Op 1 april 1572 verovert Willem II van der Marck, genoemd Lumey, met zijn watergeuzen het stadje Den Briel. Het Nationaal Archief leent zijn portret uit aan het Historisch Museum Den Briel, waar het tot en met 17 april te zien is. Wie was Lumey?
Alva
Het is de tijd van verzet en strijd tegen de Spanjaarden. In 1566 raast de Beeldenstorm door de Nederlanden. Protestanten eisen godsdienstvrijheid. Koning Filips II stelt in 1567 de Spaanse hertog Alva aan als landvoogd van de Nederlanden om het verzet de kop in te drukken. Alva richt de Raad van Beroerten op die duizenden mensen, verdacht van verraad of ketterij, opspoort. Meer dan 1000 personen worden terechtgesteld. Willem van Oranje vlucht naar het buitenland. Ook hij wordt veroordeeld, zijn bezittingen worden verbeurd verklaard. Zijn oudste zoon Filips Willem wordt als gijzelaar afgevoerd naar Spanje.
Wraak op wraak
Willem van Oranje gaat een gewapende opstand leiden. Bij de slag van Heiligerlee in mei 1568 leidt Alva een gevoelige nederlaag. Het is een eerste overwinning van de opstandelingen. Als wraak laat Alva op 1 juni 1568 achttien edelen in Brussel executeren. Een paar dagen later worden de graaf van Egmont en de graaf van Horne op last van Alva eveneens in Brussel onthoofd. Lumey zweert hierop wraak. Hij sluit zich met zijn watergeuzen aan bij de opstand onder leiding van Willem van Oranje.
Watergeuzen
De watergeuzen krijgen van Willem van Oranje kaperbrieven om vijandelijke schepen aan te vallen en buit te maken. Ze zijn niet alleen in Holland en Zeeland actief; ze plegen ook veel aanslagen in het Waddengebied en de Zuiderzee. In 1571 wordt Lumey opperbevelhebber van de vloot van de watergeuzen. Lumey is berucht vanwege zijn roof- en plundertochten.
Lumey
Begin 1572 zwerft Lumey met ongeveer 25 schepen en zo’n 600 man over de Noordzee. Per toeval, voortgedreven door de wind, komen ze in de monding van de Maas terecht. Als blijkt dat in en rond Den Briel geen Spanjaarden meer zitten, besluit Lumey samen met Willem Blois van Treslong het stadje op 1 april 1572 in te nemen. Zo verloor Alva op 1 april zijn bril (Den Briel of Brielle) en is Brielle ‘de eersteling van Nederlands vrijheid’.
In juli 1572 laat Lumey achttien katholieke geestelijken uit Gorcum in Den Briel ophangen na ze gruwelijk mishandeld te hebben. Ze worden bekend als de martelaren van Gorcum. Lumey is ook verantwoordelijk voor de moord op een vriend van Willem van Oranje. Zijn positie is onmogelijk geworden en hij wordt gevangengezet. Uiteindelijk zetten de Staten van Holland hem het land uit. Hij vertrekt naar zijn landgoed in Luik waar hij in 1578 overlijdt.
Portret van Lumey
In het archief van de familie Van Wassenaer van Duvenvoorde zit een boek waar het unieke portret van Lumey in te vinden is. Hij is afgebeeld als veroveraar van Den Briel, het stadje is op de achtergrond te zien. Het boek is kort na 1572 door Diderik Wouterszoon van Catwijk, pastoor van Wassenaar samengesteld. Bij de jaarlijkse herdenking van de inname van Brielle is een belangrijke rol voor Lumey weggelegd. Het kostuum dat in het bijbehorend openluchtspel wordt gedragen is geïnspireerd op zijn portret.
Nationaal Archief
3.20.87 Archief familie Van Wassenaer van Duvenvoorde, inv.nr. 3A
C. Cleyn, Dankoffer voor de eerstelingen van Nederlands Vryheid (Brielle 1772) signatuur 387A36
A. Doedens en J. Houter, De Watergeuzen Een vergeten geschiedenis, 1568-1575 (Zutphen 2018) signatuur 503A44
