Terug naar zoekresultaten

1.05.02 Inventaris van het archief van de Directie ad Interim, [1791-1792]; Raad der Koloniën, [1792-1795], (1773) 1791-1795 (1796)

Download inventaris als PDFDownload inventaris als XML

Bekijk de zoekhulp bij dit archief

Voer een zoekterm in
VorigeVolgende

Beschrijving

ArchiefBeschrijving van het archiefArchiefvormingInhoud en structuur van het archiefAanwijzingen voor de gebruikerVerwant materiaalBijlagen

Archief

Titel

1.05.02
Inventaris van het archief van de Directie ad Interim, [1791-1792]; Raad der Koloniën, [1792-1795], (1773) 1791-1795 (1796)

Auteur

C.H. van Marle

Versie

25-08-2022

Copyright

Nationaal Archief, Den Haag
(c) 1973 cc0

Beschrijving van het archief

Naam archiefblok

Raad der Koloniën
Raad der Koloniën

Periodisering

archiefvorming: 1791-1795
oudste stuk - jongste stuk: 1773-1796

Archiefbloknummer

116

Omvang

; 182 inventarisnummer(s) 13,30 meter

Taal van het archiefmateriaal

Het merendeel der stukken is in het.
Nederlands

Soort archiefmateriaal

Normale geschreven en gedrukte teksten. De Nederlandstalige stukken van vóór ca. 1700 zijn geschreven in het gotische cursiefschrift, met name in de oud-Hollandse klerkencursief.

Archiefdienst

Nationaal Archief

Locatie

Den Haag

Archiefvormers

Directie ad interim voor de Westindische Koloniën Raad der Koloniën in West-Indië Raad der Koloniën in West-Indië, Departement Amsterdam Raad der Koloniën in West-Indië, Departement Noorderkwartier Raad der Koloniën in West-Indië, Departement op de Maze Raad der Koloniën in West-Indië, Departement Stad en Lande Raad der Koloniën in West-Indië, Departement Zeeland

Samenvatting van de inhoud van het archief

Bij het einde van de West-Indische Compagnie in 1791 werden de schulden en bezittingen overgenomen door de staat. De Directie Ad-Interim nam het bestuur waar. Daarna werd de Raad der Koloniën ingesteld als bewindvoerder over de zaken van de WIC tot 1795. Het archief bevat vooral resoluties en correspondentie met de Staten-Generaal, de diverse departementen in Nederland (de voormalige Kamers) en de koloniën in de West. Tevens zijn er stukken omtrent de financiële administratie, maar bijvoorbeeld ook ladingmanifesten, wissels en enige soldijboeken.
Er zijn diverse eigentijdse toegangen in de vorm van indices en registers.

