‘Het gaat altijd om mensen en mensenwerk, als ik ergens in duik. Of het nou een stuk is uit een belastingarchief of een stuk uit de ministerraad. De één voelt zich benadeeld. De ander ziet de voordelen’, zegt Henny van Schie. Bijna 48 jaar was hij gepokt en gemazeld in zijn werk als archivaris bij het Nationaal Archief in Den Haag. En sinds drie jaar ook als vrijwilliger.
Past bij mij
Professional of vrijwilliger, Van Schie heeft hetzelfde doel: archiefstukken zo goed mogelijk beschrijven en beschikbaar stellen voor het publiek. ‘Dit werk past bij mij. Ik heb de behoefte dingen te ordenen en structureren om iets te kunnen begrijpen.’
Een heel proces
Voordat archiefstukken voor bezoekers beschikbaar komen, gaat hieraan een heel proces vooraf. Zo wordt materiaal eerst gewaardeerd, geselecteerd, beschreven, geordend, verpakt en gelabeld. Als hij een doos in behandeling heeft, spit Van Schie de inhoud door en checkt hij of de documenten bij elkaar horen. Zo niet, dan worden dossiers gesplitst. Vervolgens beschrijft hij de inhoud van de doos. Deze beschrijving komt ook in de archiefinventaris online te staan.
Net puzzels
De doorgewinterde archivaris vindt archieven erg interessant. Elke dag leert hij wel weer wat nieuws. ‘Het zijn soms net puzzels, die je moet uitpluizen om te ontdekken hoe ze in elkaar zitten. Speuren, dus als een rechercheur. Wat minder simpel is als mensen denken: je vult een zoekterm in en “plop” je haalt er wat uit. Nee, want dat levert maar 5% als zoekresultaat op. Om archieven te onderzoeken moet je andere zoekmethoden gebruiken. En dat moet je leren’, zegt Van Schie.
PTT-humor
Na ruim een halve eeuw archiefstukken doorzoeken, komt hij nog steeds nieuwe dingen tegen, zoals vandaag. ‘Stukken met PTT-humor. Dat zijn de leuke dingen’. De documenten zijn afkomstig van het voormalige Staatsbedrijf der PTT. Ze worden binnenkort toegevoegd aan de bestaande collectie PTT-archieven in het Nationaal Archief. Van Schie bladert geduldig door de 280 archiefdozen met papier en schrijft met veel aandacht samenvattingen van wat hij tegenkomt.
Vijf vrijwilligers
Hij is één van de vijf vrijwilligers bij de afdeling Collectie. Ze dragen allemaal bij aan het fysiek en digitaal beschikbaar maken en bewaren van collecties van het Nationaal Archief. Zoals:
- Boeken in de bibliotheek van het Nationaal Archief;
- Postwaarden, zoals postzegels van het voormalige postmuseum;
- Particuliere archieven van belangrijke personen in de Nederlandse geschiedenis;
Overheidsarchieven.
‘Wat wij doen is een druppel op een gloeiende plaat’, zegt Van Schie. Het is niet urgent, maar wel erg nuttig. We doen het allemaal voor het publiek.’
Dingen die raakten
Maar wat doen de archieven persoonlijk met Van Schie? ‘In de loop van de jaren heb ik wel dingen voorbij zien komen die mij raakten, ja. Zoals een stuk uit het hulpdepot van het Algemeen Rijksarchief, Schaarsbergen. Dat gaat over een arbeidsconflict tussen een medewerker en zijn leidinggevende, wat effect had op de hele organisatie. Maar ja, vandaag zit ik weer te lachen om cartoons van de PTT’, zegt Van Schie nuchter.
Emotionele bellers
Dit was anders rond het jaar 2000. Van Schie behandelde toen dossiers over Joodse tegoeden, wat in het nieuws was. Hij kreeg boze telefoontjes. Van Schie: ‘Joden moesten tijdens de Tweede Wereldoorlog hun spullen inleveren bij de Joodse bank. Zoals zilverwerk, sieraden, meubels en aandelen. Na de oorlog gaf de Nederlandse Staat wat nog over was van de boedel terug. De rest was naar Duitsland verdwenen. Dit leidde tot vragen en claims.’ Zelf kon Van Schie weinig voor de vaak emotionele bellers betekenen, behalve hen informatie geven. Dat bleek voor veel mensen erg belangrijk.
Nooit over gesproken
Van Schie ontdekte over zíjn familie in archieven dat zijn ene grootvader in de jaren ’30 bedrijfssteun had gekregen om zijn gezin met twaalf kinderen het hoofd boven water te houden. En dat zijn andere opa een babybroertje had dat maar anderhalf jaar oud is geworden. ‘Daar werd in onze familie nooit over gesproken. Dat mensen - die op zoek gaan naar hun familiegeschiedenis - soms emotioneel worden, omdat ze dingen ontdekken die ze niet wisten of verwachtten, dat begrijp ik wel.’
