Tijdens de Tweede Wereldoorlog, maar vooral vanaf 1944, werden ook Sinti en Roma vervolgd. Velen van hen hebben de concentratiekampen niet overleefd. Eén van de taken van het Informatiebureau van het Nederlandse Rode Kruis (NRK) was het onderzoeken van het lot van personen uit de Sinti en Roma gemeenschap.
In het Oorlogsarchief van het NRK zitten archieven die hierover gaan. Vanwege privacywetgeving zijn deze archieven beperkt openbaar. Dit betekent dat u zelf geen archiefstukken uit die archieven kunt aanvragen. Onder bepaalde voorwaarden kunt u wel bepaalde archiefstukken in de studiezaal komen bekijken. Hiervoor moet u een aanvraag doen. Een medewerker van het Nationaal Archief voert dan vooronderzoek uit om te bepalen welke stukken u kunt komen bekijken.
Wanneer u stukken uit het NRK-archief komt bekijken mogen daar géén foto's of scans van worden gemaakt. U kunt wel aantekeningen maken.
Druk op onderstaande knop 'Aanvraagformulier NRK' en vul het formulier in dat verschijnt. Om een aanvraag te kunnen doen, moet u een account hebben bij het Nationaal Archief. Voordat u het NRK-formulier kunt invullen maakt u een account aan. Als u al een account heeft, dan kunt u inloggen met uw accountgegevens.
Behandeltermijn
Wanneer uw verzoek bij het Nationaal Archief is binnengekomen, ontvangt u hiervan een bevestiging. Omdat wij voor elke aanvraag uitvoerig onderzoek verrichten en sommige onderzoeken meer tijd vragen, is de verwachte behandeltermijn tussen de drie en zes maanden.
Gebruikersgids
Wanneer u een NRK-aanvraag heeft ingediend en stukken kunt komen bekijken in de studiezaal, download dan de Gebruikersgids Europese Collecties NRK. Hierin vindt u uitleg over de deelcollecties en de codes op de verschillende verwijskaarten uit de collecties. U kunt de Gebruikersgids via onderstaande link downloaden.
Gebruikersgids Europese Collecties Nederlandse Rode Kruis
Stuur een e-mail naar:
Of een brief naar:
Nationaal Archief
afd. Dienstverlening
Postbus 90520
2509 LM Den Haag
Neem in uw e-mail of brief de volgende gegevens op (aanvullende gegevens zijn altijd welkom):
- naam van de persoon (of personen) naar wie u onderzoek wilt laten doen, met volledige voornamen
- zijn of haar geboortedatum en bij voorkeur ook de geboorteplaats
- woonplaats van de betrokkene gedurende de oorlogsjaren (indien bekend)
- uw naam en contactgegevens en bij voorkeur ook een e-mailadres
Bewijs van overlijden
Zijn de personen naar wie u onderzoek wilt laten doen overleden én geboren ná 1 januari 1924? Stuur dan van deze personen een bewijs van overlijden mee. Voor personen geboren voor 1 januari 1924 hoeft u geen bewijs van overlijden mee te sturen. Als bewijs van overlijden geldt:
- een link naar de vermelding van deze persoon op de websites Oorlogsgravenstichting of Joods Monument (Roma en Sinti slachtoffers zijn vaak ook op Joods Monument te vinden). Noteer deze link in het NRK-formulier bij 'Extra informatie'.
Als de persoon niet op één van deze twee websites voorkomt, of als de persoon na de Tweede Wereldoorlog is overleden, voeg dan een scan of digitale foto toe van één van de volgende bewijsstukken:
- een uittreksel uit het overlijdensregister van de burgerlijke stand;
- een rouwkaart of rouwadvertentie (de website Mensenlinq bevat veel rouwadvertenties die sinds 2005 in regionale dagbladen verschenen);
- de persoonskaart (op te vragen bij het CBG|Centrum voor Familiegeschiedenis)';
- de grafsteen met daarop de volledige naam, geboorte- en sterfdatum (goed leesbaar).
Toestemmingsverklaring
Zijn er nog personen in leven, stuur dan het volgende mee:
- een ondertekende toestemmingsverklaring van deze personen. Via een toestemmingsverklaring geeft een persoon u toestemming om archiefstukken over hem/haar op te vragen en te bekijken. Een voorbeeld van een toestemmingsverklaring vindt u op de pagina Toestemmingsverklaring inzage;
- een kopie van het identiteitsbewijs van deze personen. Meer informatie over het maken van een veilige kopie vindt u op de website van de Nederlandse overheid;
- een kopie van uw eigen identiteitsbewijs.
De hoeveelheid informatie over slachtoffers uit de Sinti en Roma gemeenschap varieert. Soms is er veel informatie, maar vaker is de informatie fragmentarisch.
U kunt onder andere aantreffen:
- kaarten uit de Centraal Europese Cartotheek (registratiesysteem van het NRK met vermiste personen);
- gegevens uit de kampadministratie van Westerbork;
- persoonsbewijzen;
- transportlijsten;
- naoorlogse correspondentie.
Openbare deelcollecties
Een deel van het Oorlogsarchief van het Nederlandse Rode Kruis is beperkt openbaar. Er zijn echter ook delen van het archief die volledig openbaar zijn. Dat betekent dat u zelf onderzoek kunt doen in deze deelcollecties. Op de pagina openbaarheid deelcollecties Oorlogsarchief Nederlandse Rode Kruis treft u een overzicht van alle deelcollecties. Daarbij staat informatie over de openbaarheid en wat dit voor u betekent.
