Op 4 september 1948 doet koningin Wilhelmina, na een regeerperiode van vijftig jaar, afstand van de troon. Haar dochter prinses Juliana volgt haar op.
Waarom doet Wilhelmina troonsafstand?
Wilhelmina voelt al langere tijd dat zij niet meer de kracht heeft langer aan te blijven. Ze is moe na de intensieve oorlogsjaren en fysiek niet in goede conditie. Ook is ze teleurgesteld in de hoge verwachtingen die zij van de periode na de oorlog heeft: er is weinig tot geen politieke vernieuwing. Ook het staatkundig bestel blijft zoals het voor de oorlog was..
Aankondiging
Al in 1947 draagt Wilhelmina de regering voor zes weken over aan Juliana. Maar haar omgeving vindt dat ze moet aanblijven tot haar vijftigjarig regeringsjubileum: het volk, nog herstellend van de Tweede Wereldoorlog, is toe aan een feest. In de radiotoespraak van 12 mei 1948 maakt Wilhelmina dan ook haar voornemen bekend om af te treden ná het voltooien van haar vijftigste regeringsjaar.
Overdracht
Om 12 uur op 4 september 1948 verschijnt Wilhelmina samen met Juliana en Bernard op het balkon van het Paleis op de Dam. Wilhelmina kondigt aan dat zij net haar troonsafstand heeft ondertekend. Juliana is nu koningin.
"Ik stel er prijs op u zelf mede te delen dat ik zojuist mijn troonsafstand heb getekend ten behoeve van mijn dochter, koningin Juliana. Ik dank u allen voor het vertrouwen dat gij mij 50 jaar lang hebt gegeven. Ik dank u voor de toegenegenheid waarmede gij mij steeds hebt omringd. Met vertrouwen zie ik uw toekomst tegemoet onder de zorgende leiding van mijn innig geliefd kind. God zij met u en de koningin. En ik acht mij gelukkig met u allen te kunnen uitroepen: Leve onze koningin. Hoera! Hoera! Hoera!"
Heden, den vierden September 1948 des voormiddags te elf en een half ure op het Koninklijk Paleis te Amsterdam heb ik, Wilhelmina, Koningin der Nederlanden, Prinses van Oranje-Nassau, enz., enz., enz., in tegenwoordigheid van mijn geliefde dochter en schoonzoon, bijeengeroepen: de Voorzitters van de beide Kamers der Staten-Generaal, de Ministers, den Vice-President van den Raad van State, de Leiders en Leden der Deputaties uit Indonesië, Suriname en de Nederlandsche Antillen, den Commissaris der Koningin in de Provincie Noord-Holland, den Burgemeester van Amsterdam en de Directeur van het Kabinet der Koningin, om in hun tegenwoordigheid in een plechtige verklaring uitvoering te geven aan het door mij op den twaalfden Mei j.l. aan land- en rijksgenooten medegedeelde voornemen mijn langdurige regeering te beeindigen en afstand van de Kroon te doen ten behoeve van mijn dochter.
Ik verklaar dat ik na langdurig en rijp beraad, buiten iemands invloed, geheel vrijwillig van dit oogenblik af onherroepelijk afstand doe van mijn koninklijk gezag en waardigheid in het Koninkrijk en van al de rechten daaraan verbonden, deze overdragende aan mijn geliefde dochter en troonopvolgster Juliana, Prinses der Nederlanden, Prinses van Oranje-Nassau, enz., enz., enz., om door haar en haar wettige opvolgers bezeten te worden, overeenkomstig de bepalingen van de Grondwet van het Koninkrijk.
Ik beveel dat deze mijn verklaring met mijn handteekening bekrachtigd en van het Grootzegel van het Koninkrijk voorzien, nadat dezelve door mijn dochter en schoonzoon, alsmede door alle autoriteiten thans bij mij vergaderd, onderteekend zal zijn, in het Kabinet der Koningin zal worden bewaard en dat authentieke afschriften zullen worden verzonden aan de beide Kamers der Staten-Generaal aan den Hoogen Raad der Nederlanden en aan de Staten der Provincies.
De Voorzitters der beide Kamers der Staten-Generaal,
De Ministers,
De Vice-President van den Raad van State,
De Leiders en Leden der Deputaties uit Indonesië, Suriname en de Nederlandsche Antillen,
De Commissaris der Koningin in de Provincie Noord-Holland,
De Burgemeester van Amsterdam,
De Directeur van het Kabinet der Koningin,
(Handtekeningen)
Wilhelmina
Juliana
Bernhard
Onderstaande gegevens zijn nodig om de archiefstukken op te vragen in het Nationaal Archief. Gedigitaliseerde stukken kunnen in hoge kwaliteit gedownload worden.
Foto toespraak troonsafstand (1948)
Fotocollectie Anefo. Fotograaf onbekend.
Archieftoegang: 2.24.01.09. Bestandsnummer: 900-0142.
Troonsafstand Wilhelmina (1948)
Inventaris van het archief van het Kabinet der Koningin, 1946-1975 (1985).
2.02.20, inventarisnummer 13683.
