2.08.107 Inventaris van het archief van de Directie Financieringen (Generale Thesaurie) van het ministerie van Financiën, (1950) 1980-2003

De Directie Financieringen valt onder het Directoraat-Generaal Generale Thesaurie. Ze is ontstaan aan het eind van de negentiende eeuw als een administratief instrument voor de door de liberale regeringen opgezette industrialisatiepolitiek. Er ontstond behoefte aan een aparte administratie voor het bijhouden van staatsdeelnemingen aan bedrijven, of zelfs, zoals bij sommige steenkolenmijnen, de financiële aangelegenheden betreffende bedrijven waar de Staat geheel initiator en eigenaar van was. Dit leidde in 1912 tot de Bedrijvenwet (Stb. 85). Ook kwamen er voorschriften met betrekking tot de kapitaalvoorziening en het kasbeheer, zoals voorgeschreven in de Comptabiliteitswet 1927, artikel 88 (Stb. 259).

In 1980 bestond de Directie Financieringen uit twee afdelingen:

1) De afdeling Financiering bedrijven, Energie en Overheidsaanschaffingen (Vanaf 1984 genaamd Afdeling Financiering Bedrijven). Deze afdeling had de volgende taken, het behandelen van:

• aangelegenheden met betrekking tot:
  1. de financiering van staatswege, in de vorm van kapitaaldeelnemingen, kredieten en garanties, van ondernemingen en van instellingen met een bedrijfsmatig karakter;
  2. het overheidsaanschaffingsbeleid;
• financiële vraagstukken betreffende de exploitatie van aardolie en aardgasconcessies;
• beleidszaken met betrekking tot het Rijksinkoopbureau.

Een voorname doelstelling van de afdeling is het vormgeven en uitvoeren van beleid gericht op het opheffen van knelpunten in de werking van kapitaalmarkten en met name de ondernemingsfinanciering en private financiering infrastructuur. Het belangrijkste onderdeel van dit terrein wordt gevormd door de Regeling Bijzondere Financiering 1971. Daarnaast is de directie betrokken bij alle grote steunoperaties vanuit de overheid en specifieke dossiers waar een financiële injectie van de Staat wordt gevraagd.

2) De afdeling Beheer Deelnemingen, Erediensten en Algemene Zaken (Vanaf 1984 genaamd Afdeling Beheer Deelnemingen). Deze afdeling had de volgende taken:

• behandelingen van vraagstukken betrekking hebbende op het beheer van staatsdeelnemingen;
• vertegenwoordigen en respectievelijk adviseren van de vertegenwoordigers van het Ministerie van Financiën in organen van ondernemingen en van instellingen met een bedrijfsmatig karakter;
• behandelen van beleidszaken met betrekking tot kansspelen (Staatsloterij, casino’s, speelautomaten);
• aangelegenheden betreffende het Vacatiegeldenbesluit.

Het beheer van de deelnemingen omvat de beleidsvorming op het terrein van staatsdeelnemingen en het (mede)uitoefenen van de aandeelhoudersfunctie. De beleidsvorming ten aanzien van het beheer van deelnemingen heeft betrekking op kwesties als het dividendbeleid en het beleid ten aanzien van commissarissen van overheidswege. Ten aanzien van het uitoefenen van de aandeelhoudersfunctie dient een onderscheid gemaakt te worden tussen staatsdeelnemingen waarvoor Financiën beheersmatig alleen verantwoordelijk is en staatsdeelnemingen die Financiën beheert naast de vakdepartementen. Voorbeelden van eigen deelnemingen van het ministerie van Financiën zijn: Nationale Investeringsbank (NIB), Nederlandse Middenstandsbank NV (NMB), NMB-Postbank, Stichting Industrieel Garantiefonds, NV Haven van Vlissingen, NV Nederlands Inkoopcentrum (NIC) en NV Internationale Nederlanden Groep. Ten aanzien van het beheer van de overige deelnemingen wordt de invulling van het beheer mede bepaald door het betrokken vakdepartement. De belangrijkste betrokken vakdepartementen zijn: het ministerie van Economische Zaken en het ministerie van Verkeer en Waterstaat.

