2.10.52.01 Inventaris van het archief van het Ministerie van Koloniën: Politieke Verslagen en Berichten uit de Buitengewesten, 1898-1940

Van 1806 tot 1959 heeft een ministerie bestaan dat met het bestuur en beheer van de Nederlandse koloniën belast was. Dat ministerie heeft onder verscheidene namen gefunctioneerd, maar het langst als Ministerie van Koloniën. Het eigenlijke bestuur was aan de gouverneur(-generaal) overgelaten, onder direct toezicht van de Koning, die dat overliet aan de minister van Koloniën. De specifieke taken van de minister in Den Haag richtten zich vooral op een viertal terreinen: de inrichting van het koloniaal bestuur, de koloniale financiën, de defensie en de buitenlandse betrekkingen van de overzeese gebieden en ten slotte de personeels- en materieelvoorziening.

Al in de VOC tijd zijn vanuit den Haag orders gegeven aan het bestuur in Nederlands-Indië om regelmatig verslag te doen van wetenswaardigheden en belangrijke gebeurtenissen. Een groeiend wantrouwen ten aanzien van het in de Oost gevoerde beleid was daarvan de aanleiding. Aanvankelijk werd aan dat verlangen voldaan door het met regelmaat overzenden van afschriften van gevoerde correspondentie, afrekeningen en ontvangen rapporten. Ook het overzenden van jaarverslagen was verplicht.

Na 1816 werd, mede door de sterk toegenomen administratie, de onmogelijkheid om alles te kopieren en de verbetering van het adminstratief kader, met deze vorm van informatievoorziening gebroken. In de plaats daarvan werd de Gouverneur-Generaal gelast jaarlijks een staatkundig verslag in te leveren. Bovendien moest hij sedert 1836 regelmatig afschriften zenden van alle belangrijke stukken die zijn bureau passeerden. Deze rapportage kreeg echter pas in 1869, door de verbeterde communicatie via het Suez kanaal, een regelmatig karakter in de vorm van de Mailrapporten. Hierin zijn van af 1872 ook de zogenaamde Korte Verslagen opgenomen, aanvankelijk als loutere vermelding in het Mailrapport zelf. Ze zijn samengesteld door Nederlandse ambtenaren in Nederlands-Indië (thans Indonesië) die belast waren met het bestuur van de Indonesische archipel, meestal vervulden zij een functie als Gouverneur of Resident. Later, vanaf 1884 zijn ze, in steeds toenemende mate, in afschrift als bijlage bij de mailrapporten te vinden. De politieke rapporten en berichten uit en over Java zijn alleen in de beginperiode in de mailrapporten te vinden, later, na c. 1880, verdwijnen zij en dan betreft deze rapportage uitsluitend de buitengewesten.

Het opmaken van deze korte verslagen, was voorgeschreven bij Staatsblad nr 55 van 1853. Vanaf 1898 werden deze verslagen ten departemente systematisch uit de mailrapporten gehaald en bundelsgewijs per jaar in de verbalen opgeborgen na gebruik ten behoeve van de opstelling van het koloniaal verslag. Bij Circulaire van 13 Augustus 1924 nr. 1801, te vinden in het Bijblad op het Staatsblad nr.10630, werd het besluit van 1853 ingetrokken. Men vond de informatie teveel in details getreden. Er werd een voorkeur uitgesproken om berichten over de politieke toestand per brief of telegram te melden. Om toch regulier op de hoogte te blijven moest voortaan over het eerste halfjaar een verslag worden uitgebracht dat een volledig overzicht zou moeten bevatten van het politiek gebeuren in het betreffende gewest in die periode. Daarbij hoefden de verslagen over het tweede halfjaar niet afzonderlijk te worden uitgebracht. Deze konden, als politiek jaaroverzicht, deel uitmaken van het door de gewestelijke besturen tevens uit te brengen algemeen jaarverslag. De korte maandelijkse verslagen kwamen daarbij te vervallen.

De series zijn overgebracht als onderdeel van het hoofdarchief (1901-1952) van het ministerie van Koloniën in 1983.

Het archief is krachtens bepalingen van de Archiefwet overgebracht.

Deze verslagen bevatten periodieke rapportage over de politieke en economische gebeurtenissen in het gewest.

Niet ieder gewestlijk bestuurder (de resident) heeft zich precies aan de regelgeving gehouden en als gevolg daarvan zijn er soms hiaten. De meeste series lopen echter door tot de eerste maanden van 1940.

Het archief kent geen beperkingen voor het raadplegen van stukken als gevolg van slechte materiële staat.

Openbare archiefstukken kunnen online worden aangevraagd en gereserveerd. U kunt dit ook via de terminals in de studiezaal van het Nationaal Archief doen. Om te kunnen reserveren dient u de volgende stappen te volgen:

1. Creëer een account of log in.
2. Selecteer in de archiefinventaris een archiefstuk.
3. Klik op ‘Reserveer’ en kies een tijdstip van inzage.

Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.

VOLLEDIG:
Nationaal Archief, Den Haag, Ministerie van Koloniën: Politieke Verslagen en Berichten uit de Buitengewesten, nummer toegang 2.10.52.01, inventarisnummer ...

VERKORT:
NL-HaNA, Koloniën / Politieke Verslagen Buitengewesten, 2.10.52.01, inv.nr. ...

Inventarisnummers van dit archief zijn in kopievorm beschikbaar