2.19.357 Inventaris van het archief van de Stichting Reflectie- en Actiegroep Aanpak Kindermishandeling (RAAK), (1998) 2000-2010 (2012)

De kiem voor de oprichting van RAAK wordt gelegd op een symposium (gehouden op 20 oktober 1999) over J.C.M. Willems’ proefschrift Wie zal de opvoeders opvoeden? . Hierin stelt Willems aan de hand van het VN-Verdrag inzake de Rechten van het Kind de tekortschietende bestrijding van kindermishandeling aan de kaak. In zijn bijdrage aan het symposium spreekt psychiater Andries van Dantzig zijn verbazing uit over de geringe aandacht die er in de Nederlandse politiek en maatschappij bestaat voor (de bestrijding van) het euvel van kindermishandeling. Geïnspireerd door Van Dantzigs noodkreet over het gebrek aan buitenparlementaire actie organiseert Defence for Children International (DCI) begin 2000 een symposium over deze thematiek, waar een aantal aanwezigen besluit tot oprichting van een actiegroep. Het initiatief hiertoe gaat uit van Van Dantzig, Stan Meuwese en J.C.M. Willems (zie beneden).

RAAK baseert haar missie op het door Nederland geratificeerde Verdrag inzake de Rechten van het Kind (en vanaf 2007 tevens op de Study on Violence against Children van de VN). Eén van de hoofddoelen van de actiegroep is door middel van lobbywerk de bestrijding van kindermishandeling veel hoger op de politieke agenda te krijgen. Naast de beïnvloeding van overheidsbeleid zet RAAK in op brede maatschappelijke bewustwording over (de gevolgen van) kindermishandeling. RAAK tracht het grote publiek te bereiken door middel van krantenadvertenties, posters en billboards, terwijl de eigen congressen en thematische conferenties vooral bedoeld zijn voor mensen uit het werkveld, politici, slachtoffers en andere direct betrokkenen. Het bestuur organiseert tevens driemaandelijkse platformbijeenkomsten (RAAK-platform) waar samen met wetenschappers, ervaringsdeskundigen en hulpverleners wordt nagedacht over manieren om effectieve bestrijding van kindermishandeling in Nederland te realiseren.

Het eerste belangrijke wapenfeit van RAAK (i.o.) is de publicatie van het (eerste) manifest, een op basis van tien stellingen uitgewerkt actieplan met eisen voor een betere ‘aanpak van kindermishandeling en voor een kindvriendelijke samenleving’. Op 14 november 2000 overhandigt RAAK het manifest aan de vaste Kamercommissies voor Justitie en VWS, gevolgd door een actieve lobby bij bewindslieden, Kamerleden en ambtenaren om het onderwerp op de agenda van de Tweede Kamer te krijgen. In de campagne rond het manifest richt RAAK zich behalve tot de landelijke politiek ook tot een grote groep deskundigen en betrokkenen op het gebied van jeugd- en gezondheidszorg, onderwijs en justitie.

Het manifest van RAAK was opgesteld door Van Dantzig, Meuwese en Willems, de drie initiatiefnemers van de actiegroep, en C.C. Tromp-Boos. RAAK-voorzitter Van Dantzig (1920-2005) was vrijgevestigd psychiater en bekleedde daarnaast diverse functies in de geestelijke gezondheidszorg en als buitengewoon hoogleraar Sociale aspecten van de klinische psychologie aan de Universiteit van Amsterdam. Sinds de publicatie van zijn proefschrift (onder de titel Normaal is niet gewoon ) gold Van Dantzig als voorvechter van een volwaardige geestelijke gezondheidszorg. Vanwege zijn maatschappelijk engagement en publieke optredens genoot hij enige landelijke bekendheid, waardoor Van Dantzig als hèt gezicht van RAAK kan worden beschouwd. Van Dantzig plaatste het thema kindermishandeling nadrukkelijk in het kader van de geestelijke volksgezondheid; meer aandacht hiervoor zou volgens hem verborgen psychische problemen kunnen blootleggen, ook met betrekking tot de daders. In lijn hiermee was Van Dantzig voorstander van voor iedereen beschikbare opvoedingsondersteuning en vond hij dat er veel meer aandacht moest komen voor het geestelijk welzijn van kinderen.

J.C.M. Willems was verbonden aan het Centrum voor de Rechten van de Mens van de Universiteit Maastricht en bijzonder hoogleraar in de Rechten van het kind aan de VU. Als veel publicerend wetenschapper was Willems vooral een bekende stem in het wetenschappelijke debat. S. Meuwese was directeur van DCI Nederland, dat aan de wieg stond van RAAK en hier organisatorisch nauw bij betrokken zou blijven. RAAK was gevestigd op het adres van DCI (in Amsterdam) en DCI bleef ook het secretariaat van RAAK verzorgen.

