Sinds kort is in de installatie Opstand & Vrijheid in het Nationaal Archief het nieuwe thema ‘Baas in eigen buik’ te zien. Aan de hand van foto's, archiefstukken en een interview met activiste Devika Partiman wordt de geschiedenis van de abortuswetgeving in Nederland verteld.
Dolle Mina
Eind jaren zestig barst in Nederland de maatschappelijke discussie over abortus los. Het debat over abortus wordt dan nog voornamelijk gevoerd door mannelijke artsen en politici. Actiegroep Dolle Mina accepteert niet langer dat vrouwen hier volledig buiten worden gehouden. Met spraakmakende acties eisen ze een rol voor vrouwen in dit debat op.
Abortus nog steeds in Wetboek van Strafrecht
In 1979 komt een nieuw wetsvoorstel tot stand: de Wet afbreking zwangerschap. Deze nieuwe wet maakt abortus in principe legaal, al blijft het in het Wetboek van Strafrecht staan. Bovendien hebben vrouwen nog altijd toestemming van een arts nodig en geldt er voor hen een verplichting van vijf dagen bedenktijd. Het zal nog ruim veertig jaar duren tot de Tweede Kamer in februari 2022 een wetsvoorstel aanneemt dat deze bedenktijd afschaft.
De discussie over het schrappen van abortus uit het Wetboek van Strafrecht loopt op dit moment nog steeds. Vanaf mei 2022 wordt gewerkt aan een nieuw wetsvoorstel.
Opstanden in perspectief
Opstand & vrijheid bestaat uit drie onderdelen, waarin het verhaal van een opstand in context wordt gepresenteerd. Ook is er aandacht voor de invloed van deze opstanden voor het Nederland van vandaag de dag. In korte interviews geven drie experts, Nancy Jouwe, Devika Partiman en Judith Pollmann, hun visie op de betekenis van de gebeurtenissen.
In het permanente onderdeel van de installatie staat het verhaal over de Tachtigjarige Oorlog, een belangrijke opstand uit de geschiedenis van Nederland, centraal. Onder andere het Plakkaat van Verlatinge (1581) en de Unie van Utrecht (1579) zijn hier permanent te zien. In de twee tijdelijke onderdelen toont het Nationaal Archief de geschiedenis van de opstand van slaafgemaakten in Berbice in 1763 en die van de geschiedenis van de abortuswetgeving in Nederland.
Tachtigjarige Oorlog (1568-1648)
Naast documenten die belangrijke momenten in de geschiedenis van de Tachtigjarige Oorlog vormen, wil de installatie ook andere aspecten van deze strijd laten zien. Want het beeld van de Tachtigjarige Oorlog als een eensgezinde strijd tegen de Spaanse koning Filips en voor vrijheid en onafhankelijkheid is inmiddels achterhaald. Zeker in de beginjaren van de opstand is de strijd veel meer een burgeroorlog, waarin de inwoners van de Nederlanden vaak lijnrecht tegenover elkaar staan. Ook is de uiteindelijke uitkomst van de jarenlange oorlog, een onafhankelijke republiek, niet vanaf het begin het doel dat de opstandelingen voor ogen hebben.
Opstand op de plantages in Berbice (1763)
In februari van het jaar 1763 komen slaafgemaakten in de Nederlandse kolonie Berbice, ten westen van Suriname, in opstand. De Afrikaan Kofi wordt de leider van de beweging. Al snel gaat hij in onderhandeling met Wolfert Simon van Hoogenheim, de gouverneur van Berbice. De correspondentie van Kofi met de Nederlandse bestuurder is bewaard gebleven in de collectie van het Nationaal Archief. Dat is uniek, omdat stemmen van slaafgemaakten meestal juist niet in archieven terecht zijn gekomen.
De installatie Opstand & Vrijheid is tot stand gekomen in opdracht van de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en is zeven dagen per week gratis in het Nationaal Archief te bekijken.
