2.20.09.03 Inventaris van het archief van de Nederlands-Indische Vereniging voor de Afzet van Suiker (NIVAS), 1932-1958

De verwoesting van de Europese bietsuiker-produktiegebieden tijdens de Eerste Wereldoorlog leidde tot een enorme uitbreiding van de rietsuikerproduktie in de niet-oorlogvoerende landen. Onderlinge concurrentie en het wegvallen van afzetmarkten door de onbeperkte duikbootoorlog had na juni 1917 een desastreuse inzinking van de suikermarkt tot gevolg.

In deze situatie besloten de producenten in Nederland zich te verenigen in de Bond van Eigenaren van Nederlands Indische Suikerondernemingen (Beniso), terwijl in Indië de Java Suiker Vereniging (J.S.V.)werd opgericht, belast met de verkoop van suiker. De vereniging was gevestigd te Semarang en werd in Nederland vertegenwoordigd door een Adviserend Comité. De J.S.V. voldeed echter niet geheel aan de verwachtingen, omdat slechts 65% van de suikerproducenten bij haar was aangesloten en onder de leden de mening heerste, dat het bestuur door interne verdeeldheid niet in staat was gebleken om de finesses van de wereldsuikermarkt te doorgronden. Ook de toenemende invloed van het Adviserend Comité en het feit, dat nog altijd 1 1/2 miljoen van de in totaal 13 miljoen picols suiker van de oogst 1917 onverkocht waren geblven, leidde tot de gedachte onder de leden om vrijwillig de aanplant te beperken en te komen tot de vestiging van een nieuwe verkoopvereniging. De Indische regering stelde er prijs op, dat de hoofdzetel in Indië zou blijven, maar het belang, dat de nabijheid van de opdrachtgevers in Nederland de besluitvorming zou bevorderen, gaf toch de uiteindelijke doorslag.

Op 9 augustus 1918 werd de vereniging "Vereenigde Javasuiker-Producenten" (V.J.S.P.) opgericht, met Amsterdam als bestuurszetel. In Nederlands Indië fungeerde een Commissie van Vertegenwoordiging (C.v.V.), bijgestaan door een Commissie van Bijstand en Advies. Het aantal uit te brengen stemmen per lid, de zg. stembasis, in een door het bestuur bijeen te roepen Algemene Ledenvergadering, was gebaseerd op de hoeveelheid suiker, die elk lid in het afgelopen jaar had geproduceerd. De V.J.S.P. beschikte in verscheidene Aziatische landen over vertegenwoordigers, die haar op de hoogte hielden van de economische situatie, met name betreffende suiker. Belangrijk was de toetreding van de Handelsvereniging "Amsterdam" (H.V.A.), waardoor nu 80% van de ondernemingen was verenigd, echter, verschillende grote producenten traden niet toe. Hoewel de Indische regering druk uitoefende om de suikerproduktie te beperken, met als argument dat door de gestagneerde rijstinvoer uit Birma 25% van het suikerareaal in Indië moest worden gebruikt voor rijstproduktie, is aan dit verlangen door de suikerproducenten geen gevolg gegeven. Desondanks slaagde de V.J.S.P. als enige verkooporganisatie er toch in, om in korte tijd de prijsdaling tot staan te brengen en de oude voorraden van de hand te doen. De produktie kon na afloop van de Eerste Wereldoorlog gaandeweg zelfs weer worden uitgebreid als gevolg van de inkrimping van de bietsuikerproduktie in Europa, verbetering van rietsoorten en areaalvergroting. Dit leidde echter tot een catastrofale overproduktie, nog verergerd door de economische crisis van 1929.