Archiefvorming

Geschiedenis van de archiefvormer
A. Korte voorgeschiedenis van de Directie interim en de Raad der Koloniën
Tegen het einde van de 18e eeuw is de toestand van de West-Indisch Compagnie in alle opzichten chaotisch. De bestuurders in de koloniën weten door de zeer onregelmatige verbindingen nauwelijks, waaraan zij zich te houden hebben en proberen zich met "provisionele" maatregelen staande te houden in een ontredderd gebied met een langzamerhand deels roerige, deels apathische bevolking.
Door de vierde Engelse zeeoorlog, waarin de kolonie St. Eustatius, St. Maarten en Saba drie maal van eigenaar veranderde, is de handel langzamerhand beperkt tot de meest noodzakelijke levensbehoefte. De slavenhandel bloeit niet meer, omdat de nauwste afnemers van slaven, de eigenaars van plantages, zelf in moeilijke omstandigheden verkeren. De zeer winstgevende smokkelhandel, die de aanleiding tot de vierde Engelse zeeoorlog vormde, levert door de veranderde verhoudingen in het gebied en door de strenge maatregelen ook bijna niets meer op.
De "Heeren X" zien de toestand somber in. Bij het sluiten van de rekening op 31 december 1790 verwacht alleen de kamer Amsterdam al een tekort van f. 50.000,- en op de begroting voor het jaar 1791 een tekort van ruim een miljoen. ( W.I.C. 22, p. 152, 153 ) Daar ook het einde van het octrooi van de West-Indische Compagnie nadert en verlenging in deze toestand zinloos is, vragen de "Heeren X" steun aan de generaliteit en de Staten van Holland. ( W.I.C. 22, P. 165 ) Op aandringen van de Raadpensionaris Van der Spiegel wordt de West-Indische Compagnie ontbonden en haar schulden en bezittingen worden overgenomen door de Staat. De Staten Generaal belasten haar college van "gedeputeerden tot de West-Indische Zaken" (ingesteld o.a. 1747) als Directie ad interim met het beheer van de koloniën, ( Staten Generaal, 13 sept. 1791 ) totdat de bevoegdheden van het definitieve bestuur, de Raad der Coloniën, zijn vastgesteld en de Raad zijn werkzaamheden kan beginnen. De "Heeren X" mogen voorlopig als dank voor de goede diensten, hun werkzaamheden voortzetten onder toezicht van de Directie ad interim. ( R.d.C. 5, p. 13 ) Ook benoemt de Directie ad interim de oudste advokaat van de W.I.C. tot secretaris van de Directie ad interim, de oudste boekhouder tot ontvanger, en de tweede boekhouder tot boekhoudergeneraal en klerk. ( R.d.C. 5, p. 19 ) Zij krijgen de verzekering dat zij hun functies onder het definitieve bestuur zullen houden. In de vergadering van 30 december 1791 worden de laatste problemen voor de overdracht opgelost. De boeken zullen worden afgesloten op 31 december 1791, de pakhuizen en kantoren zullen worden geïnventariseerd en daarna overgedragen en de aandelen mogen tegen 30% ingeruild worden. ( R.d.C. 5, p. 8-12 ) Op 3 mei 1792 is de overdracht een feit. Men gaat zich nu beraden over de vorm en de bevoegdheden van het definitieve bestuur. De rechten en plichten van het nieuwe orgaan worden vastgelegd in het "Reglement van de Raad der Coloniën". ( R.d.C. 25, zie ook R.d.C. 5, p. 343 e.v. ) Het duurt enige tijd voor alle leden van de Raad benoemd zijn, en de Raad kan tenslotte op 13 november 1792 haar werkzaamheden beginnen. ( Staten Generaal 13 nov. 1791 )
B. De organisatie van de Raad der Coloniën
De Raad, zitting houdend in Den Haag, bestaat uit elf personen nl. vier uit Holland, twee uit Zeeland, en één uit Gelderland, Friesland, Overijssel en Groningen. De leden worden benoemd door de respectieve provincies en ook de zittingstijd wordt door de provincies bepaald; er mogen echter niet meer dan drie leden van de Raad per jaar vervangen worden. ( R.d.C. 25 ) De Prins en erfstadhouder heeft als "gouverneur-generaal der Coloniën" te allen tijde toegang tot de vergadering, bekleedt, indien hij dit wenst, het voorzitterschap en heeft de beslissende stem. De Raad moet uit naam van de Staten Generaal alle West-Indische zaken behartigen "egter zoodanig dat het Opperbestuur altoos blijve in de boezem van haar Hoog Mogende". ( R.d.C. 25 )
De correspondentie die tot de officiële instelling van de Raad binnen kwam bij de Staten Generaal en na bespreking behandeld werd door de Directie ad interim komt voortaan binnen bij de Raad zelf. Ook mag de Raad zelf orders uitvaardigen en benoemingen regelen.
De Raad heeft voor de administratie een aantal ambtenaren in dienst: een secretaris, een ontvanger, een boekhouder-generaal tevens eerst klerk, en zes klerken "kunnende een derzelver als kamerbewaarder fungeeren" ( R.d.C. 25 ) en een bode. Om de afwikkeling van handelszaken niet al te zeer te vertragen en de oude handelsconnecties niet te verliezen, worden in de steden waar kamers van de West- Indische Compagnie gevestigd waren, "departementen" opgericht, "ondergeschikt aan het generaal bestuur, onder den titel commissarissen van de West-Indischen Handel". ( R.d.C. 25 ) Er worden dus opgericht de departementen Amsterdam, Zeeland (Middelburg, met bijkantoren in Vlissingen, Veere en Zierikzee), op de Maze (Delft en Rotterdam), Noorderkwartier (Hoorn en Enkhuizen), en Stad en lande (Groningen). Het maximum aantal commissarissen, en de ambtenaren in dienst van de departementen en hun tractementen worden ook vastgelegd in het "Reglement van de Raad der Coloniën".
