Voor de handel, met name die in specerijen, waarin de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) graag een monopolie wil, is vaste ontmoetingsplaats een vereiste.
Jan Pieterszoon Coen maakt in 1618 van het bestaande VOC-pakhuis bij Jayakarta een fort. Na een aanval door de plaatselijke vorst verwoest Coen het oorspronkelijke Jayakarta en bouwt er een havenstad met fort, Batavia.
De forten, ook hun hedendaagse resten en ruïnes, geven nog steeds een indruk hoe de VOC de bevolking van omliggende gebieden wil imponeren. Op kaarten is te zien hoe de forten baaien en kusten in de buurt van belangrijke havens en handelsplaatsen beheersen. Om al die forten te bemannen zijn duizenden Europese en Aziatische soldaten nodig. Het laat duidelijk zien dat de VOC meer was dan alleen een handelscompagnie.
Vanuit Batavia bestuurt de gouverneur-generaal samen met de Raad van Indië het alsmaar groeiende handelsgebied in Azië.
De afbeelding is gemaakt rond 1655 door Johannes Vingboons. Op de achtergrond is het kasteel van Batavia te zien. Het kasteel is het hoofdkwartier van de VOC en dient vooral ter bescherming tegen (gewelddadige) verzetsacties van de inheemse bevolking. Binnen de veilige muren liggen kantoren, werkplaatsen, pakhuizen en er is zelfs een gevangenis. In 1650 wonen er wel 1.200 man: VOC-dienaren, een deel van de legermacht en natuurlijk de gouverneur-generaal zelf.
Coen laat Jayakarta verwoesten en bouwt op de plaats van de verwoeste stad een havenstad naar Hollands model. Als het aan Coen had gelegen, zou de nieuwe VOC-hoofdstad Nieuw-Hoorn heten, naar zijn geboortestad. In een resolutie beslissen de Heren Zeventien anders: ze noemen de stad Batavia.
Batavia ontwikkelde zich tot de belangrijkste stapelmarkt in Zuid-Oost Azië.
Deze naam zal bestaan tot aan de Indonesische onafhankelijkheid in 1949. Tegenwoordig heet de hoofdstad van Indonesië Jakarta.
Hertaling van het besluit om de stad Batavia te noemen (laatste alinea)
Aangezien bij missive van de gouverneur-generaal van de 11 mei 1620 mede werd aangeroerd dat de naam van het kasteel en de stad in het rijk van Jacatra gebouwd, nog ter beslissing van de Algemene Compagnie in deze Verenigde Nederlanden staat, wordt in de vergadering unaniem besloten (overeenkomstig de voorgaande besluiten, genomen in Zeeland in 1617) dat de stad en het kasteel genoemd zullen worden Batavia en dat de gouverneur- generaal en de Raad van Indië zal worden geschreven de stad en het kasteel in het rijk van Jacatra Batavia te noemen.
Aquarel Vingboons: 4.VELH, inventarisnummer 619-32
Tekening Johan van Nesel: 4.VEL inventarisnummer 1180
Batavia, de nieuwe naam voor Jayakarta: VOC Archief 1.04.02, inventarisnummer 100 fol 569
