Op 27 januari is het 75 jaar geleden dat het Rode Leger het concentratie- en vernietigingskamp Auschwitz-Birkenau bevrijdde.
Herdenking
De naam Auschwitz is symbolisch geworden voor de vernietigings- en concentratiekampen van de nazi’s. In 2005 stellen de Verenigde Naties 27 januari in als Internationale Herdenkingsdag van de Holocaust. Op deze dag wordt, naast de Holocaust, de bevrijding van Auschwitz wereldwijd herdacht. Al direct na de Tweede Wereldoorlog wordt stilgestaan bij de bevrijding van Auschwitz. Dat blijkt ook uit foto’s afkomstig uit het archief van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Op de beelden uit 1946/1947 is een herdenking van de verschrikkingen in Auschwitz te zien. Op en rond de verbrandingsovens liggen kransen met een Poolse vlag. Eromheen staan, tussen de resten van het verwoeste kamp, militairen en burgers. De gruwelijkheden nog vers in het geheugen.
Auschwitz 27 januari 1945
In de Tweede Wereldoorlog zijn ruim 1,3 miljoen mensen naar Auschwitz in Polen gedeporteerd waarvan er ongeveer 1,1 miljoen zijn vermoord. Het merendeel van de slachtoffers zijn Joden. Daarnaast komen ook duizenden Sinti en Roma, homoseksuelen, Jehova’s Getuigen, politieke en krijgsgevangenen in Auschwitz of andere kampen om het leven. Door vergassing, ziektes, honger en uitputting, mishandeling, medische experimenten of executie. Op 27 januari 1945 treffen de Russen nog ongeveer 7.500 gevangenen in Auschwitz aan, waaronder meer dan 400 kinderen. Bijna allemaal doodziek. De laatste achtergebleven bewakers, werden nog dezelfde dag door de Russische soldaten gedood.
Dodenmars
Eind 1944, als het Rode Leger Auschwitz nadert, beginnen de nazi’s met het uitwissen van sporen in Auschwitz. Ze vernietigen de kampadministratie, blazen gaskamers op en steken gebouwen in brand. Daarna begint de systematische opheffing van het kamp. Tien dagen voor de bevrijding van Auschwitz, op 17 januari, evacueren de Duitsers ruim 58.000 gevangenen. Wie er te slecht aan toe is, wordt achtergelaten in het kamp. Duizenden overleven deze dodenmars door de winterkou richting Westen niet. Wie niet meer verder kan of wil vluchten, wordt neergeschoten. Velen sterven onderweg door bevriezing of verhongering.
Kampcomplex
Auschwitz was niet één kamp maar bestond uit drie hoofdkampen rond de Poolse stad Oświęcim: Auschwitz I (Stammlager of basiskamp), Auschwitz II- Birkenau (Vernichtungslager of vernietigingskamp) en Auschwitz III-Monowitz (werkkamp vlakbij de IG Farben fabriek). Daarnaast telde Auschwitz nog een aantal subkampen. Auschwitz-Birkenau staat bekend als het grootste concentratie- en vernietigingskamp van nazi-Duitsland.
Nationaal Archief
2.15.43 Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid: Repatriëring, inv.nr. 589 (Foto's van een herdenkingsplechtigheid in het kamp Auschwitz, ca. 1946-1947)