De koloniën onder het gezag van de Raad zijn:
  1. Essequebo en Demerary. Sinds 1787 één kolonie. In Demerary zetelt de gouverneur-generaal; Essequebo is onderhorig aan Demerary en heeft een commandeur aan het hoofd; het handelt een deel van de zaken zelf af; de meeste zaken worden echter afgehandeld en overgestuurd vanuit Demerary. Tussen 1790 en 1795 wordt geprobeerd door gronduitgifte de kolonie weer een impuls te geven.
  2. Curaçao, Bonaire en Aruba. Op Caraçao zetelt de directeur-generaal. Bonaire en Aruba zijn volledig onderhorig aan Curaçao. Curaçao wordt tussen 1790 en 1795 verscheurd door twisten en is daardoor vrijwel onbestuurbaar. Van Aruba en Bonaire is bijna niets bekend.
  3. St. Eustatius, St. Maarten en Saba. Op St. Eustatius zetelt de gouverneur-generaal; op het onderhorige St. Maarten een commandeur, die een deel van de zaken met zijn Raden afhandelt. St. Eustatius is, ondanks de tegenslag in de smokkelhandel, toch nog een levendige doorvoerhaven, voor producten van en voor Amerika. St. Maarten, half Frans, half Nederlands is, buiten het gebruikelijke geharrewar met de Fransen, vrij rustig. Saba is volledig onderhorig aan St. Eustatius, en is in de jaren 1790-1795 uitermate rustig.
  4. "De kust van Guinee", bestaat uit een hoofdfort te St. George d'Elmina met een aantal buitenforten en het omringende land. De kolonie maakt tussen 1790 en 1795 een rustige, verwaarloosde indruk. Het bestuur in de koloniën wordt niet veranderd, er waren wel vage plannen voor hervormingen, maar door de korte bestaansperiode van de Raad zijn deze nooit geconcretiseerd en uitgevoerd.
C. De opheffing van de Raad der Koloniën
Naast de Raad der Coloniën werken in het Caribische zeegebied ook de Sociëteit van Suriname en de Directie van Berbice. Omdat de samenwerking tussen deze drie organen niet bevredigend is, besluiten de Staten Generaal dat "er een generale directie zal moeten worden geformeerd, welke gaan zal over alle de voorzeide Coloniën, geene uytgesondert, waar daar dezelver belangen kunnen worden verenigd en gelijkelijk erkend en behartigd - daar dezelve nu in tegendeel onder bijkans zooveele Directiën staan als er onderscheidene coloniën gevonden worden". ( Staten Generaal, 9 okt. 1795 ) Per 1 november 1795 zullen de Raad der Coloniën, de Sociëteit van Suriname en de Directie van Berbice opgeheven zijn, en alle West-Indische koloniën zullen onder gezag staan van "het Committé tot de zaaken van de coloniën en de bezittingen op de kust van Guinee en America". ( Staten Generaal, 9 okt. 1795 )
De achtereenvolgende besturen van de West-Indische koloniën
Oude West-Indische Compagnie; "Heeren XIX" Opgericht op: 3 juni 1621. (O.W.I.C. 13+) Opgeheven op: 20 sept. 1674.
2e West-Indische Compagnie; "Heeren X". Opgericht 20 sept. 1674. (W.I.C. 1323) Opgeheven op: 31 dec. 1791. (Staten Generaal, 13 sept. 1791)
Directie van Berbice Opgericht op: 4 okt. 1720 Opgeheven op: 30 okt. 1795. (Staten Generaal, 9 okt. 1795)
Sociëteit van Suriname Opgericht op: 21 mei 1683 Opgeheven op: 30 okt. 1795 (Staten Generaal, 9 okt. 1795)
Directie ad interim Ingesteld op: 30 dec. 1791 Opgeheven op: 13 nov. 1792. (Staten Generaal, 13 nov. 1792)
Raad der Coloniën Ingesteld op: 13 nov. 1792 (Staten Generaal 13 nov. 1792) Opgeheven op : 30 okt. 1795 (Staten Generaal 9 okt. 1795)
West-Indisch Comité Ingesteld op: 1 nov. 1795. (Staten Generaal 9 okt. 1795) Opgeheven op: 2 jan. 1801
In het West-Indisch Comité zijn de Raad der Coloniën, de Sociëteit van Suriname en de Directie van Berbice samengebracht.
Geschiedenis van het archiefbeheer
De Raad der Coloniën vergaderde in het Mauritshuis. ( Staten Generaal, 31 okt. 1792 ) Bij de opheffing van de Raad is het archief overgedragen aan het West-Indisch Comité en overgebracht naar de vergaderruimte van dit comité. Waar die ruimte zich bevond, is tot nu toe onbekend, evenals de latere omzwervingen van dit archief. Na de verhuizing bleek dat er stukken waren achtergebleven in het Mauritshuis. Deze zijn, blijkens een brief van J. de Kempenaer in 1796 weer bij het archief gevoegd. ( R.d.C. 23 )
De verwerving van het archief
De rechtstitel is (nog) onbekend
Het archief is bij Koninklijk Besluit of ministeriële beschikking overgebracht.
De verwerving van het archief
Het archief is bij Koninklijk Besluit of ministeriële beschikking overgebracht.

