Terug naar zoekresultaten

2.13.244 Inventaris van het archief van de Hoofdvlootaalmoezenier, (1914) 1921-1997

Download inventaris als PDFDownload inventaris als XML

Bekijk de zoekhulp bij dit archief

Voer een zoekterm in
VorigeVolgende

Beschrijving

ArchiefBeschrijving van het archiefArchiefvormingInhoud en structuur van het archiefAanwijzingen voor de gebruikerVerwant materiaal

Archief

Titel

2.13.244
Inventaris van het archief van de Hoofdvlootaalmoezenier, (1914) 1921-1997

Auteur

Ministerie van Defensie

Versie

02-02-2020

Copyright

Nationaal Archief, Den Haag
2017 cc0

Beschrijving van het archief

Naam archiefblok

Ministerie van Defensie, Hoofdvlootaalmoezenier
Hoofdvlootaalmoezenier

Periodisering

archiefvorming: 1921-1997
oudste stuk - jongste stuk: 1914-1997

Archiefbloknummer

D202

Omvang

703 inventarisnummer(s); 15,60 meter

Taal van het archiefmateriaal

Het merendeel der stukken is in het
Nederlands.

Soort archiefmateriaal

Normale geschreven, getypte en gedrukte documenten, geen bijzondere handschriften.

Archiefdienst

Nationaal Archief

Locatie

Den Haag

Archiefvormers

Ministerie van Defensie / Dienst Rooms-Katholieke geestelijke verzorging, Vlootaalmoezenier (1921-1997)

Samenvatting van de inhoud van het archief

Dit archief bevat de neerslag van de werkzaamheden van de Hoofdvlootaalmoezenier van 1921 - 1997, maar ook het archief van H.J.M.M. Alink in de periode 1914 - 1921, voordat hij werd aangesteld als eerste vlootaalmoezenier. Kern van dit archief zijn de gecombineerde werk- en persoonsdossiers (correspondentiedossiers) van de vlootaalmoezeniers. In de periode voor 1945 zijn stukken aangetroffen tijdens de mobilisatiejaren (1914-1918), het Interbellum, de Tweede Wereldoorlog (zowel in Nederlands-Indië als in Nederlands-Nieuw-Guinea). Ook de fotocollecties van de aalmoezeniers zitten in dit archief. Het archief schetst een beeld van de werkzaamheden, persoonlijke overwegingen en ervaringen van de vlootaalmoezeniers, zowel aan het 'thuisfront' als in de overzeese gebiedsdelen en in missiegebieden.

