Sinds kort zijn twee archieven over slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog voor een belangrijk deel digitaal beschikbaar op onze website. Het gaat om de cartotheek van het archief van de Commissie tot het doen van aangifte van overlijden van vermisten. Deze cartotheek geeft toegang tot de dossiers over vermiste personen, waaronder vooral veel Joodse slachtoffers. Het andere archief is het archief van de Gravendienst van het Rode Kruis, dat informatie bevat over gesneuvelde militairen.
Lot van Joodse personen
De Commissie tot het doen van aangifte van overlijden van vermisten werd in 1949 ingesteld. Deze commissie deed onderzoek naar het lot van voornamelijk Joodse personen, die na de Tweede Wereldoorlog niet waren teruggekeerd. Alleen als de commissie vaststelde dat een persoon met ‘aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid’ was overleden, kon een overlijdensakte worden opgemaakt. Dit was belangrijk voor mogelijke nabestaanden. Zij hadden bijvoorbeeld alleen dán recht op een erfenis of een nabestaandenpensioen.
Toegankelijker
Nu de cartotheek (kaartenbak) van de Commissie gescand is, zijn de vermiste personendossiers toegankelijker geworden. De kaartjes uit de kaartenbak, die toegang geven op de dossiers, zijn alfabetisch geordend op achternaam. U kunt online bekijken of er een kaartje is van de persoon die u zoekt. Op het kaartje staat rechtsboven een dossiernummer. De dossiers zelf vindt u in de inventarisnummers (rode nummers) 1 tot en met 613. Deze dossiers zijn nog niet gescand. U kunt wel scans bestellen of het dossier komen bekijken in de studiezaal van het Nationaal Archief.
Begraafplaatsen gesneuvelden
Het tweede archief dat nu online te bekijken is, is het archief van de Gravendienst van het Nederlandse Rode Kruis. De Gravendienst registreerde tijdens en na de Tweede Wereldoorlog de begraafplaatsen van gesneuvelde Nederlandse én niet-Nederlandse militairen. Op deze manier wilde de dienst ervoor zorgen dat al deze gesneuvelden later teruggevonden en geïdentificeerd konden worden. De dienst verzamelde veel gegevens, onder andere via burgemeesters. Zij kregen het verzoek om de begraafplaatsen van de gesneuvelden in hun gemeente door te geven. Daarnaast verzamelde de Gravendienst ook gegevens over bemanningsleden van neergestorte, geallieerde vliegtuigen.
Brandende resten van een vliegtuig
Zo vinden we in het archief van de Gravendienst een proces-verbaal over een vliegtuig van de RAAF (Royal Australian Air Force), dat op 30 maart 1943 werd neergehaald bij Eibergen. In het verslag lezen we: ‘omstreeks 4.45 uur, zag en hoorde ik […] dat er in het luchtruim boven Beltrum een vliegtuig werd aangeschoten en neerstortte in de richting van den Rijksweg te Voor-Beltrum. Ik heb mij onmiddellijk naar die plaats begeven, alwaar ik zag dat de brandende resten van een vliegtuig lagen verspreid op den Schuurmansweg. […] Bij verder onderzoek bleek dat een zestal lijken in de nabijheid lagen verspreid.’
‘Dragged out of the machine’
Eén van de inzittenden van het vliegtuig blijkt de crash overleefd te hebben. Het gaat om de Australiër Francis James Falkenmire. Hij wordt aangehouden door de Nederlandse politie en overgeleverd aan de Duitsers. Uiteindelijk komt hij terecht in een Pools krijgsgevangenkamp voor geallieerd luchtmachtpersoneel. Hij verklaarde na de oorlog (te vinden op de website van het Australische Aviation Heritage Museum): ‘[…]I heard canon fire hit us along the floor of the fuselage. […] I heard nothing from the Captain whom I fear must have been killed immediately. […] I put on my parachute and then was thrown to the roof; my reaction was to pull the ripcord. This dragged me out of the machine.’ Op 3 april 1943 werden zijn gesneuvelde mede-bemanningsleden begraven in Lichtenvoorde.
Zelf onderzoek doen?
De cartotheek die toegang geeft tot de vermiste personendossiers vindt u in het archief van de Commissie tot het doen van aangifte van overlijden van vermisten (archiefnummer 2.09.34.02, inventarisnummers 614-744)
Het proces-verbaal over het neergestorte vliegtuig vindt u in inventarisnummer 781 uit het archief van de Gravendienst van het Rode Kruis (archiefnummer 2.19.316, inventarisnummer 781)
Informatie over de begraafplaats van de omgekomen bemanningsleden vindt u in inventarisnummer 786 uit het archief van de Gravendienst van het Rode Kruis (archiefnummer 2.19.316, inventarisnummer 786)
De verklaring van Falkenmire kunt u nalezen u op de website van het Aviation Heritage Museum
