Op 1 juli 1863 werd de slavernij officieel afgeschaft in de overzeese gebiedsdelen van Nederland. De registratie van vrijgelaten slaafgemaakten en hun voormalige eigenaren is voor Sint Eustatius terug te vinden in twee soorten bronnen:
- Borderellen. Dit zijn formulieren uit 1862 waarmee slaveneigenaren een vergoeding konden aanvragen bij de Nederlandse overheid voor iedere slaafgemaakte in hun bezit.
- Emancipatieregister. Dit is een overzicht met de voor- en achternamen van alle vrijgelaten slaafgemaakten uit 1863. Het vrijlaten van de slaafgemaakten wordt ook emancipatie genoemd, vandaar de naam emancipatieregister.
De borderellen en het emancipatieregister vullen elkaar aan. De borderellen geven veel informatie over de slaafgemaakten en de slaveneigenaren. Het emancipatieregister bevat informatie over de achternamen die voormalig slaafgemaakten in 1863 kregen en hun familierelaties. Al deze informatie is verwerkt in de index Sint Eustatius: borderellen en het emancipatieregister, 1862-1863. Hierin kunt u zoeken op naam van een slaafgemaakte. Ook kunt u scans van de borderellen en het emancipatieregister bekijken.
Let op! Koloniale archiefstukken, zoals de borderellen, kunnen termen bevatten die we nu als bijzonder kwetsend beschouwen. Het Nationaal Archief is de bewaarplaats van archieven. Wij kunnen én mogen de teksten van de archiefstukken niet aanpassen, omdat dat de historische werkelijkheid aantast. Wel willen wij u hiervoor waarschuwen. Bekijk voor meer informatie de themapagina Kwetsend taalgebruik en terminologie.
Via onderstaande zoekbalk kunt u op persoonsnaam zoeken in de borderellen en het emancipatieregister van Sint Eustatius.
Zoeken in de index
Zoektips
- Slaafgemaakten hadden alleen een voornaam. Pas bij hun vrijlating (emancipatie) kregen ze een achternaam. Omdat de familiestructuur werd bijgehouden via de vrouwelijke lijn, zijn verwantschappen te herleiden via de naam van de moeder.
- Let op spellingsvarianten: een ij wordt bijvoorbeeld vaak als een y gespeld; een c als een k; en een ph als een f. Probeer daarom een andere spelling als een zoekopdracht niets oplevert.
- U kunt gebruik maken van 'wildcards': met een ? vervangt u één willekeurige letter, met een * geen of meerdere willekeurige letters.
- Let er op dat er soms een nummer of kenmerk aan een naam werd toegevoegd om meerdere mensen met dezelfde naam uit elkaar te houden.
Hoe kunt u de resultaten bekijken?
Nadat u een zoekopdracht heeft gegeven verschijnt er een scherm met zoekresultaten. U kunt klikken op een van de resultaten. Er verschijnt dan een detailscherm met gegevens van de opgegeven persoon. Komt de persoon voor in een borderel, dan ziet u een scan van die borderel. Komt de persoon ook voor in het emancipatieregister, dan kunt u klikken op de link die gegeven wordt bij het indexveld Verwijzing emancipatieregister. U krijgt vervolgens de scan uit het emancipatieregister te zien.
De index bevat informatie uit de borderellen en het emancipatieregister van Sint Eustatius over slaafgemaakten. U vindt onder meer de volgende informatie: (slaven)naam, geslacht, geboortejaar, moedersnaam, geloofsovertuiging, beroep en (voormalige) eigenaar. Er is zo veel mogelijk geprobeerd om gegevens van dezelfde persoon uit de borderellen en het emancipatieregister samen te voegen. Van de 1201 personen uit de index komen er 1106 zowel in de borderellen als in het emancipatieregister voor. Van 95 personen is slechts één registratie bekend; ruim 40 personen in de borderellen en ruim 50 personen in het emancipatieregister. Verder worden in index links gegeven naar de scans waar de persoon vermeld staat. Komt de persoon voor in een borderel, dan is een scan van die borderel te zien in de beschrijving (indexrecord).
Informatie uit de borderel
De volgende informatie over slaafgemaakten is te vinden in de borderellen: voornaam, geslacht, geboortejaar, beroep en geloofsovertuiging. In de borderellen staan de slaafgemaakten alleen met hun voornaam geregistreerd, omdat zij geen achternaam mochten hebben. Verder staat de naam van de eigenaar vermeld, de woonplaats, het aantal slaafgemaakten dat de eigenaar bezat en de vergoeding die de eigenaar ontving. Ook wordt aangegeven of de eigenaar aanwezig was bij de controle van de borderel of, als de eigenaar afwezig was, wie hem of haar vertegenwoordigde.
