Met de Japanse capitulatie op 15 augustus 1945 komt een einde aan de gevangenschap van duizenden vrouwen, kinderen en mannen in Japanse interneringskampen. In het oorlogsarchief van het Nederlandse Rode Kruis, dat het Nationaal Archief bewaart, ligt een bijzonder kookschrift, vermoedelijk afkomstig uit een van de interneringskampen.
Van pisang tot poffertjes
Pangsit goreng, gado gado, pisangdrank en katjangsaus. Maar ook roomijs, gevulde tomaten en gebakken kip. Het schrift bevat meer dan driehonderd recepten. Daartussen zitten typisch Indische gerechten als goelei kodja (‘speciaal Indisch vleeschgerecht’), kepitingsoep (krabsoep) en dadar boemboe tegal (‘echt Javaansche struif’). Er zijn tal van gerechten met pisang, klapper en katjang (banaan, kokosnoot en pinda). Zo kunnen we een driegangenmenu samenstellen met pisangsalade, pisangmoes, pisangdrank, pisangtaart, pisangmeringues, pisangbluf en pisangsurprises.
Het boekje bevat naast Indische, minstens zoveel Europese, Afrikaanse en Amerikaanse recepten. Voor de liefhebber is er bijvoorbeeld poulet à la Soudanaise en Amerikaanse vleeschpastei. Europa is vertegenwoordigd met onder meer Hongaarse worst, Boheemse gekookte karper, sardinenschotel en Franse ragout van kikkerbilletjes. Voor wie heimwee heeft naar Nederland zijn er recepten van flensjes, spekpannenkoeken en Groningse poffert.
Onbekende auteurs
Het is niet duidelijk wie dit kookschrift maakte of hoe het in de collectie is terechtgekomen. Een naam, locatie of datum ontbreekt. We weten dan ook niet of de eigenares van het kookschrift de oorlog heeft overleefd. Door de verschillende handschriften en verschillende soorten materiaal, van gelinieerde velletjes tot papier met voorgedrukte palmbomen, lijkt het erop dat verschillende vrouwen de recepten (uit hun hoofd) hebben opgeschreven. In de kampen zijn de ingrediënten helemaal niet te krijgen. Er is weinig te eten, de rantsoenen zijn karig en eenzijdig, de kampbewoners lijden honger. De recepten zijn toen dan ook niet gemaakt. Het valt te hopen dat de auteur(s) van het kookschrift na de oorlog hun leven lang klapperkoekjes hebben kunnen maken.
Dromen van overvloed
Het kookschrift uit het oorlogsarchief van het Rode Kruis is niet het enige receptenschrift dat bewaard is gebleven. Na de oorlog duiken er meer op. De gedachte is dat met het verzamelen en uitwisselen van recepten de kampbewoners even kunnen ontsnappen aan de grauwe, vaak gruwelijke werkelijkheid van het dagelijkse kampleven. Het maken van een kookschrift heeft veel weg van het dromen over een wereld van overvloed die de kampbewoners ooit kenden en hoopten dat die weer terug zou keren.
Nationaal Archief
Het receptenschrift is gedigitaliseerd zodat iedereen de recepten kan bekijken en eventueel uitproberen:
2.19.286, Nederlandse Rode Kruis-Informatiebureau, afdeling A en gedeponeerde archieven Nederlands-Indië, kookschrift inv.nr. 131