In een reeks van internationale conferenties werd nu een regeling ontwikkeld om schade door verlies van de afzetmarkten gelijkelijk over de suikerexporterende naties te verdelen. Dit zg. Chadbourneplan (genoemd naar de Amerikaanse econoom Thomas L. Chadbourne, partner in het advokatenkantoor Stanehfield & Levy te New York), had tot doel de grote exportlanden gedurende vijf jaar hun produktie zo te laten verminderen, dat de surplusvoorraden in deze periode weggewerkt zouden worden. De exportproducenten zouden de gelegenheid krijgen zich aan de gewijzigde afzetsituatie aan te passen, waardoor een evenwicht tussen vraag en aanbod zou worden bereikt.

In concreto diende het streven gericht te zijn op, enerzijds zo snel mogelijk opruimen van voorraden, anderzijds een prijs bedingen, die de industrie niet te zeer zou schaden. Enkelen meenden, dat deze twee tegengestelde doelen binnen het beperkte raam van het Chadbourneplan bereikt konden worden, anderen waren echter de mening toegedaan dat dit alleen kon geschieden door instelling van een produktiemonopolie in handen van een als coöperatieve vereniging gedachte organisatie (zg. Covisp), of een gedwongen overkoepelende verkooporganisatie voor alle suiker.

Men was het er in ieder geval over eens, dat de Indische regering verder diende te gaan, dan de uitvaardiging van de op het Chadbourneplan geënte Suikeruitvoerordonnantie. Voor het bestuderen van deze materie binnen de V.J.S.P. werd een Reorganisatie Commissie ingesteld.

Het Gouvernement was tenslotte bereid het lidmaatschap van een nieuw op te richten verkooporganisatie dwingend voor te schrijven in de Verband-Suiker-Ordonnantie, mits de hoofdzetel werd gevestigd in Nederlands Indië. Soerabaja werd daarom plaats van vestiging van de in 1932 opgerichte Nederlands-Indische Vereeniging voor den Afzet van Suiker, (Nivas).

De organisatie bestond uit een Algemene Ledenvergadering, een Hoofdbestuur, een Dagelijks Bestuur en een Directorium, bestaande uit de voorzitter en eventueel twee mede-directeuren; de Indische regering werd vertegenwoordigd door een Regeringscommissaris met verstrekkende bevoegdheden. Evenals de V.J.S.P. had de Nivas vertegenwoordigers in Aziatische landen. De heren C.H. Prinsen Geerligs en P. Honig waren adviseurs van de V.J.S.P. cq. de Nivas, terwijl zij tegelijkertijd verbonden waren aan het proefstation voor de Javasuikerindustrie te Pasoeroean.

Een Raad van Toezicht en Advies in Nederland diende het bestuur in Indië van advies en kon zich met voorstellen tot haar wenden. Zij hield tevens toezicht op de werkzaamheden van het Verkoopkantoor in Nederland, dat onder leiding stond van een directeur. In theorie werd het lidmaatschap uitgeoefend door de suikerondernemingen in Nederlands Indië/Indonesië zelf, doch in de praktijk werd de vergadering beheerst door een conglomeraat van grote eigenaren van groepen cultuurondernemingen, waarvan de voornaamste waren: de Nederlandse Handel Maatschappij (N.H.M.), de Handelsvereni ging "Amsterdam" (H.V.A.) en de Koloniale Bank, allen gevestigd in Nederland.

Daar de feitelijke macht dus in Nederland zetelde, kwam ook de hoogste besluitvorming binnen de Nivas niet, zoals door de Indische regering was beoogd, in Nederlands Indië/Indonesië maar in Nederland tot stand.

Ondanks een verbetering van de wereldproduktie en de -consumptie van suiker sedert 1934 was de prijsverbetering niet zo hoog als men verwacht had. Als oorzaken kunnen genoemd worden de sterke concurrentie en het inkrimpen van de "vrije markt" door het alom treffen van beschermende overheidsmaatregelen. Deze omstandigheden leidden tot het sluiten van een Suikerconventie tussen 22 landen in 1937, waarbij de uitvoer van de exportlanden naar de "vrije markt" aan een maximum gebonden werd. De conventie werd voor vijf jaar afgesloten en moest een garantie zijn tegen vorming van te grote, onverkochte voorraden en dientengevolge daling der prijzen, Tijdens de Japanse bezetting van Indië lagen de aktiviteiten van de Nivas stil en werden door gelijksoortige Japanse instanties uitgevoerd.

