In veel gevallen is een archief niet de eerste plek waar u op zoek gaat naar informatie. In boeken en op internet is over veel onderwerpen al veel geschreven. Om uw onderzoek af te bakenen is het vaak verstandig om eerst secundaire bronnen zoals boeken te raadplegen voor u een archief bezoekt. Deze secundaire bronnen bieden u een goede basis om vervolgens in het archief op zoek te gaan naar zogenaamde primaire bronnen. Het Nationaal Archief beheert een bibliotheekcollectie die gebaseerd is op onderzoek in onze archieven. Deze boeken zijn een goed startpunt voor uw onderzoek!
In het Nationaal Archief vindt u de archieven van de Rijksoverheid, zoals de archieven van de ministeries en van de Eerste en Tweede Kamer. Daarnaast bewaart het Nationaal Archief archieven die belangrijk zijn voor de geschiedenis van Nederland, zoals de archieven van de VOC en de WIC, maar ook het archief van de KNVB. Verder is het Nationaal Archief het regionale archief van de provincie Zuid-Holland. Zo liggen hier de rechtbankarchieven van Zuid-Holland.
Elke provincie in Nederland heeft een eigen provinciaal archief: de Regionale Historische Centra (RHC’s). Hier liggen de archieven die op regionaal niveau van belang zijn. Denk aan de archieven van de provincie, de rechtbankarchieven en de archieven van de Kamer van Koophandel.
Voor de lokale geschiedenis kunt u terecht bij de stad- en streekarchieven. Denk aan het stadsarchief van Amsterdam en archief Eemland. Hier liggen bijvoorbeeld de archieven van de gemeentebesturen, de notariële archieven en de archieven van belangrijke families uit de stad of streek.
Op onze website staan de archiefinventarissen van de archieven. In een archiefinventaris vindt u uitleg over het archief en korte beschrijvingen van de stukken die in een archief te vinden zijn. De archiefstukken kun je reserveren om in de studiezaal in te zien, of als reproductie bestellen. Elk archief een eigen (toegang)nummer. Bij het archief van de Staten-Generaal 1576-1588 is dat bijvoorbeeld 1.01.01.01.
Stel dat u informatie zoekt over de graaf van Leycester, dan kunt u zoeken op ‘Leycester’. Je treft vervolgens alleen de resultaten waar 'Leycester' in de titel voorkomt. Alle stukken hebben een eigen nummer: Het zogenaamde inventarisnummer. Klik op het gewenste resultaat en gebruik de knop 'Reserveer' om het archiefstuk in te kunnen zien in de studiezaal.
Als u archiefonderzoek gaat doen is het verstandig om meer te weten te komen over de opbouw van het archief. Een archief is een reflectie van de structuur en de werkprocessen van een organisatie (de archiefvormer). Denk bijvoorbeeld aan een ministerie of een bedrijf, zoals de VOC. Doet u onderzoek naar een onderwerp (bijvoorbeeld slavenhandel) dan is het goed te bedenken, welke organisaties betrokken waren bij dit onderwerp (bij slavenhandel is dat bijv. de WIC, de VOC, maar ook de Sociëteit van Suriname). Zo bestaat er geen archief van dé slavenhandel, maar is er informatie over de slavenhandel te vinden in verschillende archieven.
Zoeken in archieven
Via de algemene zoekfunctie kunt u zoeken op trefwoorden, bijvoorbeeld ‘VOC’. Als u op dit trefwoord zoekt ziet u onder het tabje ‘Inventarissen’ alle archieftoegangen verschijnen waar het woord ‘VOC’ in voorkomt. Dat is dus niet alleen het archief van de VOC zelf, maar bijvoorbeeld ook het archief van de Aanwinsten eerste afdeling ARA. Als u op een zoekresultaat klikt komt u in de archiefinventaris van het betreffende archief. Bínnen die archiefinventaris kunt u dan weer zoeken op een trefwoord. Onder het tabje 'Inventarissen' kunt u ook klikken op de 'Detailresultaten' binnen een toegang om direct naar de verwijzing van een bepaal zoekwoord bínnen die archiefinventaris.
Het is belangrijk om creatief te zijn met zoekwoorden. Er zijn in de loop der tijd verschillende schrijfwijzen van woorden in gebruik geweest. Zoek dus op verschillende spellingvarianten, bijvoorbeeld ‘Ruyter’ en ‘Ruijter’. U zult zien dat u dan andere resultaten krijgt. Probeer ook te zoeken op synoniemen van woorden. Dus niet alleen op educatie, maar ook op onderwijs. Probeer ook te variëren met zoektermen, door zowel te zoeken op het enkelvoud, het meervoud en het bijvoeglijk naamwoord van een woord. Dus niet alleen op kapers, maar ook op kaper. En niet alleen op Rotterdam, maar ook op Rotterdams, Rotterdamse of Rotterdamsche.
Geen resultaat?
Als u alleen op trefwoorden zoekt vindt u niet alle informatie die beschikbaar is. Er zijn namelijk ook veel archieven, waarvan in de archiefinventaris geen beschrijvingen van de archiefstukken staan, maar alleen data. Het gaat dan om de zogenaamde verbaalarchieven. Dat zijn archieven die ontsloten zijn op verbaaldatum. Dat is de datum waarop een zaak is afgesloten. Een voorbeeld is het archief van Koloniën 1814-1849 (2.10.01) ). Omdat nooit precies te weten is wanneer een zaak is afgesloten, moet u voor onderzoek in dit archief gebruikmaken van eigentijdse toegangen: De klappers en de indexen. Klappers zijn gerubriceerd op persoonsnaam of geografische naam en indexen op onderwerp. In het geval van het archief van Koloniën 1814-1849 (2.10.01) betreft het inventarisnummer 2047 tot en met 2135.
Zoekhulpen
Het Nationaal Archief heeft voor veel geraadpleegde archieven zoekhulpen gemaakt. Deze zoekhulpen hebben wij gemaakt om het zoeken binnen deze archieven makkelijker te maken. Een zoekhulp is een instrument dat u kunt gebruiken om bijvoorbeeld informatie te achterhalen over een voorouder in het VOC archief. We hebben zoekhulpen over Suriname, militairen van de Koninklijke landmacht, soldaten bij het KNIL en vele anderen. Op de zoekhulppagina hebben wij alle zoekhulpen per thema ondergebracht.
Indexen
Een index maakt een archief toegankelijker. U kunt via een index als het ware buiten de structuur van de organisatie die het archief heeft gevormd zoeken naar informatie. U kunt bijvoorbeeld in de index Oost Indisch Boek zoeken op naam van personen die in Nederlands-Indië zijn aangenomen om te dienen in het KNIL, zonder daarbij rekening te moeten houden met de structuur van het archief. Een index is vergelijkbaar met een index achterin een boek. Vaak kunt u in een index zoeken op persoons- of geografische namen die in de originele documenten voorkomen.
Liggen de antwoorden op uw vragen verscholen in de archieven? Wij wijzen u graag de weg in onze collectie en helpen u de juiste archieven te vinden. Zoekt u iemand die het archiefonderzoek voor u uitvoert? Wij bieden u een lijst met externe onderzoekers, die zich hiervoor hebben aangemeld.