De formele oprichting van de Stichting RAAK vindt plaats in mei 2001, met als eerste bestuursleden de vier samenstellers van het manifest. Als stichting kan RAAK, dat tot dan toe volledig onder de hoede van DCI had geopereerd, zelfstandig donaties ontvangen en fondsen werven. In de oprichtingsstatuten stelt RAAK zich ten doel ‘een sluitende aanpak’ van kindermishandeling te bevorderen, voornamelijk door middel van een ‘kindgericht’ gezinsbeleid. Het door RAAK gepropageerde beleid behelst naast actieve kinderbescherming ook opvoedingsondersteuning en herstel en sociale herintegratie van mishandelde kinderen en in hun jeugd mishandelde volwassenen. Volgens de statuten geldt ‘het bevorderen van de samenwerking met en tussen verwante organisaties’ (naast acties, bijeenkomsten, voorlichting en publicaties) expliciet als middel om deze doelen te verwezenlijken. In maart 2002 wordt Th. Heyman, docent Maatschappelijk Werk aan de Hogeschool Rotterdam en publicist over huiselijk geweld, uitgenodigd om als kwartiermaker plaats te nemen in het bestuur.

De agenda van RAAK staat in de beginperiode vooral in het teken van de politieke lobby. Eind 2001 stuurt RAAK een open brief aan de Eerste en Tweede Kamer, met daarin naast een opsomming van voorgestelde maatregelen ook de oproep tot het aanwijzen van een proefregio, waarin de jeugdzorg en hulpverlening anders zou worden georganiseerd. Met een zogenoemde ‘professorenbrief’ wordt 400 hoogleraren en andere wetenschappers verzocht de boodschap van RAAK te ondersteunen. Vóór de Tweede Kamerverkiezingen van 2002 stelt RAAK zich ten doel dat - voor de eerste keer in de geschiedenis - een passage over de bestrijding van kindermishandeling in het regeerakkoord wordt opgenomen. De lobby bij politieke partijen en individuele Kamerleden sorteert uiteindelijk het gewenste effect. Een bijkomstigheid van deze campagne is dat RAAK er met www.stopkindermishandeling.nl een nieuwe eigen website aan overhoudt. Na de voortijdige val van het kabinet-Balkenende I wordt voor 2003 een gelijkaardige campagne op touw gezet, deze keer zonder succes.

De eerste grote manifestatie van RAAK vindt plaats op 20 november (de internationale dag voor de Rechten van het Kind) 2002 te Amsterdam. RAAK-voorzitter Van Dantzig krijgt hier de Jan Brouwerprijs uitgereikt, een door de Stichting Jan Brouwer Fonds beschikbaar gestelde prijs voor projecten ter voorkoming van kindermishandeling. Twee jaar later, in 2004, wordt Van Dantzig door de Liga voor de Rechten van de Mens geëerd met de Clara Meijer-Wichmann Penning vanwege zijn bijdrage in de strijd tegen kindermishandeling.

In de loop van 2002 krijgt ook de gewenste regionale pilot snel verder gestalte. In opdracht van RAAK stelt Jo Hermanns (consultant/hoogleraar opvoedkunde aan de Universiteit van Amsterdam) een plan op voor wat uiteindelijk het project Regio RAAK zou gaan heten. Na toekenning van de subsidie door het ministerie van VWS en de selectie van proefregio’s blijven er uit 21 aanmeldingen vier regio’s over waar de experimentele aanpak voor een periode van drie jaar (2003-2006) in praktijk wordt gebracht: Stadsdeel Amsterdam-Noord, Westelijke Mijnstreek, Zaanstreek-Waterland en Flevoland. Het ministerie van VWS stelt een begeleidingscommissie in. Het doel van dit project is in een aantal regio’s een nieuwe werkwijze in te voeren bij instellingen die met ouders en kinderen werken, om zo een effectievere bestrijding van kindermishandeling mogelijk te maken. De nadruk ligt hierbij vooral op preventie en vroegsignalering. De eerste ervaringen uit Regio RAAK vergroten het besef dat er noodzaak bestaat tot betere samenwerking tussen zorginstellingen onderling, maar ook tussen sectoren als zorg, onderwijs en justitie en tussen gemeenten en provincies.

Een ander speerpunt waar RAAK zich hard voor maakt is de invoering van een wettelijk verbod op zowel lichamelijk als geestelijk geweld in de opvoeding. Op basis van een wetsvoorstel van minister van Justitie Piet Hein Donner uit 2005 wordt het Burgerlijk Wetboek in 2006 in die zin aangepast.

In november 2005 wijdt televisiezender Nederland 3 een themaweek aan kindermishandeling onder de titel ‘Geheim geweld’, waar alle omroepen van dit TV-kanaal aan deelnemen. De themaweek is een idee en initiatief van RAAK-bestuurslid C. Tromp-Boos, die werkzaam was voor omroep NPS.

