Op woensdag 2 januari 2019 organiseert het Nationaal Archief weer Openbaarheidsdag. Op die dag worden duizenden archiefstukken openbaar die daarvoor niet, of alleen onder voorwaarden, in te zien waren.
Van Srebrenica tot Praagse Lente
De openbaar geworden stukken schetsen een beeld van wat er zich 25, 50 en 75 jaar geleden in Nederland afspeelde. Zo is de besluitvorming over de uitzending van Dutchbat naar Srebrenica te volgen in de notulen van de ministerraad uit 1993, net als de eerste, soms heftige, discussies over de uitbreiding van Schiphol. Het neerslaan van de Praagse Lente door Sovjettroepen in 1968, brengt de Koude Oorlog weer heel dichtbij. De NAVO-landen verhogen hun defensiebudgetten en Nederland kan niet achterblijven.
Tweede Wereldoorlog
In de per 1 januari 2019 openbare archieven is veel te vinden over de Tweede Wereldoorlog: over (Joods) vluchtelingen in Vichy-Frankrijk, Engelandvaarders, vluchtelingen in Zwitserland, Spanje en Portugal, Nederlandse dienstweigeraars in Zuid-Afrika en Canada, de houding van burgemeesters die de kant van de bezetter kozen en de Koninklijke familie.
Boottocht naar Canada
Prinses Juliana vertrekt in 1940 met haar dochters Beatrix en Irene van Engeland naar Canada. Op de achterkant van de registratie van staatsobligaties van Nederlanders in Palestina, vinden we een levendig verslag van de overtocht die niet zonder gevaar was. Maar Juliana wil geen zwemvest aan zolang ‘meneer daar (de kapitein) rustig zijn pijp blijft roken’. In 1943 ziet Prinses Margriet het levenslicht in Canada wat van grote betekenis is voor Nederlanders in oorlogstijd.
VN-rapport moord op IKON-journalisten in El Salvador
In 1992 komt er na ruim twaalf jaar oorlog eindelijk vrede in El Salvador. Na de vrede stellen de VN een waarheidscommissie in om alle mensenrechtenschendingen te onderzoeken. Ook de moord op vier Nederlandse journalisten in 1982 wordt onderzocht. In maart 1993 bespreekt de ministerraad het eindrapport. De bespreking is nu openbaar.
Economie: vestigingsdossiers
Eerder dit jaar sneuvelde de voorgenomen afschaffing van de dividendbelasting. Er zijn echter meer overheidsmaatregelen om de vestiging van buitenlandse bedrijven te stimuleren. De Commissie Buitenlandse investeringen in Nederland van het ministerie van Economische Zaken onderhandelde jarenlang met buitenlandse bedrijven. Soms werd van de regels afgeweken zoals in het dossier over Philip Morris is te lezen. Ook dossiers over de vestiging van Canon, Daewoo, Texas Instruments en Compaq zijn nu openbaar.
Openbaarheid in Nederland
Ministeries en andere overheidsinstellingen dragen na twintig jaar hun archieven over aan een archiefinstelling. Het merendeel daarvan is direct door iedereen in te zien en te gebruiken. Maar als de inhoud de privacy van nog levende personen kan schaden of hen onevenredig kan benadelen of wanneer het landsbelang in het geding is, wordt de openbaarheid nog enige jaren beperkt. Dit mag maximaal 75 jaar duren, maar vaak is het korter. Zo worden de notulen van de Ministerraad na 25 jaar openbaar. Andere archieven hebben vaak een termijn van 50 jaar. De termijn wordt altijd vooraf vastgesteld en vervalt op de eerste januari na het verstrijken ervan. Die dag noemen we sinds 2010 Openbaarheidsdag.
Nationaal Archief
Vanaf woensdag 2 januari 2019 zijn de openbaar geworden stukken na reservering in de studiezaal van het Nationaal Archief in te zien.
Bekijk de volledige lijst van per 1 januari 2019 openbare archieven.
