Installatie Opstand & Vrijheid: de rol van opstanden in de Nederlandse geschiedenis

Opstanden in perspectief 

Opstand & Vrijheid is een installatie over de rol van opstanden in de geschiedenis van Nederland en de voormalige koloniën. In het permanente onderdeel van Opstand & Vrijheid staat het verhaal over de Tachtigjarige Oorlog, een belangrijke opstand uit de geschiedenis van Nederland, centraal. Onder andere het Plakkaat van Verlatinge (1581) en de Unie van Utrecht (1579) zijn hier te bekijken. Daarnaast zijn documenten te zien over de opstand van slaafgemaakten in Berbice in 1763 en over de Bataafse Revolutie aan het einde van de 18e eeuw. Elk verhaal wordt in context gepresenteerd. Ook is er aandacht voor de invloed van deze opstanden voor het Nederland van vandaag de dag. In korte interviews geven drie experts, Nancy Jouwe, Joris Oddens en Judith Pollmann, hun visie op de betekenis van de gebeurtenissen.

Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) 

Naast documenten die belangrijke momenten in de geschiedenis van de Tachtigjarige Oorlog vormen, wil de nieuwe installatie ook andere aspecten van deze strijd laten zien. Want het beeld van de Tachtigjarige Oorlog als een eensgezinde strijd tegen de Spaanse koning Filips en voor vrijheid en onafhankelijkheid is inmiddels achterhaald. Zeker in de beginjaren van de opstand is de strijd veel meer een burgeroorlog, waarin de inwoners van de Nederlanden vaak lijnrecht tegenover elkaar staan. Ook is de uiteindelijke uitkomst van de jarenlange oorlog, een onafhankelijke republiek, niet vanaf het begin het doel dat de opstandelingen voor ogen hebben.

Opstand op de plantages in Berbice (1763)

In februari van het jaar 1763 komen slaafgemaakten in de Nederlandse kolonie Berbice, ten westen van Suriname, in opstand. De Afrikaan Kofi wordt de leider van de beweging. Al snel gaat hij in onderhandeling met Wolfert Simon van Hoogenheim, de gouverneur van Berbice. De correspondentie van Kofi met de Nederlandse bestuurder is bewaard gebleven in de collectie van het Nationaal Archief. Dat is uniek, omdat stemmen van slaafgemaakten meestal juist niet in archieven terecht zijn gekomen. 

Bataafse Revolutie (1795)

In de 18e eeuw groeit de onvrede onder een deel van de inwoners van de Republiek der Verenigde Nederlanden over de organisatie van het landsbestuur en de macht van de stadhouder. Zij noemen zichzelf patriotten en richten zich steeds meer tegen de positie van stadhouder Willem V. De patriotten krijgen hulp van het Franse leger en Willem V vlucht naar Engeland. Op 20 januari 1795 wordt de nieuwe Bataafse Republiek uitgeroepen. Vrijheid en gelijkheid zijn de basis voor de Staatsregeling die in 1798 tot stand komt; het is de eerste grondwet van Nederland. Maar wat betekenen deze woorden in de praktijk? Onder aanvoering van Johanna van Haren probeert een aantal vrouwen hun politieke rechten op te eisen.

De expositie Opstand & Vrijheid is tot stand gekomen in opdracht van de minister van OCW en is zeven dagen per week gratis te bezichtigen, zodra het Nationaal Archief weer geopend is.