2.22.28 Inventaris van een verzameling brochures, afkomstig uit de nalatenschap van de familie De Beaufort, (1815) 1863-1941 (1951)

Internationale verwikkelingen naar aanleiding van een gebleken voornemen van koning Willem III het grootherogdom Luxemburg, dat in personele unie met Nederland was verbonden, aan Frankrijk te verkopen, leidde tot een interventie van de Tweede Kamer. Ofschoon de ‘Luxemburgse kwestie’ in beginsel een zuiver dynastieke aangelegenheid was, achtte de kamer toch het ministerie van Buitenlandse Zaken verantwoordelijk en keurde het de begroting af. Het ministerie Van Zuylen-Heemkskerk ging hierna – voor de tweede maal in zijn kabinetsperiode – over tot Kamerontbinding. De kamer kwam na de verkiezingen nagenoeg in dezelfde samenstelling terug en bracht het kabinet met een motie “de ontbinding was geen landsbelang” het kabinet opnieuw ten val en won hiermee definitief een constitutioneel conflict.

De grondwet van 1887 bevatte een ‘caoutchoucartikel” waarbij de nadere toelating van categoriën kiezers op “kenmerken van maatschappelijke geschiktheid en welstand” bij wet werden geregeld. Dit leidde tot verschillende wetsontwerpen en zelfs tot Kamerontbinding na een ‘destructief amendement’ van W. de Meijier op de kieswet Tak-van Poortvliet in 1894. De discussies die er toen volgden leidden tot breuken in de twee kampen waarin de kamer toen verdeeld was: er ontstonden afzonderlijke liberale partijen en naast de Antirevolutionairen kwam er de Christelijk Historische Unie. In 1896 werd door het ministerie Röell-van Houten het kiesstelsel zodanig geregeld.dat aan de helft van de mannelijke bevolking stemrecht werd verleend. Intussen werd -o.m. vanuit de opkomende sociaaldemocratie – geageerd voor algemeen kiesrecht.

Voor kiesrechtkwesties zie hoofdstuk B.1.3

Met de Coalitie wordt bedoeld de onder invloed van Abraham Kuyper gevormde samenwerking tussen de “Christelijke” politieke partijen Antirevolutionaire Partij, het Verbond van Rooms-Katholieke Kiesvereenigingen en de Christelijk Historische Unie. Samen vormen zij de rechtervleugel.

Met de Concentratie wordt bedoeld het wat lossere samenwerkingsverband van de door Kuyper als “paganisten” bestempelde politieke partijen: liberalen en de opkomende sociaal-democratie. De liberalen waren onderling weer verdeeld over de vraag in hoeverre de burgers kiesgerechtigd waren en in hoeverre de economie een ‘zaak van regering’ diende te zijn. Samen vormen zij de linkervleugel. In de jaren 1889-1901 domineerden de liberalen, maar na het optreden van de kabinetten-Kuyper en Heemskerk jr. kozen zij voor een sterker samenwerkingsverband in de verkiezingsstrijd. In 1913 werd zelfs de sociaal-democratie bij een regeringsformatie betrokken, war mislukte.