Verder is de Directie betrokken bij de verkoop van staatsdeelnemingen. Op grond van de Comptabiliteitswet en het Besluit Privaatrechtelijke rechtshandelingen dient de minister van Financiën medewerking te verlenen aan de verkoop van staatsdeelnemingen.

In de jaren ’80 kwam de privatisering van staatsbedrijven hoog op de politieke agenda te staan. De verzelfstandiging van bijvoorbeeld de NS en de Staatsloterij is in deze tijd op stapel gezet.

De zorgdrager van het archief is de minister van Financiën. Het beheer lag bij de Algemene Secretarie (AS). In de dynamische fase is het gevormd door de gedeconcentreerde archiefeenheid Generale Thesaurie en in de semi-statische fase viel het eerst onder het bureau Semi-statisch Archief en daarna onder de onder AS vallende gedeconcentreerde multifunctionele unit Generale Thesaurie.

Het archiefblok GT-280 vormt het hoofdonderdeel van de bewerking en is het enige ‘reguliere’, bij de archiefunit DGGT (Directoraat-generaal GT) van de centrale archiefafdeling van het ministerie van Financiën gevormde, archief. In de periode die dit archief beslaat werd alleen archief gevormd dat volgens het dossierstelsel werd geordend. De dossiers werden in de dynamische fase systematisch geordend op basis van een van de Basis Archief Code (BAC) afgeleide code voor de Generale Thesaurie. Voor degenen die de systematiek van deze code kenden waren de dossiers hierdoor direct toegankelijk in de dynamische fase.

Zo naar het uitkwam werd er archief, als de dossierkasten vol waren, afgevoerd naar het semi-statische archief. Per afvoermoment betrof een set afgevoerde dossiers of dozen vaak één onderwerp. Het afvoeren van meerdere onderwerpen (kastvakken) in één keer kwam ook voor. Grote series van gelijksoortige dossiers ontstonden op die manier niet, wel zich in de afvoerchronologie herhalende kleinere series.

Bij de afvoer naar het centrale semi-statisch archief werden de dozen van Financieringen apart in één groot, het gehele ministerie betreffende jaren 80 en 90 archiefblok gevoegd. De dozen kwamen dus tussen dozen van andere directies terecht. Hierdoor werd de systematische ordeningswijze verbroken. Het archief was indirect via een in de dynamische fase aangelegde en bijgehouden systematische dossierinventaris raadpleegbaar.

Vanaf 1992 begon men bij het archief van Financiën met de invoering van documentaire structuurplannen (DSP’s) - de unit DGGT was hier, ook rijksbreed, de eerste mee - en de eerste directie waarvoor een DSP gemaakt werd was Financieringen. De DSP’s beschreven de werkprocessen, de documentaire neerslag daarvan, hoe deze archivistisch beschreven en geordend moesten worden, en of de neerslag op basis van Basis Selectie Documenten (BSD’s) te bewaren of te vernietigen was. Voor de archiefordening liet men toen de van de BAC afgeleide code los. Een drietal jaren werkte men met een zelf ontwikkelde systematische code. Bij de ingebruikname in begin 1996 van het digitale document- en dossierregistratiesysteem DOC-/DOSMAN werd de systematische ordening vervangen door een door dit registratiesysteem bepaalde numerieke ordening. Daarmee waren de dossiers ook in de dynamische fase niet meer direct toegankelijk.

Het archiefblok GT-280 (jaren ’80 dossierstelselarchief) is drie keer eerder bewerkt. Er is dus ook uit vernietigd, daarvan is destijds geen specificatie opgesteld. Met de eerste bewerking is begonnen door de bij Financiën werkzame inventarisator G.J. Lamfers, dit in een tijd dat het jaren-80 dossierstelselarchiefblok nog niet volledig afgesloten was. Na het plotselinge overlijden van dhr. Lamfers heeft de Centrale Archief Selectiedienst de bewerking overgenomen. PWAA heeft ook nog een klein gedeelte op het ministerie achtergebleven archief bewerkt. Dit resulteerde in de inventaris van het archief van de Directie Financieringen (Generale Thesaurie) van het ministerie van Financiën, (1926) 1962-1989 (1994) (nummer toegang 2.08.58). Ondanks deze bewerkingen moest het overgrote deel van het archiefblok uit de jaren tachtig nog worden bewerkt.

