Restaurator Alexandra Nederlof: ‘Elk object heeft z’n verhaal’

Ethische code E.C.C.O.

Door restauratie worden objecten weer mooi, leesbaar en bruikbaar. Zo zijn ze beter te digitaliseren. Maar ook weer bruikbaar voor een tentoonstelling of voor educatie aan scholen. Eventueel is het gerestaureerde object ook op te vragen om te bekijken in de studiezaal of kan het voor bruikleen naar een andere instelling. De vier restauratoren van het atelier werken trouwens volgens de ethische code ‘E.C.C.O. voor restauratoren. Nederlof: ‘Zo kijk ik naar de culturele waarde van een object, waaronder de echtheid, de historische waarde en schoonheid.’

Elk object z’n verhaal

Een voorbeeld: een scheepsjournaal heeft door een scheepsramp schimmelschade. Nederlof restaureert het boek wel, maar laat de schimmelplekken bewust zitten omdat de scheepsramp onderdeel is van de geschiedenis van het object. Elk object heeft z’n verhaal, wat een afweging is om iets wel of niet te restaureren. 

Restauratie omkeerbaar

Daarnaast is het doel bij een restauratie materialen en restauratietechnieken op zo’n manier toe te passen dat restauratie over een aantal jaar opnieuw kan, als dat nodig is. Een oplossing dus die omkeerbaar is. ‘Reversibiliteit noemen we dat. Bij het Nationaal Archief willen we niet te veel aan een object veranderen. We kijken per object wat nodig is. Het is altijd maatwerk’, zegt Nederlof.

300.000 kaarten

Het Nationaal Archief telt maar liefst 1,2 petabyte digitaal archief en 142 kilometer aan papieren archieven, waaronder boeken en perkamenten. Daarnaast zo’n 15 miljoen foto’s en dia’s en 300.000 kaarten. Ook is het archief rijk aan waszegels, postzegelontwerpen, tekeningen, posters en affiches. ‘Maar ook aparte dingen zoals opgevouwen kleding tussen archiefstukken. En zelfs een kogel in een Justitieel archief, als bewijsstuk. En röntgenfoto’s in de Rode Kruisarchieven’, zegt Nederlof.

De Hingman-collectie

De vier restauratoren van het Nationaal Archief restaureren samen zo’n paar honderd objecten per jaar. Een grote klus waar ze zo’n 2 jaar mee bezig waren is de Hingman-collectie van een paar duizend unieke handgetekende kaarten. Deze werden schoongemaakt en gerepareerd om te digitaliseren.

Oorlogs- en koloniale archieven

Waar werken de handen en ogen van de restauratoren verder aan? Het zijn vooral boeken, papieren documenten en foto’s. Oorlogsarchieven en koloniale archieven behoren tot de meeste restauratieopdrachten, omdat deze vaak van slechte kwaliteit zijn. Nederlof: ‘Daarnaast VOC-archieven die veel gebruikt worden en daardoor veel slijtage hebben.’

Kaart van Suriname

Op Nederlofs tafel ligt vandaag een grote met de hand ingekleurde kaart van Suriname uit 1840 met gedetailleerde beschrijvingen van honderden suiker-, koffie-, katoenplantages en meer uit de koloniale tijd. Het document, dat een collega herontdekte, moet nog worden gedigitaliseerd. Het is afkomstig van het voormalige ministerie van Koloniën. ‘Dit is een bijzonder document. Iets wat je niet vaak ziet’, zegt ze.

Japans papier met stijfsel

De kaart heeft schimmelschade en de lijm tussen het papier en de linnen onderlaag raakt deels los. Lastig om deze weer aan elkaar vast te maken, want ‘papier zet uit en linnen krimpt, waardoor het niet meer op elkaar past. Een risico is ook dat de lijm de kleuren aantast’, zegt de restaurator. Ze vindt toch een oplossing: aan de randen van de kaart kleine stukjes dubbelgevouwen Japans papier met stijfsel vastmaken tussen het papier en het linnen. Nederlof: ‘Ik maak ook hier een restauratie op maat.’