Archiefvorming

Geschiedenis van de archiefvormer
Organisatie
In het onderhavige archiefblok staat de Rooms-Katholieke geestelijke verzorging centraal. Van belang is om te weten dat de Rooms-Katholieke geestelijke verzorging voor 1998 per krijgsmachtdeel georganiseerd was (landmacht, luchtmacht en marine, de marechaussee was toen nog geen zelfstandig krijgsmachtdeel).
Dit archief vormt de neerslag van de taakuitvoering door de aalmoezeniers van de Koninklijke Marine in de periode (1914) 1921-1997. Deze periode omvat het proces van institutionalisering van de geestelijke belangenbehartiging van de rooms-katholieke geestelijke verzorging bij de Koninklijke Marine. Achtereenvolgens de vlootpastoor, vlootaalmoezenier en na 1945 een aparte Hoofdvlootaalmoezenier voor de vloot werden als officiële functies geïncorporeerd in de Marine. De vlootaalmoezeniers rapporteerden over hun werkzaamheden aan de Hoofdvlootaalmoezenier. Hieronder worden de belangrijkste cesuren in de organisatie van de Rooms-Katholieke geestelijke verzorging in relatie tot de KM beschreven.
1914-1918
In 1914 werd H.J.M.M. Alink door A.J. Callier, de Bisschop van Haarlem, aangewezen als de aalmoezenier van Den Helder. Alink kreeg van Callier de opdracht om de geestelijke belangen van het Rooms-Katholieke marinepersoneel te behartigen.
1918-1921
Alink werd bij koninklijk besluit van 13 mei 1918, no. 82 benoemd tot vlootpastoor. Deze betrekking werd echter gefinancierd door het Departement van
Financiën.
1921-1997
Bij het Departement van Marine werd de Rooms-Katholieke geestelijke verzorging bij koninklijk besluit van 20 mei 1921, no. 47 ingesteld met de instelling van de betrekking van vlootaalmoezenier. Alink werd bij koninklijk besluit van 4 juni 1921, no. 82 benoemd tot vlootaalmoezenier. Alink viel onder hoofdaalmoezenier F.E. Evers.
Tot 1945 was er één hoofdaalmoezenier voor vloot en leger samen. Daarna kwam er een aparte hoofdaalmoezenier voor vloot (hoofdvlootaalmoezenier) en kreeg ook het leger een eigen hoofdaalmoezenier (hoofdlegeraalmoezenier).
Tot en met 1997 werd de Rooms-Katholieke geestelijke verzorging voor het marinepersoneel door de KM zelf verzorgd.
Sinds 1998
In 1998 is het onderdeel Diensten Geestelijke Verzorging (DGV) opgericht. De Rooms-Katholieke geestelijke verzorging is in dit onderdeel opgegaan en fungeert als één van de subdiensten van de DGV. Vanuit de RKGV wordt de geestelijke verzorging sindsdien niet meer afzonderlijk voor elk krijgsmachtdeel, maar integraal voor alle krijgsmachtdelen georganiseerd. Er is een hoofdaalmoezenier voor alle krijgsmachtdelen, de hoofdkrijgsmachtaalmoezenier. De vlootaalmoezeniers ressorteren sindsdien onder de hoofdkrijgsmachtaalmoezenier.
Taken
Het bijdragen aan het (geestelijk) welbevinden van militairen, overig defensiepersoneel, veteranen en het thuisfront, en aan de moraliteit van de krijgsmacht als geheel vanuit Rooms-Katholiek invalshoek.
De Rooms-Katholieke en de geestelijke verzorgers van de andere denominaties die werkzaam zijn binnen de krijgsmacht hebben een bijzondere positie. Zij zijn weliswaar werkzaam bij Defensie, maar blijven voor de religieus inhoudelijke kant van hun werk (o.a. het houden van diensten, doop- en huwelijksaangelegenheden, etc.) verantwoording schuldig aan de kerk of de instantie die hen uitzendt, dus niet aan de minister.
Geschiedenis van het archiefbeheer
In 2012 gingen de vlootaalmoezeniers in Den Helder verhuizen. De verhuizing vormde de aanleiding voor de overplaatsing van archiefbescheiden betreffende de werkzaamheden van de vlootaalmoezeniers naar de toenmalige afdeling Semi-Statische Archiefdiensten (SSA), de taakvoorganger van de huidige afdeling SIB. Er werden stukken over de jaren 1914-2010 overgeplaatst. "Oud archief" van de vlootaalmoezeniers (KM/RKGV/HVA), 1921-1997, met stukken uit 1914-1921 van vlootaalmoezenier H.J.M.M. Alink
Het overgrote deel van de overgeplaatste stukken is gevormd door KM/RKGV/HVA in de periode 1921-1997. Het overgeplaatste werkdossier van H.J.M.M. Alink bevat stukken over de jaren 1914-1946. De stukken in het werkdossier over de jaren 1914-1921 zijn gevormd door Alink voordat de Rooms-Katholieke geestelijke verzorging in mei 1921 bij de KM werd ingesteld en Alink in juni 1921 tot vlootaalmoezenier werd benoemd.
Stukken over de jaren 1998-2010
Ook werden er ordners met stukken over de jaren 1998-2010 overgeplaatst. De vlootaalmoezeniers ressorteren sinds 1998 niet meer onder de KM/RKGV/HVA, maar onder de DGV/RKG. De stukken over de jaren 1998-2010 hebben echter geen fysieke samenhang met de stukken van de KM/RKGV/HVA en behoren tot archief van de taakopvolger. Deze jonge dossiers zijn afgescheiden van dit archief.
Archiefvermenging
Er werden persoonsdossiers van de vlootaalmoezeniers overgeplaatst waarin stukken van de KM/RKGV/HVA vermengd zijn met (enige) stukken van de taakopvolger. De persoonsdossiers zijn primair alfabetisch op achternaam van de vlootaalmoezeniers geordend, waardoor het niet mogelijk is om in één oogopslag te zien om hoeveel stukken van de taakopvolger het gaat en wat de looptijd daarvan precies is. Hier wordt uitgegaan van 1998-2010.
Dit is namelijk de datering die is opgegeven toen het onderhavige archiefblok van de KM/RKGV/HVA en de (enkele) stukken van de DGV/RKGV in 2012 bij de taakvoorganger van SIB werden ingeleverd.
De verwerving van het archief

