De NSB. Twee werelden botsen, 1936‑1940 van Edwin Klijn en Robin te Slaa is het tweede deel van hun trilogie over de NSB. Op basis van diepgravend onderzoek, onder meer op het Nationaal Archief, presenteren de auteurs hierin veel onbekende feiten en nieuwe inzichten die het bestaande beeld van de NSB grondig bijstellen. Zij beschrijven hoe de beweging van Mussert in de periode tussen 1936 en de Duitse inval op 10 mei 1940 voortdurend verder radicaliseerde. De NSB ontwikkelde zich tot een voorhoedepartij van nationaalsocialistische revolutionairen die intimidatie en geweld niet schuwde.
Vanaf 1936 bestond er een wijdvertakt netwerk van contacten tussen NSB’ers en Duitse autoriteiten. De beweging bereidde zich in de jaren voor de bezetting al voor op een nauwe samenwerking met het naziregime.
Mussert en zijn volgelingen aanvaardden in de beschreven periode steeds meer de nazistische rassenleer en het bijbehorende antisemitisme. De NSB-leider poogde in 1938 en 1939 Hitler en Mussolini te interesseren voor zijn plan om alle Europese Joden te deporteren. Een invloedrijke, op de SS geënte stroming binnen de beweging propageerde antichristelijke, heidense denkbeelden.
Rost van Tonningen en anderen probeerden enkele maanden voor de Duitse inval Mussert over te halen een staatsgreep te plegen. De NSB-leider ging hier niet op in. In het diepste geheim drong hij er ondertussen bij de nazi’s op aan hem te installeren als leider van een Groot-Nederlands Rijk dat van Joden en Walen zou zijn gezuiverd en uitgebreid moest worden met Belgisch grondgebied.
De NSB. Twee werelden botsen, 1936‑1940 verscheen in april 2021 en ontving positieve reacties in de pers.
