Een van de eerste besluiten die prins Willem Frederik neemt als hij terug is in Nederland, is het instellen van een grondwetscommissie. Een nieuwe grondwet is nodig, want de prins heeft op 2 december 1813 verklaard dat hij de hoogste macht over de noordelijke Nederlanden alleen aanneemt als er een grondwet is.
De voorzitter van de commissie is Gijsbert Karel van Hogendorp. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de tekst voor de nieuwe grondwet voor een groot deel is gebaseerd op zijn Schets voor een nieuwe grondwet uit 1812. Daarnaast wordt uitgebreid geciteerd uit oudere versies van grondwetten, zoals die van 1798 en van 1806.
1806 of 1812?
Van Hogendorp schrijft zijn Schets voor een nieuwe grondwet in 1812. Maar bovenaan de eerste pagina zet hij als datum 1806. In 1812 is Nederland namelijk onderdeel van Frankrijk en Van Hogendorp is bang dat een schets voor een Nederlandse grondwet hem in de problemen kan brengen. Daarom doet hij net alsof hij dit document al voor de komst van de Fransen had geschreven. In de linkerbovenhoek wordt later de echte datum toegevoegd.
Het voorstel van de grondwetscommissie wordt op 29 maart 1814 officieel goedgekeurd. De grondwet blijft iets meer dan een jaar van kracht.
Belangrijkste bepalingen
- Nederland heet voortaan het Soeverein Vorstendom der Verenigde Nederlanden.
- Prins Willem Frederik is de soevereine vorst (Nederland wordt pas in 1815 een koninkrijk). Zijn nakomelingen zullen deze positie erven.
- De grondwet centraliseert de macht in handen van de vorst. De Staten-Generaal, de provinciën en het volk hebben weinig tot geen macht.
- De Staten-Generaal bestaat uit één kamer en mag wetsvoorstellen goed- of afkeuren. Over koninklijke besluiten hebben zij echter niets te zeggen.
- Er is vrijheid van godsdienst. De rechterlijke macht is onafhankelijk en iedereen is gelijk voor de wet.
Onderstaande gegevens zijn nodig om de archiefstukken op te vragen in het Nationaal Archief. Gedigitaliseerde stukken kunnen in hoge kwaliteit gedownload worden.
Schets voor de grondwet (1812)
Inventaris van het archief van de familie van Hogendorp, (1633) 1766-1863
2.21.006.49, inventarisnummer 122c.
Nog niet digitaal beschikbaar.
De grondwet (1814)
Inventaris van de archieven van de Algemene Staatssecretarie en van het Kabinet des Konings, met de daarbij gedeponeerde archieven, 1813-1840.
2.02.01, inventarisnummer 6056A.
