3.10.01.06 Inventaris van het archief van het IJkkantoor te Rotterdam

Met de eerste IJkwet van 21 augustus 1816 werd een eenvormig stelsel van maten en gewichten ingevoerd op basis van het metrieke stelsel. Er ontstond behoefte om de maten en gewichten te doen ijken (toetsen van maten en gewichten aan, door of namens de overheid, een vastgesteld maten- en gewichtensysteem en van een ijk/merkteken voorzien) door ambtenaren van een landelijk ijkwezen. Dit werd georganiseerd bij Koninklijk Besluit van 18 december 1819. Op 1 januari 1820 trad de wet in werking. In ieder rechterlijk arrondissement kwamen één of meer arrondissementsijkers, die bij Koninklijk Besluit werden benoemd. Zij werden, indien nodig, bijgestaan door adjunct-ijkers.

In 1869 kwam een nieuwe IJkwet tot stand. Het aantal ijkkantoren werd flink teruggebracht. IJkers en adjunct-ijkers bleven belast met het ijken, maar de bepaling dat er in ieder arrondissement ijkers, indien nodig bijgestaan door adjunct-ijkers, zouden zijn verviel. Hoewel het in de bedoeling had gelegen een inspecteur voor het ijkwezen te benoemen werd deze functie pas in 1872 in een aparte wet opgenomen. Officieel is 1872/1873 te beschouwen als oprichtingsdatum van de Inspectie van het IJkwezen. In de nieuwe IJkwet van 22 april 1937 werd het keuren en justeren van maten en gewichten (vergelijken van maten en gewichten met de standaard en daarmee gelijk maken) opgedragen aan een Dienst voor het ijkwezen, waarbinnen een inspectie en ijkkantoren functioneerden. In 1984 werd deze dienst uiteindelijk geprivatiseerd.

Bron: Actorenregister

De ministeries en afdelingen waaronder het ijkwezen ressorteerde waren:

• 1809-1877: Binnenlandse Zaken
• 1877-1905: Waterstaat, Handel en Nijverheid
• 1905-1922: Landbouw, Nijverheid en Handel
• 1923-1932: Arbeid, Handel en Nijverheid
• 1932-1933: Economische Zaken en Arbeid
• 1933-1935: Economische Zaken
• 1935-1937: Handel, Nijverheid en Scheepvaart
• 1937-1940: Economische Zaken
• 1940-1945: Handel, Nijverheid en Scheepvaart
• 1945 mei-juni: Handel, Nijverheid en Landbouw
• 1945-1946: Handel en Nijverheid
• 1946-heden: Economische Zaken

Binnen die ministeries waren de volgende afdelingen met het ijkwezen belast:

• 1818-1823: Afdeling Administratieve Politie
• 1823-1869: 2e Afdeling Binnenlands Bestuur
• 1870-1877: 12e Afdeling Nijverheid
• 1877-1905: Afdeling Handel en Nijverheid (I)
• 1905-1906: Afdeling Nijverheid en Handel
• 1906-1922: Afdeling Nijverheid
• 1923-1935: Afdeling Handel en Nijverheid
• 1935-1945: Directie van Handel en Nijverheid
• 1945-1950: Afdeling Wetgeving en Juridische Aangelegenheden
• 1951-19..: Directoraat / Directoraat-Generaal voor de Middenstand

De ijkkantoren ressorterend onder de Inspectie waren:
in 1870:

• Amsterdam
• Arnhem
• Assen
• Breda
• Dordrecht
• 's-Gravenhage
• Groningen
• Haarlem
• 's-Hertogenbosch
• Hoorn
• Leeuwarden
• Leiden
• Maastricht
• Middelburg
• Nijmegen
• Rotterdam
• Utrecht
• Zwolle

in 1945:

• Amsterdam
• Arnhem
• Dordrecht
• 's-Gravenhage
• Groningen
• 's-Hertogenbosch
• Leeuwarden
• Maastricht
• Middelburg
• Rotterdam
• Utrecht
• Zwolle

Het aanvulling op het archief is in 2022 door Ministerie van Economische Zaken overgebracht naar het Nationaal Archief, krachtens artikel 12 van de Archiefwet 1995.

Het ijkkantoor hield zich bezig met de toezicht op maten, gewichten en weegwerktuigen.

Het archief kent geen beperkingen voor het raadplegen van stukken als gevolg van kwetsbare of slechte materiële staat.

Openbare archiefstukken kunnen online worden aangevraagd en gereserveerd. U kunt dit ook via de terminals in de studiezaal van het Nationaal Archief doen. Om te kunnen reserveren dient u de volgende stappen te volgen:

1. Creëer een account of log in.
2. Selecteer in de archiefinventaris een archiefstuk.
3. Klik op ‘Reserveer’ en kies een tijdstip van inzage.

Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.

VOLLEDIG:
Nationaal Archief, Den Haag, IJkkantoor te Rotterdam IJkkantoor te Rotterdam, nummer toegang 3.10.01.06, inventarisnummer ...

VERKORT:
NL-HaNA, EZK / IJkkantoor Rotterdam IJkkantoor Rotterdam, 3.10.01.06, inv.nr. ...

Uit de bewerking van 2022:

• Inventaris van het archief van het IJkkantoor Amsterdam (Noord-Hollands Archief - toegangsnummer 479)
• Inventaris van het archief van het IJkkantoor Zwolle (Collectie Overijssel - toegangsnummer 0351.2.1)
• Inventaris van het archief van het IJkkantoor Arnhem (Gelders Archief - toegangsnummer 1048)
• Inventaris van het archief van het IJkkantoor Dordrecht (Nationaal Archief - toegangsnummer 3.10.01.02)
• Inventaris van het archief van het IJkkantoor 's-Gravenhage (Nationaal Archief - toegangsnummer 3.10.01.04)
• Inventaris van het archief van het Inspectie van het IJkwezen (Nationaal Archief - toegangsnummer 2.06.080)

Tevens zij verwezen naar de archieven van de ijkkantoren die, voor zover deze zijn bewaard gebleven, berusten in de rijksarchieven in de provincies, waar die kantoren gevestigd waren. In archieven van provincies en gemeenten kan men de bemoeienis van die bestuurslaag terugvinden. De nadruk ligt daar overigens op de organisatie van de herijk en alles wat daarmee samenhangt. Voor de berechting van overtredingen tegen de bepalingen van de IJkwet dient men vooral de archieven van de kantongerechten en rechtbanken te raadplegen. In de archieven van de ministeries vindt men de algehele zorg voor en toezicht op het ijkwezen terug.