Na de Tweede Wereldoorlog had men geruime tijd nodig om de aangetroffen suikervoorraden te inventariseren, waarvan eigendom of herkomst onbekend was, of betwist werd. Over deze zg. "Nieuwe Suikers" werd in 1948 tussen de leden van de Nivas een zg. "Pool-overeenkomst" gesloten. Hierbij verplichtten de deelnemers zich tot inbreng van hun (vermoedelijke) rechten op "Nieuwe Suikers" en van alle uitkeringen of vergoedingen in "Pool-verband", waarvan de uitvoering werd opgedragen aan de Nivas. Van 1947 af werd de funktie van de Nivas teruggebracht tot gemachtigde van de publiekrechtelijke Centrale Verkoop Organisatie (C.V.O.), ingesteld bij het besluit "Organisatie Ondernemingslandbouwprodukten Java, Madoera, Sumatra 1947". Deze organisatie was opgericht om de overheid regulerend te laten optreden bij de binnenlandse distributie en de export van landbouwprodukten. De feitelijke aktiviteiten van de vereniging beperkten zich tot

1. incassering en verantwoording der suikeropbrengsten en
2. verdeling van de opbrengsten onder de leden.

De monopoliepositie van de Nivas bij de verkoop van ondernemingssuiker ging verloren, waardoor haar bestaansreden, mede ook door de veranderde politieke situatie in Indonesië en de daarmee samenhangende verschuiving in economische macht, verviel. De aktiviteiten werden rond de jaarwisseling 1957 / 1958 gestaakt, maar de vereniging werd nooit formeel opgeheven.

De archieven werden in 1976 aan de Rijksarchiefdienst geschonken door de Algemene Bank Nederland als rechtsopvolgster van de N.H.M.

De rechtstitel is (nog) onbekend

Het archief is door schenking verworven.

Het archief kent geen beperkingen voor het raadplegen van stukken als gevolg van slechte materiële staat.

Openbare archiefstukken kunnen online worden aangevraagd en gereserveerd. U kunt dit ook via de terminals in de studiezaal van het Nationaal Archief doen. Om te kunnen reserveren dient u de volgende stappen te volgen:

1. Creëer een account of log in.
2. Selecteer in de archiefinventaris een archiefstuk.
3. Klik op ‘Reserveer’ en kies een tijdstip van inzage.

Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.

VOLLEDIG:
Nationaal Archief, Den Haag, Nederlands-Indische Vereniging voor den Afzet van Suiker, nummer toegang 2.20.09.03, inventarisnummer ...

VERKORT:
NL-HaNA, NIVAS, 2.20.09.03, inv.nr. ...

Inventarisnummers van dit archief zijn niet in kopievorm beschikbaar

Zie ook toegang 2.20.09.01, Java Suiker Vereniging, 1917-1920

Zie ook toegang 2.20.09.02, Vereniging Verenigde Java-Suiker Producenten, 1918-1938

Onder de vetgedrukte namen van de ondernemingen bevat de linkerkolom steeds de gegevens over de vergaderingen van de V.J.S.P., de rechterkolom over die van de Nivas.

Het getal waarmee elke kolom begint (gevolgd door een punt), correspondeert met het nummer in de verderop volgende tabel Lijst van vertegenwoordigers.

De met een + aangeduide vertegenwoordigers funktioneerden in Nederlands-Indië / Indonesië.

De getallen in de laatste kolom verwijzen naar de nummers van de ondernemingen/maatschappijen in de voorgaande tabel Lijst van ondernemingen.

De met een * gemarkeerde personen waren in de vergadering aanwezig uit hoofde van hun funktie.