Inhoud en structuur van het archief

Verantwoording van de bewerking Bij de inventarisatie in de 19e eeuw zijn veel portefeuilles met losse stukken gevormd, waarvan beschrijving en inhoud niet met elkaar in overeenstemming waren. Het leek zinnig deze portefeuilles opnieuw te sorteren. Hierbij bleek dat het archief, wat de ingekomen stukken betreft, voor een zeer groot deel gedubbeld was. Het eerst ingekomen exemplaar was telkens (per kolonie en chronologisch) ingebonden, het dubbele zwierf los door het archief. Van deze losse stukken zijn nu "pakken met duplikaten" gevormd, die voor zover mogelijk achter ieder vast bestanddeel zijn gevoegd. De losse stukken, die niet in deze "pakken met duplikaten" pasten, zijn per kolonie per jaar geplaatst. De indeling van het archief is hierdoor sterk veranderd. De chaos in de financiële stukken kon slechts gedeeltelijk worden opgelost, hetgeen verklaard kan worden uit het feit dat de boekhouder-generaal ontslagen werd "weegens manquementen in het houden van de boeken". ( R.d.c. 23 )
Bij ordening van de archieven van de departementen Amsterdam en Zeeland bleek dat de kamers, bij de instelling van de Raad, hun administratie op dezelfde wijze voortgezet hadden, en dat de scheiding tussen kamerarchief (W.I.C.) en departementsarchief (Raad der Coloniën) niet aan te brengen is. Wordt ook hier het restauratieprincipe toegepast, dan zou ieder kamerarchief met het daarbij behorende departementsarchief weer één geheel moeten vormen. Deze samenvoeging kan echter pas geschieden na inventarisatie van het archief van de West-Indische Compagnie.

