Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden honderdduizenden Nederlanders gedwongen in Duitsland tewerkgesteld. Samen met vrijwilligers maakt het Nationaal Archief in het project Arbeidsinzet de collectie Arbeidsinzet van het Nederlandse Rode Kruis digitaal doorzoekbaar. In slechts zeven maanden tijd zijn door meer dan 780 vrijwilligers alle 200.000 documenten uit de collectie Arbeidsinzet ingevoerd.
Documenten uit alle bezettingszones
Oorspronkelijk zouden alleen de documenten uit de naoorlogse Amerikaanse bezettingszone worden ingevoerd. Vanwege het grote aantal vrijwilligers en het hoge tempo is het gelukt ook de documenten uit de Britse, Franse en Russische zone in te voeren. Dit zijn vier keer zo veel documenten als dat we oorspronkelijk van plan waren. In totaal zijn er meer dan één miljoen namen genoteerd.
Vader van Loes Luca
Eén van de belangrijkste inzichten is dat de collectie Arbeidsinzet niet alleen maar gegevens bevat over tewerkgestelde mannen. Iedere Nederlander die zich na de bevrijding in Duitsland bevond werd geregistreerd. Hierdoor zitten er ook veel gegevens over vrouwen en kinderen in de collectie. Door het invoerwerk van onze vrijwilligers vonden we o.a. meer informatie over de vader van actrice Loes Luca. Hij zat als kind in een jeugdkamp van de Nederlandse Volksdienst in Tsjechië. Het was tot voor kort onbekend hoe hij vanuit daar zijn weg naar huis had gevonden. We weten nu dat hij samen met een aantal andere kinderen in de Amerikaanse zone terecht is gekomen.
Loes Luca is als ambassadeur verbonden aan het project Arbeidsinzet en vertelt in een filmpje over haar zoektocht.
Vrijwilliger vertelt
Veel vrijwilligers doen mee aan het project omdat zij een persoonlijke band hebben met het thema Arbeidsinzet. Via de nieuwsbrief delen we iedere zes weken het verhaal van een vrijwilliger die vertelt over het oorlogsverleden van zijn of haar tewerkgestelde (groot)vader en de zoektocht naar meer informatie. De verhalen zijn zeer ontroerend en de moeite waard om te lezen: Vrijwilliger vertelt | Nationaal Archief
Frans Burger, vrijwilliger, vertelt: “De Russische soldaten brachten de groep naar een verzamelkamp in Oranienburg. De soldaten waren vriendelijk en iedereen riep: Ruski, Ruski. In dit kamp werd men zoveel mogelijk op nationaliteit geselecteerd. Toen een Rus mijn vader vroeg waar hij vandaan kwam en hij antwoordde dat hij uit Nederland kwam riep hij: “Duitsers, Nederlanders, allemaal hetzelfde!” Mijn vader verbleef uiteindelijk ongeveer veertien dagen in het verzamelkamp. Hij werd er lichamelijk en politiek onderzocht.”
Controles en vervolg
Nu alle documenten zijn verwerkt gaan we de ingevoerde data in verschillende deelprojecten controleren. Het gaat hierbij primair om volledigheid want hier en daar is weleens een naam vergeten of is te snel op opslaan geklikt. Controleren is daarom een belangrijke taak. We kijken of alle namen in een eigen formulier en de gegevens in het juiste veld staan.
Als alle ingevoerde gegevens zijn gecontroleerd, gaan we verder met het opschonen en matchen van de data. In 2023 stellen we de persoonsdatabase Arbeidsinzet beschikbaar via de website van het Nationaal Archief en via Oorlogsbronnen.nl.
