2.16.50 Inventaris van de archieven van de NV Maatschappij ter Behartiging van de Nationale Scheepvaartbelangen (NV BENAS); Stichting ter Behartiging van de Nationale Scheepvaartbelangen (Stichting BENAS), 1932-1956

Als gevolg van de economische wereldcrisis in de jaren 1930-1931 waren vele Nederlandse rederijen van de grote vaart in betalingsmoeilijkheden gekomen. Sommige van hen moesten hun schepen aan het buitenland verkopen, waardoor de Nederlandse koopvaardijvloot als geheel zeer verzwakt raakte. De Nederlandse regering erkende het grote belang dat Nederland had bij een krachtige handelsvloot. Er moest Staatssteun komen on de rederijen voor ondergang te behoeden. In 1932 werd er een ambtelijke commissie ingesteld die tot taak had te onderzoeken in wat voor vorm die steunverlening moest worden gegoten. Deze commissie kwam tot de conclusie dat er een financieringsmaatschappij in de vorm van een N.V. opgericht moest worden. Door deze stichtingsvorm bleven de rederijen in particuliere handen en werd een eenzijdige regeringsinvloed vermeden. Met die doelstelling werd op 27 september 1932 de N.V. Maatschappij ter Behartiging van de Nationale Scheepvaartbelangen opgericht (N.V. Benas).

De eerste aandeelhouders waren: De Nederlandse staat en de rederij "Koninklijke Hollandse Lloyd".

Verder moesten alle rederijen die voor steun in aanmerking wensten te komen allereerst aandeelhouder worden van de N.V..

Het ministerie van Financiën had een rekening-courant geopend ten behoeve van de Benas. Indien de Benas geld nodig had moest ze daargemotiveerde voorstellen indienen. Werden deze ingewilligd dan stortte het ministerie het benodigde geld op haar rekening. De aanvankelijke vorm van steunverlening was het verstrekken van geldleningen onder hypothecair verband. Maar de bedrijfsresultaten bleven ondanks deze hulpverlening zeer ongunstig. Dat bracht de Benas ertoe om naast deze geldleningen credieten en voorschotten (gage-, oplegen nieuwbouwcredieten) te verstrekken.

Na de oorlog was er voor een zelfstandig Benas-beleid geen reden meer. De instelling van het Directoraat-Generaal voor de Scheepvaart stond een zelfstandige scheepvaartpolitiek niet toe. Ook door de oprichting van de Maatschappij tot Financiëring van het Nationaal Herstel n.v. (Herstelbank) waarin de financiëring met behulp van de overheid werd gecontroleerd bleek dat er geen plaats meer was voor de Benas in de huidige organisatievorm.

Wel was er de behoefte aan een deskundig lichaam op zeevaartgebied. Men is toen op 1-11-1947 overgegaan tot liquidatie van de N.V. Benas, waarna deze op 30-12-1947 werd omgezet in de Stichting Benas. De naam Benas werd behouden omdat deze volledig ingeburgerd was bij de rederijen.

De personeelssterkte van de N.V. bestond vanaf het begin uit een directeur, een secretaris en een medewerker. De directeur werd in de eerste vergadering van aandeelhouders gekozen. Dat werd de heer C.J.P. Zaalberg, oud Directeur-Generaal van de Arbeid van het ministerie van Economische zaken. Voor alle handelingen inzake geldleningen en credietverleningen aan rederijen had de directie machtiging nodig van de raad van commissarissen. Deze raad bestond uit vijf leden, waarvan er drie regeringscommissaris waren. De benoeming geschiedde telkens voor drie jaar. Verder waren er de aandeelhouders, deze kwamen minimaal één maal per jaar bij elkaar in de Algemene vergadering van aandeelhouders.

Het bestuur van de Stichting bestond uit ten minste zes en ten hoogste tien leden, waarvan ten minste drie en ten hoogste vijf leden geen ambtelijke functie bekleedden. Een van de niet ambtelijke leden was de directeur van de Herstelbank. De leden werden door de minister van Verkeer en Waterstaat benoemd. De leden van het bestuur hadden zitting voor de tijd van drie jaar. Voor de eerste maal werd als voorzitter benoemd mr. J.J. Oyevaar, Directeur-Generaal voor de Scheepvaart. Tot administrateur/secretaris van de Stichting werd benoemd mr. A.C.B. Helder, deze was werkzaam bij het Directoraat-Generaal voor de Scheepvaart als hoofd van het bureau Nationale zaken.

De archieven zijn in 1981 overgedragen aan het Centraal Semi-statisch archief van het ministerie van Verkeer en Waterstaat. Gelijktijdig is toen het werkarchief van de heer Helder overgedragen. De omvang van de overgedragen archieven was 4 meter. In het werkarchief bevond zich het grootste gedeelte van het archief van de N.V. en stukken betreffende de oprichting van de Stichting. Volgens het bestemmingsbeginsel zijn deze stukken teruggebracht naar het desbetreffende archief. Het restant van het werkarchief is achter het archief van de Stichting geplaatst. De heer A. Tjon fan Soe, medewerker van het Centraal Semi-statisch archief, heeft het werkarchief geordend en geschoond.

Overbrenging van een overheidsarchief

Het archief kent geen beperkingen voor het raadplegen van stukken als gevolg van slechte materiële staat.

Openbare archiefstukken kunnen online worden aangevraagd en gereserveerd. U kunt dit ook via de terminals in de studiezaal van het Nationaal Archief doen. Om te kunnen reserveren dient u de volgende stappen te volgen:

1. Creëer een account of log in.
2. Selecteer in de archiefinventaris een archiefstuk.
3. Klik op ‘Reserveer’ en kies een tijdstip van inzage.

Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.

VOLLEDIG:
Nationaal Archief, Den Haag, Maatschappij ter Behartiging van de Nationale Scheepvaartbelangen [N.V. BENAS], nummer toegang 2.16.50, inventarisnummer ...

VERKORT:
NL-HaNA, BENAS, 2.16.50, inv.nr. ...

Inventarisnummers van dit archief zijn niet in kopievorm beschikbaar

Zie voor verdere informatie het archief van het Directoraat-Generaal voor de Scheepvaart, periode 1959-1971, classificatienummer -33.07.57 zaakno. 2085 en 2985A en -33.07.353.72/.07.353.76 no 1158A.
NL-HaNA, Ministerie van Verkeer en Waterstaat: Directoraat-Generaal van Scheepvaart, 1960-1971, 2.16.87.03.