Historisch onderzoek in oude handschriften kan met de nieuwe technieken voorgoed veranderen! Op 17 mei vindt een online symposium plaats over de resultaten van het project over automatische handschriftherkenning De IJsberg zichtbaar maken.
Symposium De IJsberg zichtbaar maken
Kasten vol documenten worden bewaard in de Nederlandse archieven, maar slechts het spreekwoordelijke ‘topje van de ijsberg’ is online makkelijk te doorzoeken. Niet in de laatste plaats komt dit door de vele oude handschriften die erin te vinden zijn. Het Nationaal Archief en het Noord-Hollands Archief startten daarom het project De IJsberg zichtbaar maken. Met automatische handschriftherkenning kunnen gescande archiefstukken supersnel doorzocht worden in speciale zoekmachines. Iedereen is welkom bij het symposium De IJsberg zichtbaar maken waar het tussentijdse resultaat van de projectwebsite wordt gepresenteerd. Wel graag van tevoren aanmelden.
Archieven vol verhalen
Het Nationaal Archief en Noord-Hollands Archief zijn in het project De IJsberg zichtbaar maken begonnen met de archieven van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) en 19e-eeuwse notarissen. De tekstbestanden die de computer na het lezen van de archiefstukken heeft gemaakt, de transcripties, zijn voor iedereen te downloaden. Het doorzoeken van deze automatisch getranscribeerde archiefstukken levert bijzondere vondsten op. Op deze manier kun je bijvoorbeeld ontdekken hoe in Nederland werd omgegaan met slavernij. Wie had er aandelen in plantages? Hoe werd er omgegaan met mensen die tot slavernij werden gedwongen?
Slavernij in de Nederlandse woonkamers
Milo van der Pol van het Nationaal Archief reconstrueerde met behulp van transcripties een verijdelde slavenopstand in Indonesië. Is er ook dichter bij huis iets te vinden over slavernij? Wat werd er in de negentiende eeuw in woonkamers en kantoren in de Republiek en het vroege Koninkrijk der Nederlanden over slavernij gezegd? Hier is al veel over geschreven. Maar zou er door de nieuwe transcripties betrekkelijk snel iets over te vinden zijn in de Haarlemse notarisakten?
Vrij verklaard
Wie de notarisakten doorzoekt op het woord ‘slavinne’, stuit onder meer op het verhaal van Frederica Wilhelmina Michelse, die werd geboren op een plantage in Suriname. In 1802 werd zij als slavin door het echtpaar Roux meegenomen naar Holland. Dertien jaar later stapt de weduwe van Roux met Frederica naar een notaris. Frederica is namelijk van plan om terug te keren naar Suriname en de weduwe verklaart daarom zwart-op-wit dat Frederica helemaal vrij is. Uit een andere bron blijkt dat dit plan slaagde en dat haar vrijheid in Suriname erkend werd.
In 1826 meldde een andere weduwe zich bij een Haarlemse notaris. Catharina Theodora Dull wilde vastleggen wat er met haar nalatenschap moest gebeuren. Ze noemt onder meer een zekere Marianne: ‘geboren in de Colonie Berbice, uit de malatte slavin Kittij (...) welk lot ik mij aantrekke’. Marianne kreeg eenmalig duizend gulden. Dit kun je vergelijken met de waarde van 10.752 euro vandaag.
Deze twee voorbeelden waren met een paar muisklikken te vinden. Onderzoek dat eerst maanden kon duren, hoeft nu dus maar een paar seconden te kosten. Je moet alleen nog wel experimenteren met verschillende zoektermen.
Zoekmachines
De transcripties zijn ook te doorzoeken met twee zelfgemaakte zoekmachines. Bob Coret is de initiatiefnemer van de site 'Open Archieven', een zoekmachine waarmee je de eerder genoemde bronnen van het Nationaal Archief en die van het Noord-Hollands Archief kunt doorzoeken.
Gerhard de Kok, universitair docent aan de Universiteit Leiden, bouwde een zoekmachine voor de archieven van onder meer de VOC en de West-Indische Compagnie (WIC). Ook bouwde hij een zoekmachine om het oud notarieel archief (periode 1570-1840) en het nieuw notarieel archief (1840-1925) van het Noord-Hollands Archief te doorzoeken.
Daarnaast is nog een zoekmachine op een projectwebsite in de maak, als onderdeel van het project De IJsberg zichtbaar maken.
Op 17 mei wordt het tussenresultaat van deze projectwebsite gepresenteerd.
Lees het hele artikel Slavernij in Haarlemse notarisakten van Jan Kruidhof van het Noord-Hollands Archief.