Inhoud en structuur van het archief

Inhoud
Het archief is gevormd in de periode 1914 tot en met 1997. Tot 1921 door Alink op persoonlijke titel voordat hij benoemd werd tot vlootaalmoezenier. het betreft veelal stukken over Nederland maar tot 1945 ook over Nederlands-Indië en Nederlands-Nieuw-Guinea. Er zijn documenten aangetroffen inzake de bijdrage van de vlootaalmoezenier aan het geestelijk welbevinden van militairen, overig defensiepersoneel, veteranen en het thuisfront. Maar ook over het verbeteren van de moraliteit van de krijgsmacht als geheel vanuit Rooms-Katholieke invalshoek. Kern van deze inventaris zijn de correspondentiedossiers van de (Hoofd-) vlootaalmoezeniers. Hun op schrift gestelde wederwaardigheden en briefwisselingen met het thuisfront, werden opgeborgen in de persoonsdossiers. Dat maakt deze dossiers tot een belangrijke bron van onderzoek.
Selectie en vernietiging
Uit aangetroffen documentatie in het archief van de afdeling beheer van SIB kan worden opgemaakt dat er in ieder geval in de periode 1921-2000 bij de RKGV stukken van de KM/RKGV/HVA zijn vernietigd, maar dat de vernietiging daarvan niet is verantwoord, zodat het niet bekend is wat er is vernietigd. Tijdens de bewerking zijn dubbelen verwijderd, alsook documentatie van andere organisaties.
Aanvullingen
Het archief kan als afgesloten worden beschouwd. In 1998 is het onderdeel Diensten Geestelijke Verzorging (DGV) opgericht. De Rooms-Katholieke geestelijke verzorging is in dit onderdeel opgegaan en fungeert als één van de subdiensten van de DGV.
Verantwoording van de bewerking
Tijdens de selectie is het historisch belang van de aangetroffen dossiers als uitgangspunt gebruikt. Het archief van de Hoofdvlootaalmoezenier komt op basis van artikel 5 lid e van de Archiefwet voor blijvende bewaring in aanmerking. De aangetroffen documenten van de taakopvolger Dienst Geestelijke Verzorging/Rooms-Katholieke Geestelijke Verzorging (DGV/RKGV) 1998-2010 zijn niet meegenomen in deze inventaris. Er zijn ook persoonsdossiers aangetroffen met daarin stukken van de DGV. Deze vrij recente persoonsdossiers bevatten niet of nauwelijks correspondentie, maar vooral de administratieve neerslag van aanstelling, salariëring e.d. Die dossiers komen niet in aanmerking voor blijvende bewaring conform artikel 5 lid e van de Archiefwet.
Ordening van het archief
Bij de start van het inventarisatietraject in 2014 werd een grotendeels op onderwerp geordend archief van de KM/RKGV/HVA aangetroffen. Aan de hand van de aangetroffen gefragmenteerde inschrijfmiddelen, een indicateur over de periode september 1946 - december 1948 en een agenda over de periode januari 1949 - november 1951, is echter geconstateerd dat de aangetroffen ordening niet de oorspronkelijke ordening is en dat de aangetroffen ordening in ieder geval tijdens het beheer van het archief bij de RKGV in de periode tussen december 1951-2012 moet zijn aangebracht.
De indicateur over de periode september 1946 - december 1948 en de agenda over de periode januari 1949 - november 1951 geven een beeld van de oorspronkelijke ordening van de archiefbescheiden in de periode 1946-1951 bij de KM/RKGV/HVA.
Aan de hand van de vastgelegde metadata in de aangetroffen agenda over de periode januari 1949 - november 1951 kan aangenomen worden dat de ingekomen en uitgaande stukken in die periode wel werden opgeborgen in respectievelijk een serie ingekomen en een serie uitgaande stukken, waarbinnen de stukken op volgorde van inschrijfnummer werden gerangschikt.
De in de indicateur benoemde bestanddelen en de series ingekomen en uitgaande stukken zijn niet meer aangetroffen. Geregistreerde stukken over de periode 1946-1951 zijn echter wel teruggevonden in de in 2014 aangetroffen bestanddelen, o.a. in de persoonsdossiers van de vlootaalmoezeniers.

