Tot 1831 waren er meerdere departementen betrokken bij de overheidsfinanciën. Er was geen centraal beheer en de organisatie werd vaak gewijzigd. Zo werd in 1824 een Departement van Ontvangsten opgericht. Dit departement werkte samen met het Departement van Financiën in de Raad der Ontvangsten. In 1831 werden beide departementen samengevoegd tot één ministerie van Financiën.
Om gegevens over ambtenaren terug te vinden die werkten voor het ministerie van Financiën en zijn voorgangers in de periode 1813-1918 zijn drie archieven van belang:
- Archieven van het departement van Ontvangsten, Administraties der Belastingen en der Posterijen, 1819-1830 (archiefnummer 2.08.01.07)
- Archief van het ministerie van Financiën: dossierarchief, 1831-1940 (archiefnummer 2.08.41)
- Archief van het ministerie van Financiën, afdeling Personeel 1831-1929 (archiefnummer 2.08.05.39)
Zoeken op naam in indexen (registers)
Op delen van de personeelsadministraties uit de drie genoemde archieven zijn zes verschillende indexen (registers) gemaakt, waarin u op naam van de ambtenaar kunt zoeken.
Welke informatie vindt u in de indexen?
Wanneer u na een zoekactie in een index een naam aanklikt, krijgt u één of meerdere bronverwijzingen. Hier ziet u in welk inventarisnummer u informatie over de ambtenaar vindt én op welke bladzijde (folionummer). Het is ook mogelijk dat in plaats van de bladzijde het volgnummer (inschrijvingsnummer) in het archiefstuk wordt gegeven. Noteer het bladzijdenummer of volgnummer. Via de blauwe knoppen kunt u scans bestellen óf het inventarisnummer aanvragen en in de studiezaal van het Nationaal Archief komen bekijken.
Van de personeelsregisters van de afdeling Registratie van het Departement van Ontvangsten en voorgangers is de index Financiën: Personeelsregisters Registratie, 1813-1828 gemaakt. Deze index is gebaseerd op inventarisnummers 1815 en 1816 van de archieven van het Departement van Ontvangsten, Administraties der Belastingen en der Posterijen, 1819-1830 (2.08.01.07).
Ambtenaren die verantwoording moesten afleggen aan het Departement van Ontvangsten en voorgangers moesten bij hun indiensttreding een waarborgsom betalen. Daarmee stonden ze garant voor eventuele financiële vergissingen of fraude. Op de registers van borgstelling is de index Financiën: Borgstellingen ambtenaren, 1816-1844 gemaakt. Deze index is gebaseerd op de inventarisnummers 1792-1813 uit de archieven van het Departement van Ontvangsten, Administraties der Belastingen en der Posterijen, 1819-1830, (2.08.01.07).
Welke informatie vind ik in de registers van borgstelling?
- naam en voornamen van de ambtenaar;
- de datum en het nummer van het Koninklijk Besluit waarbij de ambtenaar benoemd is;
- de betaalde waarborgsom;
- (soms) de naam van de notaris en de datum waarop de akte werd opgemaakt.
Met uitzondering van de jaren 1819-1824 zijn de registers van borgstelling compleet overgeleverd. Voor de periode 1816-1830, dus tot de afsplitsing van België, bevatten de registers de namen van zowel de Nederlandse als de Belgische ambtenaren.
Van de personeelsregistraties (stamboeken) van het ministerie van Financiën is de index Ministerie van Financiën: stamboeken ambtenaren, 1845-1918 gemaakt. Deze index is gebaseerd op de inventarisnummers 111 -134 uit het archief van het ministerie van Financiën: dossierarchief, 1831-1940 (2.08.41).
Op de beschikkingen (besluiten) over het personeel tussen 1852 en 1913 is de index Financiën: personeelsgegevens ministerie gemaakt. De index is gebaseerd op de inventarisnummers 89-100 uit het archief van het ministerie van Financiën: dossierarchief, 1831-1940 (2.08.41).
Welke gegevens over een ambtenaar kunt u aantreffen in de beschikkingen?
- benoemingen;
- afschriften van staten met salarisverhogingen;
- ingekomen stukken van de (aankomende) ambtenaar zelf: verzoeken om aanstellingen binnen het departement/ministerie; referenties, doktersattesten, verzoeken om verlof; enkele proeven van schrijven of rekenen, soms met beoordeling.
Op de salarisregisters van belastingambtenaren uit de periode 1816-1819 is de index Financiën: Salarisregisters belastingambtenaren gemaakt. Deze index is gebaseerd op de inventarisnummers 1694-1712 uit de archieven van het Departement van Ontvangsten, Administraties der Belastingen en der Posterijen, 1819-1830 (archiefnummer 2.08.01.07).
Op de personeelsadministratie (stamlijsten) van regionale belastingambtenaren is de index Financiën: stamlijsten regionale belastingambtenaren, 1870-1916 gemaakt. Deze index is gebaseerd op de inventarisnummers 1996-2048 uit het archief van het ministerie van Financiën, afdeling Personeel 1831-1929 (2.08.05.39).
Welke informatie over de belastingambtenaar vindt u in de stamlijsten?
- naam en voornamen
- geboorteplaats en –provincie
- geboortedatum
- geloofsovertuiging
- burgerlijke staat, aantal kinderen
- eventueel kennis van vreemde talen
- beroep dat werd uitgeoefend vóór de aanstelling tot rijksambtenaar
- functie en bijbehorend loon; eventueel berispingen en boetes
- beoordelingsstaten met gegevens over gedrag, ijver, geschiktheid voor promotie
- indien van toepassing: verwijzing naar militaire dienst
- F.J.M. Otten, Gids voor de archieven van de ministeries en de Hoge Colleges van Staat, 1813-1940, (2004) p. 291-294 en 305-307.
- N. Randeraad, , Ambtenaren in Nederland (1815-1915), in: Bijdragen en mededelingen betreffende de geschiedenis der Nederlanden CIX (1994), p. 209-236 (Bibliotheek Nationaal Archief signatuur V 1020).
- Repertorium van ambtsdragers en ambtenaren 1428-1861.