Elk jaar viert het Nationaal Archief Openbaarheidsdag. Dit keer op 4 januari 2022. Met het nieuwe kalenderjaar worden talrijke archiefstukken openbaar, die tot dan toe gesloten of alleen onder voorwaarden in te zien waren. Nieuwe verhalen krijgen daarmee de ruimte om te worden verteld; soms nadat de stukken erover 75 jaar ongezien waren. Voor het Nationaal Archief, voorstander van open overheidsinformatie, is Openbaarheidsdag elk jaar een feest voor de democratie.
In het Nationaal Archief ligt bijna duizend jaar geschiedenis opgeslagen. De collectie bestaat uit 142 kilometer aan papieren archieven, 15 miljoen foto’s, 300.000 kaarten en 1,2 petabyte aan digitale bestanden. Elk jaar ontvangen wij tienduizenden bezoekers in onze studiezaal en tentoonstellingen.
Wat wordt in 2022 openbaar?
Net als elk jaar worden er ministerraadnotulen openbaar, dit keer van het jaar 1996, toen Wim Kok premier was van het kabinet Paars I. In de ministerraadnotulen valt te lezen over de nasleep van de val van Srebrenica, de ondergang van de Nederlandse vliegtuigbouwer Fokker en de nasleep van de zogenaamde IRT-affaire. In de notulen is ook te lezen dat het even wennen is voor iedereen dat er niet meer mag worden gerookt in de Trêveszaal.
Ook worden er stukken over de Tweede Wereldoorlog openbaar. Bijvoorbeeld uit het archief van Bureau Inlichtingen, dat tijdens de oorlog spionnen in dienst had, die met gevaar voor eigen leven de grens tussen al bevrijd en nog bezet Nederland oversteken om strategische informatie door te geven. Zoals Wouter Hamel, maar ook Riet van Grunsven. Zij was zo attent om een bosje krokussen uit bezet gebied mee te nemen voor koningin Wilhelmina.
Verder komen er stukken vrij over Joodse weeskinderen, getuigenverslagen van vrouwen die tijdens de Japanse bezetting als ‘troostmeisjes’ moesten dienen, maar ook over misdragingen van het Nederlandse leger in Pesing tijdens de dekolonisatie-oorlog in het voormalig Nederlands-Indië.
De totale lijst met vrijgevallen archiefstukken is lang. Daarom hebben we een voorselectie gemaakt van onderwerpen die mogelijk nieuwswaarde zouden kunnen hebben. Download Selectie onderwerpen Openbaarheidsdag 2022 (pdf). De totale lijst met vrijkomende archieven is ook beschikbaar (ca. 1.100 pagina’s). Download de volledige lijst (pdf). De lijst openbaar 2022 is ook beschikbaar in xml formaat (let op: inladen in browser duurt lang).
Programma:
09.30 uur - Ontvangst met koffie/thee Nationaal Archief
09.50 uur - Woord van welkom door Afelonne Doek, algemene rijksarchivaris
10.00 uur - Studiezaal open
Om het grote aantal aanvragen voor iedereen klaar te kunnen leggen, hebben we een aanmeldformulier gemaakt. Tot maandag 27 december 12.00 uur kunt u via het aanmeldformulier doorgeven welke archiefstukken/inventarisnummers u op dinsdag 4 januari wilt inzien.
Voor verdere informatie kunt u contact opnemen met: Martine Bartels, martine.bartels@nationaalarchief.nl, 06-15958182 of Anne-Marieke Samson 06-11782644
Open, tenzij
Ministeries en andere overheidsinstellingen dragen na twintig jaar hun archieven over aan een archiefinstelling. Het Nationaal Archief hanteert daarbij het motto ‘Open, tenzij’. Dat betekent dat het grootste deel van de archieven direct kan worden ingezien en gebruikt door iedereen. Maar soms wordt de openbaarheid van documenten nog enige jaren beperkt, bijvoorbeeld vanwege de bescherming van de privacy van nog levende personen of vanwege het landsbelang. Een openbaarheidsbeperking mag maximaal 75 jaar duren, maar meestal wordt een kortere termijn gekozen. De termijn wordt altijd vastgesteld bij de overbrenging van het archiefmateriaal naar het Nationaal Archief. Een openbaarheidsbeperking vervalt op de eerste januari na het verstrijken van die termijn. Die dag noemen we Openbaarheidsdag.
Het motto ‘Open, tenzij’ kan ertoe leiden dat er documenten openbaar worden, waarin informatie te vinden is over nog levende personen. Het Nationaal Archief vraagt zijn studiezaalbezoekers om verantwoord om te gaan met die informatie. Het is namelijk niet toegestaan om persoonsgegevens van nog levende personen te verspreiden. Dat is vastgelegd in de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). Meer informatie hierover vindt u op onze website.
Corona-richtlijnen
In verband met corona verzoeken we per medium slechts met één persoon te komen. Er zit een maximum aan het aantal journalisten dat wij kunnen ontvangen in de studiezaal. Wij verzoeken u tijdens het bezoek aan het Nationaal Archief een mondkapje te dragen. Wegens corona is het slechts beperkt mogelijk om filmopnames te maken in het depot. Indien de omstandigheden rondom het coronabeleid in de loop van de tijd veranderen, zullen we u informeren over een mogelijk aangepaste vorm van Openbaarheidsdag.