Aanwijzingen voor de gebruiker

Openbaarheidsbeperkingen
Volledig openbaar.
Beperkingen aan het gebruik
Reproductie van originele bescheiden uit dit archief is, behoudens de algemene regels die gelden voor het kopiëren van stukken, niet aan beperkingen onderhevig. Er zijn geen beperkingen krachtens het auteursrecht.
Materiële beperkingen
Het archief kent beperkingen voor het raadplegen van stukken als gevolg van slechte materiële staat.
Aanvraaginstructie
Openbare archiefstukken kunnen online worden aangevraagd en gereserveerd. U kunt dit ook via de terminals in de studiezaal van het Nationaal Archief doen. Om te kunnen reserveren dient u de volgende stappen te volgen:
  1. Creëer een account of log in.
  2. Selecteer in de archiefinventaris een archiefstuk.
  3. Klik op ‘Reserveer’ en kies een tijdstip van inzage.
Citeerinstructie
Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.
VOLLEDIG:
Nationaal Archief, Den Haag, Raad der Koloniën, nummer toegang 1.05.02, inventarisnummer ...
VERKORT:
NL-HaNA, Raad der Koloniën, 1.05.02, inv.nr. ...

Verwant materiaal

Beschikbaarheid van kopieën
Inventarisnummers van dit archief zijn niet in kopievorm beschikbaar

Bijlagen

Concordans
Concordantie van oud aanvraagnummer naar het huidige aanvraagnummer in deze inventaris
Oud nummer Nieuw nummer
1 1
2 2
3 3, 4
4 5
5 6
6 7
7 8
8 9
9 10
10 11
11 12
12 13
13 14
14 15
15 16
16 17
17 18
18 19
19 20
20 21
21 23
22 22
23 26
24 naar: Societeit van Suriname
25 28
26 30
27 31
28 32
29 33
30 43
31 35
32 36
33 37
34 39
35 40
36 41
37 38
38 44
39 46
40 47
41 48
42 49
43 51
44 52
45 53
46 54
47 55
48 101
49 102
50 103
51 104
52 105
53 106
54 94
55 96
56 56
57 58
58 61
59 63
60 66
61 68
62 77
63 85
64 87
65 99
66 95, 97, 98
67 128
68 124, 125, 126
69 129
70 130
71 57, 59, 60 62, 64, 65
72 57, 59, 60 62, 64, 65
73 57, 59, 60 62, 64, 65
74 57, 59, 60 62, 64, 65
75 59, 67, 69, 70
76 59, 67, 69, 70
77 59, 67, 69, 70
78 73
79 57, 59, 60, 65, 69
80 75
81 naar: W.I.C.
82 57
83 57
84 62
85 64
86 57
87 63, 67
88 71
89 71
90 74
91 60, 63, 70
92 67, 70
93 119
94 72
95 60, 65, 70, 116
96 117
97 76
98 109
99 118, naar: W.I.C.
100 117
101 117
102 117
103 117
104 117
105 117
106 67
107 67
108 117
109 117
110 67, 69
111 67
112 64
113 64
114 64
115 117
116 117
117 naar Kamer Zeeland
118 81, 82, 84
119 81, 82, 84
120 83
121 121
122 122
123 82, 83
124 82, 83
125 naar Westindisch Committé
126 86, 88, 89
127 86, 88, 89
128 86, 88, 89
129 92
130 93
131 naar Westindisch Committé
132 Naar W.I.C.
133 90
134 91
135 89
136 112
137 naar Amerikaanse Raad
138 110
139 naar Westindisch Committé
140 t/m 190: archieven van de departementen Amsterdam en Zeeland, deze zijn nog niet geinventariseerd. De volgende oude nummers van deze archieven zijn teruggebracht naar het Archief van de Raad der Coloniën:
166 115, 117
174 57
175 64
178 64
Oud nummerNieuw nummer

Archiefbestanddelen