In 2010 is een start gemaakt met de bewerking van het restant van het jaren-'80 dossierstelselarchiefblok. De door de Interimorganisatie Rijksarchieven (IORA, in 2011 opgegaan in Doc-Direkt) uitgevoerde bewerking is in zeker opzicht een aanvullend vervolg op voorgaande bewerkingen. Gezien de veel grotere omvang van de huidige bewerking is gekozen voor het maken van een geheel nieuwe inventaris omdat het oude schema te weinig ruimte liet voor de veelheid van onderwerpen. Het archief stond opgeslagen in het archiefdepot van het ministerie van Financiën in Den Haag en is in 2006 overgebracht naar de depots van het Centraal Archief Rijksbelastingen in Apeldoorn. Voor de bewerking in 2010 is het teruggeplaatst bij het ministerie van Financiën waar op dat moment de archiefbewerker Haagse Vestiging Archiefbewerking (HVA, thans Doc-Direkt) gehuisvest was.

In 2013 is met het Nationaal Archief afgesproken om ook het jaren-'90 volgens het dossierstelsel geordende archiefblok in de bewerking mee te nemen. Dit archiefblok is niet eerder bewerkt. Het is in 2006 vanuit het archiefdepot van het ministerie van Financiën in Den Haag naar het Centraal Archief Rijksbelastingdienst (nu Doc-Direkt) in Apeldoorn verhuisd. In 2013 is het archief overgebracht naar Doc Direkt, locatie Winschoten, waar de bewerking van het jaren-90 archiefblok werd uitgevoerd.

Het archief is in 2014 door Ministerie van Financiën overgebracht naar het Nationaal Archief, krachtens artikel 12 van de Archiefwet 1995

Dit archief bevat voornamelijk stukken met betrekking tot het uitoefenen door het ministerie van Financiën van de aandeelhoudersfunctie op het gebied van staatsdeelnemingen in bedrijven. Verder bevat het archief dossiers inzake de financiering van bedrijven, met name op basis van de Regeling Bijzondere Financiering 1971, en steunoperaties aan bedrijven die in moeilijkheden zijn geraakt. Ook bevat het archief stukken met betrekking tot energie-politieke vraagstukken, de financiële aspecten van het kansspelbeleid, het aanschaffingsbeleid van de overheid, beleidszaken inzake het Rijksinkoopbureau en de verzelfstandiging van staatsbedrijven.

Het archief kent geen beperkingen voor het raadplegen van stukken als gevolg van kwetsbare of slechte materiële staat.

Voor dit archief is geen andere toegang beschikbaar

Openbare archiefstukken kunnen online worden aangevraagd en gereserveerd. U kunt dit ook via de terminals in de studiezaal van het Nationaal Archief doen. Om te kunnen reserveren dient u de volgende stappen te volgen:

1. Creëer een account of log in.
2. Selecteer in de archiefinventaris een archiefstuk.
3. Klik op ‘Reserveer’ en kies een tijdstip van inzage.

Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.

VOLLEDIG:
Nationaal Archief, Den Haag, Ministerie van Financiën: Directie Financieringen (Generale Thesaurie), nummer toegang 2.08.107, inventarisnummer ...

VERKORT:
NL-HaNA, Financiën / Directie Financieringen (Generale Thesaurie), 2.08.107, inv.nr. ...

Inventarisnummers van dit archief zijn niet in kopievorm beschikbaar

Dit archief sluit aan bij de al bij het Nationaal Archief aanwezige archieven van het Ministerie van Financiën:

• Directie Financieringen en Coördinatie Oorlogsschade van de Generale Thesaurie, (1938) 1953-1965, nummer archiefinventaris 2.08.57,
• Inventaris van het archief van de Directie Financieringen (Generale Thesaurie) van het Ministerie van Financiën, (1926) 1962-1989 (1994), nummer archiefinventaris 2.08.58.