Informatie uit het emancipatieregister
Bij de afschaffing van de slavernij in 1863 kregen de vrijgelaten slaafgemaakten voor het eerst een achternaam. In het emancipatieregister vindt u de voornaam, achternaam, moedersnaam en het geboortejaar van de mensen die vrijkwamen. In enkele gevallen staat er ook extra informatie bij, bijvoorbeeld over huwelijken of erkenningen van na 1863.
| Indexveld | Toelichting |
|---|---|
|
Naam in slavernij |
De naam van de slaafgemaakte zoals die vermeld staat in de borderel ('slavennaam'). Er staat alleen een voornaam (of voornamen), omdat slaafgemaakten geen achternaam mochten hebben. Soms was iemand bekend onder een andere naam. In dat geval werd deze naam er tussen haakjes bijgeschreven. |
|
Voornaam en achternaam bij emancipatie |
In het emancipatieregister staan de voor- en achternaam die vrijgelaten slaafgemaakten kregen bij de afschaffing van de slavernij op 1 juli 1863. Als mensen onder een andere naam bekend stonden, staat deze naam er tussen haakjes bijgeschreven. In de index is deze naam terug te vinden in het indexveld Opmerkingen, voorafgaand door het woord ‘Alias’. |
| Moedersnaam bij emancipatie |
De naam van de moeder van de vrijgelatene is in het emancipatieregister standaard genoteerd. Als de moeder van de vrijgelatene was overleden, staat in het indexveld Opmerkingen: ‘Mother died’. Bij de oudere vrijgelatenen was de moeder vaak onbekend. |
| Geslacht | Het geslacht geeft aan of een vrijgelatene mannelijk of vrouwelijk was. |
| Geboortejaar |
In de borderellen en in het emancipatieregister staat regelmatig het geboortejaar van de vrijgelatene. Soms staat in het emancipatieregister zelfs de volledige geboortedatum. In veel gevallen staat in het emancipatieregister niet het geboortejaar, maar de leeftijd van de vrijgelatene. |
| Vakgebied |
Het beroep van de slaafgemaakte, dat vermeld staat in de borderel. Sommige beroepen zijn vertaald van het Nederlands naar het Engels. Engels was (en is) de voertaal op Sint Eustatius. |
| Geloofsovertuiging |
De meest voorkomende geloofsovertuigingen van slaafgemaakten in de borderellen zijn: katholiek, protestant, methodist, of Wesleyan methodist. |
| Opmerkingen borderel |
Aanvullende opmerkingen in de borderellen over de slaafgemaakte, zoals verblijfplaats, manumissie, overlijden of het lijden aan ziekten als elephantiasis en lepra. |
| Opmerkingen emancipatieregister |
Aanvullende opmerkingen in het emancipiatieregister over de slaafgemaakte, zoals de alias (andere naam waaronder de persoon bekend was), geboorten, familiebanden, sterfgevallen, huwelijken, eigendomsverhoudingen, erkenningen en verblijfplaatsen. Ook staan hier interne verwijzingen binnen het emancipatieregister naar andere familieleden. |
| Status |
Slaafgemaakten konden in privébezit zijn of ze konden tewerkgesteld zijn op een plantage. Dit veld geeft dat onderscheid aan. Als slaafgemaakten op een plantage werkten, werd in de borderel de naam van de plantage genoteerd. |
| Eigenaar |
De naam, het geslacht en, indien bekend, het beroep van de genoemde eigena(a)r(en), zoals vermeld in de borderel. Als er meerdere eigenaren waren, staan deze achter elkaar genoteerd, gescheiden door een puntkomma (;). |
| Woonplaats eigena(a)ren |
De woonplaats van de in de borderel genoemde eigena(a)r(en. |
|
Vertegenwoordiger eigena(a)r(en) bij controle |
De naam van de wettelijke vertegenwoordiger van de eigenaar, zoals vermeld in de borderel. Eigenaren konden een gemachtigde aanwijzen, als ze zelf niet aanwezig konden zijn bij de controle van de gegevens uit de borderellen. Als er geen gemachtigde werd gevonden, kon de Weeskamer tekenen. |
| Verwijzing borderel |
Een verwijzing en link naar de vindplaats (archiefnummer en inventarisnummer) van de borderel in het Nationaal Archief in Den Haag, Nederland. |
| Verwijzing emancipatieregister |
Een verwijzing en link naar de vindplaats van het emancipatieregister. |
De originele borderellen van Sint Eustatius zijn te vinden het archief van de Algemene Rekenkamer 1814-1919: Comptabel Beheer (archiefnummer 2.02.09.08, inventarisnummer 247). Dit archief bevindt zich in het Nationaal Archief in Den Haag.
Het originele emancipatieregister van Sint Eustatius bevindt zich in het archief van de burgerlijk stand in Oranjestad op Sint Eustatius. Op de website van het Nationaal Archief zijn scans van het emancipatieregister te vinden in de NadereToegangen Inventaris voor de bestanden in het e-Depot.