Op 8 november 2005 overlijdt A. van Dantzig. Het verlies van de voorzitter betekent een groot verlies voor RAAK, niet in de laatste plaats omdat Van Dantzig een belangrijke rol vervulde in het lobbywerk van de actiegroep. Een jaar na diens overlijden stelt het bestuur van RAAK de Andries van Dantzig-penning in, die om het jaar wordt uitgereikt aan een persoon met uitzonderlijke verdienste op het gebied van preventie en bestrijding van kindermishandeling.

Het RAAK-congres van 2006 is tevens de slotmanifestatie van het project Regio RAAK. Eén van de lessen uit het project is dat effectieve bestrijding van kindermishandeling de inzet van velen vereist en vooral ook een goede coördinatie tussen alle betrokkenen (overheid, beroepskrachten, leraren en anderen uit de omgeving van kinderen). De in de proefregio’s behaalde resultaten zijn dermate positief dat deze aanleiding geven tot navolging. In het Actieplan Aanpak Kindermishandeling (‘Kinderen veilig thuis’) dat minister Rouvoet voor Jeugd en Gezin in juli 2007 naar de Tweede Kamer stuurt, wordt voorzien in landelijke invoering van de werkwijze van RAAK. Het Nederlands Jeugdinstituut (NJi) is verantwoordelijk voor de ondersteuning van de regionale aanpak, met financiering vanuit het Rijk. Als hulpmiddel voor de implementatie wordt een in opdracht van RAAK geschreven handboek ( Lessen van en voor Regio’s RAAK. Kindermishandeling: voorkomen en helpen ) aan alle gemeenten ter beschikking gesteld.

De Stichting RAAK wordt per 1 januari 2013 opgeheven, maar in de daaraan voorafgaande jaren leidde de actiegroep al een sluimerend bestaan. Tot en met 2009 zijn er geregeld bestuursvergaderingen en worden er bijeenkomsten georganiseerd, maar in de periode daarna blijven de activiteiten van RAAK tot een minimum beperkt.

Tot aan de overdracht berustte het archief bij de secretaris van RAAK, die zelf zorg droeg voor de ordening en archivering.
Schenking van een particulier archief.

Het archief van RAAK heeft betrekking op de volledige bestaansperiode van de organisatie, vanaf de oprichting in 2000 tot aan de opheffing per 1 januari 2013. De archivalia omvatten vergaderverslagen, correspondentie, (interne) notities, rapporten, campagnefolders, artikelen en documentatie. Het archief heeft ook een digitaal gedeelte, dat naast stukken ter aanvulling van het papieren archief ook de website www.stopkindermishandeling.nl omvat. Het archief bestaat voor een belangrijk deel uit correspondentie, zowel met externe partijen als tussen de bestuursleden en naaste betrokkenen onderling. Naast de verslagen en bijlagen van de bestuursvergaderingen bevat het archief vergaderstukken van het RAAK-platform, dat bestond uit een uitgebreidere groep wetenschappers met affiniteit met het onderwerp, ervaringsdeskundigen en hulpverleners. Gedurende haar bestaan organiseerde RAAK diverse (thematische) congressen en manifestaties, waarvan in het archief onder meer verslagen en stukken betreffende de organisatie zijn aan te treffen. Een substantieel deel van het archief heeft betrekking op het meerjarige project Regio RAAK, waarbij in een aantal regio’s een vernieuwende werkwijze werd ingevoerd ter verbetering van de bestrijding van kindermishandeling. Het betreft onder meer projectplannen, tussenrapportages, jaarverslagen en eindrapporten, zowel met betrekking tot de afzonderlijke regio’s als tot het project als geheel. Het archief bevat, tot slot, stukken van en over bestuursleden van RAAK, waaronder A. van Dantzig (1920-2005), (mede)oprichter, voorzitter en hèt gezicht van RAAK. Noemenswaardig is een groot aantal artikelen (in kranten en vakbladen) en teksten van lezingen van Van Dantzig en andere bestuursleden van RAAK (vooral J.C.M. Willems) over kinderrechten, bestrijding van kindermishandeling, jeugdzorg, opvoeding en aanverwante onderwerpen.

Het archief is volledig.

Het archief kent geen beperkingen voor het raadplegen van stukken als gevolg van kwetsbare of slechte materiële staat.

Openbare archiefstukken kunnen online worden aangevraagd en gereserveerd. U kunt dit ook via de terminals in de studiezaal van het Nationaal Archief doen. Om te kunnen reserveren dient u de volgende stappen te volgen:

1. Creëer een account of log in.
2. Selecteer in de archiefinventaris een archiefstuk.
3. Klik op ‘Reserveer’ en kies een tijdstip van inzage.

Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.

VOLLEDIG:
Nationaal Archief, Den Haag, Reflectie- en Actiegroep Aanpak Kindermishandeling (RAAK) Stichting RAAK, nummer toegang 2.19.357, inventarisnummer ...

VERKORT:
NL-HaNA, RAAK, 2.19.357, inv.nr. ...

Inventarisnummers van dit archief zijn niet in kopievorm beschikbaar