Aanwijzingen voor de gebruiker

Openbaarheidsbeperkingen
Deels openbaar, deels beperkt openbaar (A).
Beperkingen aan het gebruik
Reproductie van originele bescheiden uit dit archief is, behoudens de algemene regels die gelden voor het kopiëren van stukken, niet aan beperkingen onderhevig. Er zijn geen beperkingen krachtens het auteursrecht.
Materiële beperkingen
Het archief kent geen beperkingen voor het raadplegen van stukken als gevolg van slechte materiële staat.
Andere toegang
Voor dit archief is geen andere toegang beschikbaar.
Aanvraaginstructie
Openbare archiefstukken kunnen online worden aangevraagd en gereserveerd. U kunt dit ook via de terminals in de studiezaal van het Nationaal Archief doen. Om te kunnen reserveren dient u de volgende stappen te volgen:
  1. Creëer een account of log in.
  2. Selecteer in de archiefinventaris een archiefstuk.
  3. Klik op ‘Reserveer’ en kies een tijdstip van inzage.
Citeerinstructie
Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.
VOLLEDIG:
Nationaal Archief, Den Haag, Ministerie van Defensie, Hoofdvlootaalmoezenier, nummer toegang 2.13.244, inventarisnummer ...
VERKORT:
NL-HaNA, Hoofdvlootaalmoezenier, 2.13.244, inv.nr. ...

Verwant materiaal

Bewaarplaats van originelen
De originele bescheiden van dit archief berusten bij het Nationaal Archief
Beschikbaarheid van kopieën
Inventarisnummers van dit archief zijn niet in kopievorm beschikbaar
Afgescheiden archiefmateriaal
Opgave van stukken die aan een andere archiefbewaarplaats werden overgedragen: - Een vlag/ vaandel van de Rooms-Katholieke Vereeniging van Marinepersoneel Sint Christophorus, afdeling Vlissingen; overgedragen aan Muzee te Vlissingen
Verwante archieven
Verwant materiaal bij het Nationaal Archief: Archiefinventaris 2.13.197, archieven van de hoofdlegerpredikant, de hoofdvlootpredikant en de hoofdlegeraalmoezenier (1938) 1945-1982
Publicaties de Kluis (1948) Hallo mannen! Twaalf toespraken tot de Nederlandse Militairen
de Kluis (1949) Geeft acht! Reveille, Appèl, voor de dokter, instructie, inspectie, Taptoe
Sillevis-Smitt (z.j.) Militair en Christen
Sillevis Smitt (1948) De kip met de warme pootjes
Sillevis Smitt (1948) Spoel je mond eens!
Sillevis Smitt (1956) Ambassadeurs
Van den Blink (1962) Mijn lichten branden
Van Straelen (1935) V.O.G. Biedt u aan. Richt u! Handboekje voor den katholieken soldaat, 1e druk
Van Straelen (1937) V.O.G. Biedt u aan. Richt u! Handboekje voor den katholieken soldaat, 2e druk
Van Straelen (1937) V.O.G. Biedt u aan. Richt u! Handboekje voor den katholieken soldaat, 3e druk
Van Straelen (1939) V.O.G. Biedt u aan. Richt u! Handboekje voor den katholieken soldaat, 4e druk
Van Straelen (1940) V.O.G. Biedt u aan. Richt u! Handboekje voor den katholieken soldaat, 5e druk
Wentholt (z.j.) De pineut? Handleiding voor jonge mannen, die de militaire dienst tegemoet gaan en zich de pineut voelen

Archiefbestanddelen