De index Sint Eustatius: Borderellen en het emancipatieregister, 1862-1863 bevat gegevens uit alle borderellen (1862) en uit het emancipatieregister (1863) van Sint Eustatius. Helaas is het overzicht niet volledig. Het kan voorkomen dat een persoon wel vermeld staat in een borderel, maar niet in het emancipatieregister, of andersom.
De borderellen zijn volledig overgeleverd. Slaveneigenaren deden hun uiterste best om iedere slaafgemaakte te registreren, om op deze manier zoveel mogelijk compensatie te krijgen van de Nederlandse overheid. Toch hoeven niet alle mensen die in 1862 op Sint Eustatius in slavernij leefden ingeschreven te zijn. Het is mogelijk dat iemand vluchtte of kwam te overlijden kort voor de registratie van de borderellen. Vermoedelijk ging het om enkele tientallen personen.
Het emancipatieregister is compleet, maar hier en daar onleesbaar beschadigd. Tussen de registratie in de borderellen (in 1862) en het opstellen van het emancipatieregister (een jaar later) kunnen slaafgemaakten eveneens zijn gevlucht of overleden. Daarom is het mogelijk dat personen wel in de borderellen staan, maar niet in het emancipatieregister. Daarnaast kunnen slaafgemaakte personen hun naam hebben veranderd bij de emancipatie en gebruikten ze alleen nog maar die nieuwe naam bij hun registratie in het emancipatieregister. Dit laatste maakt het koppelen van de twee bronnen voor die specifieke personen erg lastig. Vermoedelijk gaat het ook hier om enkele tientallen personen.
Borderellen
De borderellen zijn vooral het product van de slaveneigenaren, die alle mensen in hun bezit wilden registreren. Een Commissie van Verificatie, waaronder een arts, verifieerden de borderellen, door de aanwezigheid en de gezondheid van de slaafgemaakten te controleren. De commissie was ingesteld op grond van de Emancipatiewet van 1862.
Van Sint Eustatius zijn 66 borderellen overgeleverd, met 416 folio's (pagina's). In totaal bevatten deze borderellen 1201 slaafgemaakten. Elke borderel bestaat uit drie onderdelen:
- Een rekening van de vergoeding voor het goedgekeurde aantal slaafgemaakten. Voor iedere slaafgemaakte kreeg een (voormalig) slaveneigenaar tweehonderd gulden.
- Een lijst met slaafgemaakten die de slaveneigenaar indiende om een vergoeding te claimen met daarop enkele gegevens, zoals (voor)naam, geslacht, geschatte leeftijd, beroep en andere bijzonderheden.
- Bijlagen of clausules behorend bij de genoemde slaafgemaakten, zoals een overlijdensakte van de vorige eigenaar, diens testament en erfstelling.
Emancipatieregister
Het emancipatieregister van Sint Eustatius bevat gegevens over vrijgelaten slaafgemaakten en hun familie. Het register dat officieel 'Het register van inschrijving der vrij te makene slaven' heette, werd vlak voor 1 juli 1863 aangelegd. Het omvat 52 pagina's en telt 1161 voormalig slaafgemaakten. De voormalige slaafgemaakten moesten zich inschrijven voor emancipatie bij de gouvernementssecretarie in Oranjestad. De informatie in het emancipatieregister werd waarschijnlijk door de slaafgemaakten zelf verstrekt. Het is helaas onbekend hoe en van wie zij tijdens de emancipatie hun achternaam kregen. Soms werd ook de voornaam veranderd, meestal in de doopnaam. Ondanks de slechte materiële staat van het emancipatieregister is het goed leesbaar.
Licentie
De index Sint Eustatius: borderellen en het emancipatieregister, 1862-1863 is door de Stichting Historische Database Suriname en de Cariben (HDSC) beschikbaar gesteld onder de CC-BY-SA 3.0 NL licentie (Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland).
Colofon
De index Sint Eustatius: borderellen en het emancipatieregister, 1862-1863 is het resultaat van een samenwerking tussen Nadine Busby-De Graf (Census Office, Oranjestad), Johan van Langen (Nationaal Archief), Coen van Galen (Radboud Universiteit Nijmegen, namens de Stichting HDSC), Madeleine Driesens (Rijksdienst voor identiteitsgegevens) en John Stienen (Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties).
De index is gebaseerd op transcripties die Wouter Raaijmakers van de Radboud Universiteit heeft gemaakt van de borderellen en het emancipatieregister van Sint Eustatius. De uiteindelijke database is samengesteld door Wouter Raaijmakers en Coen van Galen van de Radboud Universiteit.
Het project is mogelijk gemaakt met steun van de Radboud Universiteit, de Radboud Groep voor Historische Demografie en Familiegeschiedenis, de Stichting Historische Database Suriname en de Cariben (HDSC) en het Platform Digitale Infrastructuur Social Sciences Humanities (PDI-SSH).
