Postzegels en ontwerpproces online

Schat voor filatelisten, vormgevers en designliefhebbers

In 2018 droeg het toenmalige Museum voor Communicatie de collectie Postwaarden over aan het Nationaal Archief. Een deel van de collectie Postwaarden is gedigitaliseerd en toegankelijk gemaakt via de website postzegelontwerpen.nl. Deze website is kortgeleden gereviseerd en overgedragen aan het Nationaal Archief en is een schat voor liefhebbers van postzegels, design en vormgeving.

Wereld achter de postzegel

Postzegels zijn meer dan een stukje papier. Ze zijn het eindproduct van een heel designproces, beginnend bij een opdracht, de briefing van de vormgevers, een concept, de ontwerpfase en het drukproces. Al deze fases zijn bewaard in de collectie Postwaarden en voor een deel online te bekijken. Een postzegel laat niet alleen het land van herkomst en de frankeerwaarde zien. Postzegels hebben altijd een thema. Ze spelen in op actuele maatschappelijke ontwikkelingen, zijn soms een reclamemedium of zelfs een kunstobject. Naast de frankeer-, informatie- en verzamelwaarde hebben postzegels ook een esthetische en artistieke waarde. 

Postzegelontwerpen.nl

Om een goed beeld van het ontwerpproces en communicatieproces te krijgen toont de website postzegelontwerpen.nl de postzegels in de context van schetsen, drukproeven en alternatieve ontwerpen. Naast aandacht voor het ontwerp van postzegels zijn er verschillende achtergrondverhalen over postzegels te lezen. Zo kan een breed publiek kennismaken met de rijkdom van de collectie Postwaarden. 

Op de website staat een tijdlijn met afbeeldingen van de postzegels en ontwerpen eromheen – met erbij verdiepende informatie zoals thema’s, interessante weetjes, reden van uitgifte en periode van verkoop; daarnaast zijn alle vormgevers en hun postzegelontwerpen ook op alfabetische volgorde te raadplegen. Ook is het mogelijk de online collectie te doorzoeken op trefwoord. In het onderdeel ‘postzegel van de dag’ en in de verschillende quizzen ontdek je bijzondere postzegels en de verhalen en betekenis erachter.

Dienst Esthetische Vormgeving

Wat de esthetische en artistieke waarde betreft, bestaat in Nederland sinds het begin van de jaren 20 van de vorige eeuw een bijzonder sterke traditie. De postzegel wordt daarbij niet alleen vanuit praktisch maar vooral vanuit esthetisch oogpunt benaderd. De PTT als Staatsbedrijf der Posterijen, Telegrafie en Telefonie nam daarbij een bijzondere positie in: op basis van een strak geformuleerd vormgevingsbeleid stelde het in de jaren 20 een Esthetische adviseur aan. Na de oorlog werd zelfs een hele Dienst Esthetische Vormgeving opgericht, die op de kwaliteit, innovatiekracht en klantvriendelijkheid van alle ontwerpen toezicht hield. Van brievenbussen en bedrijfskleding, tot gebouwen en postzegels. 

Postzegelontwerpers

Alleen de beste kunstenaars, graveurs, typografen en drukkers werden voor het ontwerp en de productie van postzegels aangetrokken. Postzegels kregen na verloop van tijd niet zelden een iconische waarde. 
Vanaf de jaren 50 hield de PTT zich ook actief bezig met het opleiden van toekomstige postzegelontwerpers. Voor geïnteresseerde en geschikt bevonden ontwerpers evenals studenten kunst en grafische vormgeving organiseerde de PTT eens in de maand op een zaterdagochtend op het atelier van de dienst in Den Haag de ‘postzegelopleiding’. De studenten leerden het vak postzegelontwerpen onder toezicht van verschillende grootheden op het gebied van ontwerp en kunstgeschiedenis. 

Groeiende online collectie – een blik vooruit

Het onderdeel Nederland en Overzeese Rijksdelen van de collectie Postwaarden telt ongeveer 300.000 objecten waarvan er op dit moment zo’n 10.000 via postzegelontwerpen.nl toegankelijk zijn. Nu zijn op de website Nederlandse postzegels tot 2015 en postzegels uit Nederlands Nieuw-Guinea te vinden. De website wordt nog verder uitgebreid met postzegels van Nederland ná 2015. Maar dat niet alleen. Met het oog op inclusie en diversiteit wordt gewerkt aan de toevoeging van postzegels en het bijbehorende ontwerpmateriaal uit de voormalige koloniën Suriname, Nederlands-Indië en Curaçao. Deze collectie wordt momenteel geregistreerd, beschreven, zo nodig gerestaureerd en gedigitaliseerd en vervolgens toegankelijk gemaakt via de website. Daarnaast worden er continu nieuwe achtergrondverhalen en quizzen aan postzegelontwerpen.nl toegevoegd. 

www.postzegelontwerpen.nl