker voor iedereen die onderzoek doet naar militaire voorouders in de 19e en 20e eeuw. Het gaat om de collectie van het Bureau Registratie en Informatie Ontslagen Personeel (BRIOP) van het ministerie van Defensie.

Gevarieerde collectie

De collectie is enorm gevarieerd. Ze bevat niet alleen personeelskaarten en staten van dienst van militairen, maar ook krijgsgevangenenkaarten van Nederlandse militairen uit de Tweede Wereldoorlog en gegevens over oorlogsvrijwilligers en verzetsmensen. Daarnaast vindt u er stukken uit het begin van de 19e eeuw (onder andere over militairen tijdens de Belgische Opstand), maar ook archiefstukken uit de Eerste Wereldoorlog en de dekolonisatieperiode.

Krijgsgevangenenkaarten

Interessant zijn de krijgsgevangenenkaarten van Nederlandse militairen, die tijdens de Tweede Wereldoorlog in Duitse krijgsgevangenschap zaten. Op deze kaarten staat onder andere in welke kampen de militairen gevangen werden gehouden. Een voorbeeld is de kaart van korporaal Rumoldus Johannes van Aalst (geboren op 29-07-1911). Van Aalst werd op 11 juni 1943 gevangengenomen. In dat jaar besloten de Duitse bezetters om alle Nederlandse militairen terug te voeren in krijgsgevangenschap. Zij moesten dwangarbeid verrichten, omdat de Duitsers dringend verlegen zaten om werkkrachten. De krijgsgevangenenkaarten vormen een aanvulling op de collectie krijgsgevangenen van het ministerie van Defensie (archiefnummer 2.13.98) én op de index van de arbeidsinzet, waar ook krijgsgevangenen in voorkomen.

‘Veel slaag’

Van Aalst werd afgevoerd naar kamp (Stalag) Altengrabow. Vandaaruit werd hij, samen met meer dan 2000 andere Nederlandse krijgsgevangenen, overgebracht naar kamp Mühlberg. Na twee maanden werd hij weer verplaatst: nu naar kamp Hohnstein. Vanaf 20 januari 1944 verbleef Van Aalst in kamp Hartmannsdorf. Dit kamp werd op 14 april 1945 door Amerikaanse troepen bevrijd. Op het formulier van het Ontvangst-Centrum Gerepatrieerde Krijgsgevangenen, dat zich ook in het archief bevindt, staat waar Van Aalst tijdens zijn gevangenschap moest werken. Zo verrichtte hij dwangarbeid bij het ontladingscommando, in de steengroeve en in een munitiefabriek. Het werk noemt hij ‘zeer zwaar’. Hij kreeg er ‘veel slaag’.

Personeelskaarten Prinses Irene Brigade

Bijzonder in de collectie zijn ook de personeelskaarten van de Koninklijke Nederlandse Brigade ‘Prinses Irene’. Deze Nederlandse legereenheid werd in 1941 opgericht in Engeland. De brigade bestond onder andere uit Nederlandse militairen die in 1940 naar Engeland hadden weten te vluchten. Daarnaast maakten Engelandvaarders deel uit van de brigade; maar ook dienstplichtige Nederlanders die in het buitenland woonden en Nederlandse vrijwilligers uit het buitenland.
Tussen de personeelskaarten vinden we de kaart van Olivier Pierre Bosch (geboren 7 juni 1921). Bosch was een Nederlander die in het buitenland woonde. Hij kwam op 9 december 1943 aan in Engeland. Op 12 juni 1944 ging hij over naar de Prinses Irene Brigade.

Gevaarlijk werk

Dat Bosch zich naar tevredenheid heeft ingespannen voor de Prinses Irene Brigade, lezen we op zijn personeelskaart. Daarop staat namelijk een speciale tevredenheidsbetuiging: ‘Ik betuig u mijn tevredenheid, omdat gij 1e. u vrijwillig hebt aangeboden voor een gevaarlijk werk aan de noordzijde van de Seine, toen die zijde nog in ’s-vijands handen was. Te weten het contact zoeken met de burgerbevolking; 2e. Het bedoelde werk op 30 aug. ’44 op de juiste wijze hebt verricht’. Voor zijn inspanningen ontving Bosch het oorlogsherinneringskruis en de gesp ‘krijg ter land 1940-1944’.