Centrale Documentatie
In de regel maakt het niet uit naar wie u op zoek bent. In vrijwel alle gevallen is het archief van de Centrale Documentatie van het Nederlandse Rode Kruis (archiefnummer 2.19.310) een belangrijke informatiebron. U kunt hierin bijvoorbeeld zoeken op de naam van het concentratiekamp. Het heeft geen zin om te zoeken op persoonsnaam. Het archief van de Centrale Documentatie is voor een groot deel openbaar. U kunt er dus zelf in zoeken en archiefstukken van aanvragen. Een klein deel is beperkt openbaar (A-beperking). Deze archiefstukken kunt u alleen via de balie in de studiezaal aanvragen.
In 2000 werd de Stichting Rechtsherstel Sinti en Roma opgericht. Doel van de stichting was het verdelen van 30 miljoen gulden onder vervolgingsslachtoffers uit de Sinti en Roma gemeenschap. Na de Tweede Wereldoorlog was er eerst nauwelijks aandacht voor de vervolging van Sint en Roma. De Nederlandse regering keerde de vergoeding uit als erkenning van achteraf geconstateerde tekortkomingen in het rechtsherstel.
Het Nationaal Archief bewaart het archief Stichting Rechtsherstel Sinti en Roma (Archiefnummer 2.25.44). Het archief bevat bijna 1300 persoonsdossiers met aanvragen die zijn ingediend bij de Stichting. Vanwege privacywetgeving zijn de dossiers beperkt openbaar. Dat betekent dat u een inzageverzoek moet indienen om een dossier te kunnen komen bekijken in de studiezaal van het Nationaal Archief.
Wat zit er in de dossiers?
- het aanvraagformulier;
- een uittreksel uit de Basisadministratie;
- correspondentie over de afhandeling van de aanvraag en het uiteindelijk toegekende bedrag.
Let op! De dossiers bevatten geen persoonlijke verslagen over de oorlogstijd van de aanvrager.
Hoe doet u een inzageverzoek?
Stuur een e-mailbericht naar info@nationaalarchief.nl. Neem in uw e-mail in ieder geval de volgende gegevens op (extra informatie is altijd welkom):
- de volledige voornamen en achternaam van de persoon (of personen) naar wie u onderzoek wilt laten doen;
- zijn of haar geboortedatum en bij voorkeur ook de geboorteplaats;
- woonplaats van de betrokkene gedurende de oorlogsjaren (indien bekend).
Voor personen die geboren zijn ná 1 januari 1924 moet u een bewijs van overlijden meesturen, óf een ondertekende toestemmingsverklaring als de persoon nog in leven is.
Van personen die vóór 1 januari 1924 zijn geboren hoeft u geen bewijs van overlijden mee te sturen.
Is de persoon naar wie u onderzoek wilt laten doen geboren ná 1 januari 1924 én inmiddels overleden, stuur dan een bewijs van overlijden mee. Wij accepteren als bewijs van overlijden:
- de vermelding van de persoon op de website Oorlogsgravenstichting of op de website Joods Monument (Roma en Sinti slachtoffers zijn vaak ook op Joods Monument te vinden). Geef een link naar die vermelding;
- een foto of scan van een uittreksel uit het overlijdensregister van de burgerlijke stand;
- een foto of scan van een rouwkaart, rouwadvertentie of bidprentje (de website Mensenlinq bevat veel rouwadvertenties die sinds 2005 in regionale dagbladen verschenen);
- een foto of scan van de persoonskaart(op te vragen bij het CBG|Centrum voor Familiegeschiedenis);
- een foto van de grafsteen met daarop de volledige naam, geboorte- en sterfdatum (goed leesbaar).
Als u onderzoek wilt laten doen naar een persoon die nog in leven is, dan hebben we nog twee documenten nodig:
- een ondertekende toestemmingsverklaring. Hiermee geeft de persoon u toestemming om archiefstukken over hem/haar op te vragen en te bekijken.
- een kopie van het identiteitsbewijs van deze persoon. Meer informatie over het maken van een veilige kopie vindt u op de website van de Nederlandse overheid.
U kunt ook een aanvraag per post indienen. Stuur dan uw brief met de persoonsgegevens van wie u het dossier wilt bekijken naar:
Nationaal Archief
afd. Dienstverlening
Postbus 90520
2509 LM Den Haag
Werkwijze van de Stichting Rechtsherstel Sinti en Roma
In 2001 startte de Stichting Rechtsherstel Sinti en Roma met het uitvoeren van haar taak. Belanghebbenden werden opgeroepen zich te melden. Onder belanghebbenden werden Sinti of Roma verstaan die waren geboren vóór 8 mei 1945 en op die datum nog in leven waren. Tijdens de Tweede Wereldoorlog moesten zij in Nederland deel hebben uitgemaakt van een Sinti en Roma gemeenschap.
De belanghebbenden moesten een standaard aanvraagformulier invullen en ook een uittreksel uit de Basisregistratie Personen aanleveren. Met het indienen van de aanvraag gaf de belanghebbende toestemming aan de stichting om onderzoek te doen. De ingestelde Raadkamer met ervaringsdeskundigen bracht hierover advies uit. Op basis van het advies nam de stichting vervolgens een beslissing over een uitkeringsverzoek.
