Nieuw: Pioniers – Fotografie door vrouwen

Bijzondere selectie foto’s

Op 12 november ontving Joumana El Zein Khoury, directeur van World Press Photo het eerste exemplaar uit handen van Afelonne Doek, directeur van het Nationaal Archief. 
De bijzondere selectie in het boek Pioniers – Fotografie door vrouwen laat zien welke belangrijke rol deze vrouwen hebben gespeeld binnen de fotografie. Het geeft tegelijk een indruk van de rijkdom en diversiteit van de uitgebreide fotocollectie van het Nationaal Archief.

Vernieuwers

Sinds de uitvinding van de fotografie in 1839 zijn vrouwen actief als fotograaf, maar hun werk heeft tot nu toe veel minder aandacht gekregen dan dat van hun mannelijke collega’s. Onterecht, want veel van deze vrouwen waren vernieuwers op het gebied van de fotografie. Al in de begintijd experimenteren vrouwen met fotografie. En ze openen al vroeg succesvolle fotografiestudio’s, zijn werkzaam in alle genres en stijlen en fotograferen nieuwe onderwerpen.

Thema’s

Aan de hand van vijf thema's wordt het werk van vrouwelijke fotografen uit Nederland en daarbuiten belicht. Van de eerste fotografie in de 19e eeuw en het begin van de 20e eeuw, fotografie aan het front, sociaal betrokken reportages tot het vastleggen van de vrouwenbeweging en het fotograferen van de alledaagse realiteit.

Pioniers

Alexine Tinne (1835-1869) is de eerste Nederlandse vrouw die experimenteert met het medium fotografie. Ze is een belangrijke pionier in de 19e-eeuwse fotografie. Alexine portretteerde vooral mensen in haar eigen omgeving, thuis in Den Haag en later ook op reis in Afrika. 
Eva Besnyö (1910-2003) geldt als de grande dame van de Nederlandse fotografie. Op haar 19e verjaardag kreeg ze van haar vader een Rolleiflexcamera. Ze volgde een opleiding in portret- en reclamefotograaf en legde zich vervolgens toe op reportages. Decennia later maakt ze ook naam als de fotograaf van de vrouwenbeweging.

Aan het front

Gerda Taro (1910-1937) is als fotojournalist van groot belang geweest voor de verslaglegging van de Spaanse Burgeroorlog. Taro werkte nauw samen met haar collega en partner Robert Capa en hun foto’s werden aanvankelijk alleen onder zijn naam gepubliceerd. Hun foto’s verschenen wereldwijd in de gedrukte media. In juli 1937 kwam Taro om het leven toen de auto waarin ze zat, werd aangereden door een op hol geslagen republikeinse tank. Haar naam werd lange tijd overschaduwd door die van Robert Capa. De vondst van drie dozen in 2007 met 4.500 verloren gewaande negatieven leidde tot de erkenning van haar professionele nalatenschap.

Documentaire blik

Margaret Bourke-White (1904-1971) was de eerste journalist die in 1951 mee mocht vliegen in de supersonische, experimentele B-47, zoals zij vaker een pionier was geweest. Ze was de eerste vrouw die industrieel fotograaf werd, de eerste westerse fotograaf in de Sovjet-Unie, de eerste vrouwelijke staffotograaf bij Life magazine en de eerste vrouwelijke fotojournalist op het slagveld van de Tweede Wereldoorlog. Haar onverschrokken houding bezorgde haar op de redactie de bijnaam ‘Maggie the Indestructible’.

Sociaal betrokken reportages

In de jaren zeventig en tachtig maakte Maya Pejić (1935-2023) naam als documentair fotograaf met aandacht voor mensen in minder bevoorrechte posities zoals migranten, vluchtelingen en daklozen. Haar portretten en reportages verschenen in talloze kranten en tijdschriften en ze kreeg verschillende foto-opdrachten van de stad Amsterdam. Ook maakte ze reportages voor het ministerie van Buitenlandse Zaken en ngo’s als Novib, Amnesty International en de stichting Steun aan Argentijnse moeders.

Vrouwen zien vrouwen

Het Rijksmuseum selecteerde eind jaren zeventig Catrien Ariëns (1944-) en Bertien van Maanen (1935-2024) voor de jaarlijkse documentaire foto-opdracht om de emancipatie van de Nederlandse vrouw vast te leggen. Vrouwen in beweging is nog altijd een belangrijk document van de vrouwenbeweging in de jaren tachtig.
Van Maanen maakte naam als modefotograaf voor bladen als Viva en Avenue. Later werd de positie van de vrouw in de maatschappij een belangrijk thema in haar werk. Ariëns werkt het liefst aan langere documentaire fotoprojecten. De positie van vrouwen in Nederland en daarbuiten vormt een constant thema in haar fotografie.

Informatie

In het boek Pioniers – Fotografie door vrouwen is nog veel meer te lezen en te zien van deze en andere fotografen. Het boek is voor € 49,95 te koop bij het Nationaal Archief en in de boekhandel.

Bestel het boek Pioniers – Fotografie door vrouwen via onze webwinkel.

Elwin Hendrikse en Saskia Asser, Pioniers – Fotografie door vrouwen, (Rotterdam 2024) ISBN 978 94 6208 847 4